Badacze e-społeczeństwa

Placówką z definicji skupiającą się na zagadnieniach związanych z kulturowymi i społecznymi kontekstami funkcjonowania technik informacyjnych jest Zakład Mediów Elektronicznych w Instytucie Teorii Literatury, Teatru i Sztuk Wizualnych Uniwersytetu Łódzkiego. Zespół kierowany przez prof. Ryszarda W. Kluszczyńskiego w sposób świadomy i przemyślany podejmuje w swoich badaniach i publikacjach problematykę nowych zjawisk związanych z wykorzystywaniem technik informacyjnych przez współczesne społeczeństwo, przy czym skala zainteresowań badawczych członków zespołu jest bardzo rozległa - od sztuki komputerowej po gry komputerowe.

Szczególny charakter ma Zakład Plastyki Intermedialnej na Wydziale Sztuk Pięknych Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu. Stawia on sobie za cel "wszechstronne przygotowanie artystów i humanistów do twórczego kreowania porozumień międzyludzkich (sztuki komunikacji) za pomocą współczesnych mediów stosowanych w sztuce, kulturze, nauce i technice rozwiniętych społeczeństw informatycznych".

Zadanie dla prawników

Korzystanie przez społeczeństwo w coraz większym zakresie z technik informacyjnych stwarza wiele problemów natury prawnej - i to nie tylko o charakterze czysto teoretycznym, dlatego wydawać by się mogło, że tematyka związana z zastosowaniem narzędzi informatycznych znajdzie szeroki oddźwięk wśród specjalistów zajmujących się prawem. W tej sytuacji można by się spodziewać masowego tworzenia katedr czy instytutów specjalizujących się w badaniu prawnych aspektów funkcjonowania społeczeństwa informacyjnego i tworzeniu podstaw legislacyjnych dla jego instytucji - możliwość wykorzystania wyników tych badań mogłaby być dodatkowym bodźcem do ich przeprowadzenia.

Na polskich uniwersytetach nie widać jednak szczególnego ożywienia w zakresie powoływania specjalistycznych placówek naukowych zajmujących się prawnymi regulacjami stosowania technik informacyjnych (choć być może profesorowie są bardziej zainteresowani wykorzystywaniem swojej wiedzy w tym zakresie w kancelariach prawniczych i firmach konsultingowych). W prawodawstwie związanym z obrotem informacjami i własnością intelektualną specjalizują się tylko nieliczne placówki. Od lat prym w tej dziedzinie wiedzie Instytut Prawa Własności Intelektualnej na Uniwersytecie Jagiellońskim w Krakowie. Kierujący nim profesorowie Janusz Barta i Ryszard Markiewicz stali się już niemal symbolami wiedzy o przepisach regulujących te sfery aktywności współczesnego człowieka. Instytutowe zakłady i katedry zajmują się zarówno prawem informacyjnym, jak i prawem autorskim, a także zagadnieniami związanymi z funkcjonowaniem mass mediów, ochroną danych osobowych czy też prawnymi aspektami wynalazczości i innowacyjności.

Na szczególną uwagę zasługuje inicjatywa powołania na Wydziale Prawa, Administracji i Ekonomii Uniwersytetu Wrocławskiego interdyscyplinarnego ośrodka - Centrum Badań Problemów Prawnych i Ekonomicznych Komunikacji Elektronicznej. Celem placówki istniejącej od ub.r. pod kierownictwem prof. Jacka Gołaczyńskiego jest "inicjowanie, prowadzenie bądź koordynowanie badań związanych z prawnymi i ekonomicznymi aspektami komunikacji elektronicznej w Polsce i na świecie". Badania te, jak zapowiadają twórcy Centrum, mają się przyczyniać do rozwoju systemu prawnego społeczeństwa informacyjnego. W sferze zainteresowań badawczych zespołu naukowego znajdują się m.in. problemy teorii informacji, zagadnienia związane z ochroną prywatności, danych osobowych, ochroną własności intelektualnej, prawnymi aspektami handlu elektronicznego, tematyka cyberprzestępczości, komputerowych rejestrów handlowych czy prawa elektronicznego.

Pedagodzy górą

Badanie struktur i procesów społecznych jest zadaniem socjologów. Wydawać by się więc mogło, że obserwacja i analiza zjawisk związanych z tworzeniem się społeczeństwa informacyjnego znajdzie się w centrum uwagi licznych uniwersyteckich ośrodków myśli socjologicznej w naszym kraju. Niestety, nie ma ani jednej tego typu placówki, która by się specjalizowała - w badaniach tego obszaru życia społecznego. Problemy związane z technikami informacyjnymi pojawiają się raczej w bardzo ogólnych zarysach w kontekście analiz socjologicznych dotyczących reguł masowego komunikowania czy procesów rozwoju cywilizacyjnego lub badań z dziedziny historii cywilizacji europejskiej. Polskim socjologom większość czasu zajmuje obecnie badanie "procesów związanych z przechodzeniem społeczeństwa od systemu totalitarnego w kierunku demokracji i gospodarki wolnorynkowej". Kwestie dotyczące teleinformatyki pojawiają się przy tej okazji raczej sporadycznie. Lecz są wyjątki - w Instytucie Studiów Społecznych Uniwersytetu Warszawskiego działa kierowany przez prof. Andrzeja Nowaka Ośrodek Badania Układów Złożonych, który zajmuje się m.in. wykorzystaniem systemów komputerowych do symulacji procesów społecznych. W jego ramach działa też Pracownia Badań Internetu.


TOP 200