Administracja musi nadążać za zmianami
-
- Andrzej Gontarz,
- 19.03.2013
Przyszedł czas na rewizję dotychczasowych założeń projektów informatyzacji naszego kraju. Zmiany, które dokonują się w administracji i w jej otoczeniu, skłaniają do szukania nowych sposobów i zasad wykorzystania technik informacyjnych w instytucjach publicznych.
Coraz większa skala i złożoność zadań stojących przed administracją publiczną, związanych z zarządzaniem państwem i obsługą obywateli, powoduje konieczność zapewnienia zintegrowanego dostępu do informacji funkcjonujących w systemach administracji publicznej. Konieczność integracji zasobów informacyjnych staje się coraz bardziej widoczna zarówno na poziomie centralnym, ogólnokrajowym, jak i lokalnym - na szczeblu poszczególnych miast czy regionów.
Z drugiej strony, w dużej mierze pod wpływem rozwoju narzędzi społecznościowych, rośnie presja na otwieranie dostępu do zasobów publicznych, udostępnianie ich do prywatnego wykorzystania i powtórnego przetwarzania przez zainteresowane podmioty spoza sektora publicznego. Coraz większość powszechność wykorzystania urządzeń mobilnych wzmacnia presję na łatwy, nieograniczony dostęp do informacji i usług publicznych z każdego miejsca oraz możliwość ich swobodnego przetwarzania na własny użytek, dostosowywania do własnych potrzeb.
Zobacz również:
Jednocześnie obserwowany jest trend do automatyzacji wielu działań i czynności - tak w obrębie kontaktów z administracją publiczną, korzystania z informacji w sieci, jak i wykonywania zadań publicznych przez odpowiednie instytucje i służby miejskie. Coraz większym zainteresowaniem cieszą się tzw. inteligentne narzędzia i rozwiązania. W miastach obserwowany jest wyraźny wzrost zainteresowania systemami typu smart city oraz możliwościami analitycznego przetwarzania rosnących zasobów informacji w systemach miejskich. Ich integracja staje się jednym z kluczowych zadań miejskich służb IT.
Splot i nakładanie się tych tendencji pozwalają, zdaniem wielu ekspertów od administracji publicznej, mówić już o koncepcji rządu czy państwa 3.0. Jak na tle tego trendu przedstawia się proces informatyzacji państwa w Polsce? Czy jesteśmy gotowi do stawienia czoła rysującym się wyzwaniom cywilizacyjnym i technologicznym? Na ile rozwój sytuacji w naszym kraju nadąża za powszechnymi zmianami społeczno-gospodarczymi i potrzebami obywateli?
Przebieg obrad tegorocznej konferencji "Państwo 2.0", organizowanej przez Computerworld, pokazał, że informatyka wkroczyła już na dobre do urzędów i instytucji publicznych w naszym kraju, staje się w coraz większym zakresie integralną częścią działań administracji publicznej w Polsce. Od projektów informatycznych, zarówno na poziomie centralnym, rządowym jak i lokalnym, samorządowym, nie ma już odwrotu. Musimy jednak wciąż jeszcze uczyć się optymalnego, skutecznego korzystania możliwości oferowanych przez nowe technologie oraz efektywnego zarządzania projektami informatyzacji państwa.
Sporo, szczególnie tych największych, kluczowych dla całego kraju, projektów informatycznych było inicjowanych wiele lat temu, w innych realiach i uwarunkowaniach społeczno-politycznych i gospodarczych niż te, z którymi mamy do czynienia dzisiaj. Przyszedł czas na podsumowanie osiągnięć oraz rewizję założeń projektów informatyzacji państwa i jego najważniejszych organów. Zmiany, które dokonują się w otoczeniu administracji publicznej, skłaniają do szukania nowych przesłanek i zasad wykorzystania technik informacyjnych w instytucjach publicznych. Pora na dokonanie rzeczowej, realistycznej oceny dotychczasowych efektów i zastanowienie się nad dalszymi perspektywami wykorzystania rozwiązań informatycznych z pożytkiem dla zarządzających państwem i żyjących w nim obywateli. Administracja publiczna musi być otwarta na zmiany, żeby mogła sprawnie realizować wspomagające jej działania projekty informatyczne.
W trakcie zorganizowanej przez Computerworld konferencji Państwo 2.0 przedstawiciele administracji rządowej prezentowali najważniejsze projekty informatyczne prowadzone w poszczególnych resortach.
Zasady państwa optimum wyznacznikiem procesu informatyzacji
Michał Boni, minister administracji i cyfryzacji
"W realizacji projektów informatycznych trzeba brać pod uwagę różny stopień zaangażowania obywateli w rzeczywistość cyfrową"
- zwraca uwagę Michał Boni, minister administracji i cyfryzacji. Jedni traktują już tę rzeczywistość jako świat naturalny, dla innych jest to dopiero świat do odkrycia. Trzeba myśleć o tych obu grupach, aby informatyzacja przynosiła rzeczywiste efekty. W sposób szczególny trzeba traktować tych, którzy są na zewnątrz cyfrowego świata. Jeśli nie wejdą do niego, będą mieli problemy ze zrozumieniem otaczającej ich rzeczywistości.
Państwo nie może wycofywać się z odpowiedzialności za stwarzanie dobrych warunków życia obywatelom. Nie może też być jednak nadopiekuńcze wobec nich, nadmiernie rozrosłe w swych funkcjach. "Państwo nie może być ani państwem maksimum, ani państwem minimum. Musi być państwem optimum" - postuluje Michał Boni. Jego zdaniem, państwo optimum skupia się na obywatelu, nie wycofuje się z odpowiedzialności za różne sfery życia, ale świadomie koncentruje się na wybranych obszarach interwencji. To również państwo, które sprawnie używa nowych technologii i wspiera edukację w zakresie umiejętności niezbędnych dla rozwoju nowoczesnego społeczeństwa. "Nowe technologie zmieniają model rządzenia. Umożliwiają większe zaangażowanie obywateli w procesy dialogu i partycypacji społecznej. Cyfrowa rzeczywistość daje nowe, większe możliwości uczestniczenia obywateli w życiu państwa" - mówi minister Boni.
Założenia państwa optimum mają być głównym wyznacznikiem dla projektów informatyzacji w naszym kraju. Ich skuteczność ma się wyrażać nie tym, ile środków zostało wydane na ich realizację, ale tym, na ile pomogły one obywatelom w rozwiązywaniu ich spraw, na ile obywatele korzystają z usług e-administracji i na ile są z nich zadowoleni. "Informatyzacja ma być nastawiona na użytkownika i na korzyści, jakie on z niej wyniesie" - podkreśla Boni. Usługi świadczone przez administrację publiczną muszą być dopasowane do potrzeb poszczególnych osób i grup obywateli, szczególnie tych wymagających większego wsparcia. Realizacji tych założeń ma służyć Program Operacyjny Polska Cyfrowa, planowany na następny okres finansowania ze środków unijnych.
Wskazówki do konkretnych działań w realizacji projektów informatycznych mają wynikać z przyjętego przez rząd dokumentu strategicznego "Sprawne państwo". Wśród wyznaczonych w nim celów do osiągnięcia znajdują się: otwarty rząd, zwiększenie sprawności instytucjonalnej państwa, skuteczne zarządzanie i koordynacja działań rozwojowych, dobre prawo, efektywne świadczenie usług publicznych, skuteczny wymiar sprawiedliwości i prokuratura, zapewnienie wysokiego poziomu bezpieczeństwa i porządku publicznego.
Zdaniem ministra Boniego, już dzisiaj mamy do czynienia z projektami informatycznymi realizującymi założenia państwa optimum. Jednym z przykładów jest system e-WUŚ. Posługiwanie się tylko PESEL-em znacznie upraszcza wizyty u lekarza. Funkcjonowanie systemu odsłania też różne niedociągnięcia państwa, wskazuje miejsca, gdzie coś jest do poprawienia. "System e-WUŚ daje wiele informacji o charakterze zarządczym" - zwraca uwagę Michał Boni. Mogą one posłużyć do zmian w systemie zarządzania i organizacji różnych obszarów funkcjonowania państwa. To jest, zdaniem ministra Boniego, również jeden z istotnych celów stosowania narzędzi informatycznych w państwie.
Wzmacniamy własne kompetencje i zasoby
Roman Dmowski, podsekretarz stanu w Ministerstwie Spraw Wewnętrznych
Brak kompleksowego podejścia do utrzymania i finansowania systemów informatycznych, nieuwzględnianie oczekiwań użytkowników oraz zaniedbania kadrowe i organizacyjne - to, zdaniem Romana Dmowskiego, podsekretarza stanu w Ministerstwie Spraw Wewnętrznych, główne niedomagania dotychczasowego podejścia do realizacji projektów informatycznych. Praktyka ta ma się zmienić. "Jedną z podstawowych zasad realizacji projektów IT będzie pełna kontrola nad strategicznymi projektami informatycznymi" - deklaruje Roman Dmowski. Ma to się objawiać m.in. tym, że za realizację wszystkich zadań związanych z budową, utrzymaniem i rozwojem kluczowych dla administracji publicznej systemów będzie odpowiadać Centralny Ośrodek Informatyki (COI), jednostka budżetowa podległa MSW.
Ministerstwo Spraw Wewnętrznych chce odbudować w swoich strukturach wewnętrznych, głównie w COI, i systematycznie wzmacniać kompetencje niezbędne do projektowania i budowy kompleksowych rozwiązań informatycznych. Roman Dmowski zapowiedział zatrudnienie w najbliższym czasie ponad stu osób, specjalistów od IT, głównie programistów, analityków i administratorów systemów. Deklaruje również szersze stosowanie zwinnych metodyk projektowych (agile) przy jednoczesnym zacieśnieniu współpracy między dostawcą (COI) a zamawiającym (MSW). "Pozwoli to nam skoncentrować zasoby na iteracyjnym dopracowaniu funkcjonalności, a nie na tworzeniu dużej ilości dokumentacji" - mówi Roman Dmowski.
Uproszczona będzie też architektura dotychczasowych systemów poprzez ich gruntowną modernizację (np. PESEL, CEPiK 2.0). Możliwe ma być bezpośrednie wprowadzanie przez urzędników i modyfikacja danych znajdujących się w rejestrach. Docelowo wszystkie będą udostępniane w trybie online, bez stosowanego obecnie, nieregularnego uaktualniania kopii baz danych. Plany zakładają także wykorzystanie w jak najszerszym zakresie wspólnej dla wszystkich realizowanych w obrębie MSW projektów wspólnej infrastruktury technicznej i oprogramowania. Ministerstwo zamierza zbudować dwie własne serwerownie na potrzeby będących w jego gestii systemów.
Technologie będą decydować o efektywności zarządzania finansami państwa
Jacek Kapica, podsekretarz stanu w Ministerstwie Finansów, szef Służby Celnej
Do najważniejszych celów rozwojowych resortu finansów wiceminister Jacek Kapica zalicza: stworzenie sprawnego i efektywnego systemu administracji skarbowej i celnej, wykorzystującego nowoczesne technologie informacyjno-komunikacyjne; stworzenie warunków rozwoju gospodarczego przez uproszczenie obciążeń fiskalnych i większą przejrzystość systemu podatkowego; zwiększenie efektywności zarządzania finansami i budżetem państwa; zwiększenie efektywności działań kontrolnych na podstawie analizy ryzyka. Do realizacji tych priorytetów mają posłużyć projekty wykorzystujące potencjał nowych technologii oraz strategie innowacyjnego zarządzania obszarem działań resortu.
Kluczowymi, realizowanymi obecnie przez Ministerstwo Finansów, programami z zakresu informatyzacji są: Program e-Podatki, Program e-Cło oraz Platforma e-Budżet. W trakcie realizacji są liczne projekty infrastrukturalne dotyczące m.in.: bezpieczeństwa informacji, centrum przetwarzania danych, jakości usług, transmisji danych, usług mobilnych, konsolidacji i centralizacji systemów celnych i podatkowych, infrastruktury e-usług.
Wśród strategii innowacyjnego zarządzania i komunikacji znajduje się koncepcja Służby Celnej 3i. Bazuje ona na trzech priorytetach rozwojowych: internet, czyli elektroniczne środowisko komunikacji; intelligence - rozumiane jako inteligentne wykorzystanie wiedzy, umiejętność posługiwania analityką; innovation - związane z postępem i rozwojem, otwartością, kreatywnością i użytecznością.
Stopień zaawansowania poszczególnych projektów informatycznych jest różny. Ministerstwo zakłada, że do roku 2020 przekształcą się one w zintegrowany system informacyjny resortu finansów, który stanie się częścią Zintegrowanego Systemu Informacyjnego Państwa.
Rozprawy w sądach będą odmiejscowione
Jacek Gołaczyński, podsekretarz stanu w Ministerstwie Sprawiedliwości
Wśród zrealizowanych już przez Ministerstwo Sprawiedliwości projektów znajdują się: e-Sąd, e-Protokół, system Nowa Księga Wieczysta (NKW), zdalny dostęp do Krajowego Rejestru Sądowego (KRS) i zmiany w Kodeksie spółek handlowych umożliwiające ich zakładanie drogą elektroniczną.
Portal informacyjny e-Sądu umożliwia stronom postępowania sądowego i ich pełnomocnikom dostęp do informacji dotyczących przebiegu sprawy poprzez internet. Daje wgląd we wszystkie dokumenty tworzone przez sąd, takie jak: wyroki, postanowienia, uzasadnienia. Zawiera też moduł do obsługi elektronicznego protokołu rozpraw. Z kolei w bazie portalu orzeczeń sądów powszechnych znajduje się obecnie około 800 tys. orzeczeń wraz z uzasadnieniami.
Ministerstwo Sprawiedliwości przygotowuje również projekt zmian w Kodeksie postępowania cywilnego. Wśród propozycji nowych uregulowań znajdują się m.in.: ustawowy przymus stosowania elektronicznego bankowego tytułu egzekucyjnego (e-BTE), wprowadzenie elektronicznego biura podawczego (EBP), stosowanie e-uzasadnienia sądowego. Proponowane zmiany będą dawały możliwość prowadzenia postępowania odmiejscowionego, prowadzenia elektronicznej licytacji ruchomości w ramach egzekucji czy posługiwania się elektronicznym odpisem z księgi wieczystej.
Lepszy dostęp do danych dla lekarzy i pacjentów
Kajetan Wojsyk, zastępca dyrektora CSIOZ
W skład Programu Informatyzacji Ochrony Zdrowia (PIOZ), za którego realizację odpowiada Centrum Systemów Informacyjnych Ochrony Zdrowia (CSIOZ), wchodzi sześć różnych projektów. Najbardziej zaawansowana jest realizacja dwóch z nich - tzw. P1: Elektroniczna Platforma Gromadzenia, Analizy i Udostępniania zasobów cyfrowych o Zdarzeniach Medycznych oraz P2: Platforma udostępniania online przedsiębiorcom usług i zasobów cyfrowych rejestrów medycznych.
W skład pierwszego z nich wchodzi m.in. system gromadzenia danych medycznych, system obsługi rejestrów, system wspomagania rozliczeń, system wykrywania nadużyć oraz Internetowe Konto Pacjenta (IKP). Umożliwia ono dostęp z dowolnego miejsca do wszystkich danych dotyczących pacjenta oraz zarządzania przez niego własną dokumentacją medyczną. Prototyp IKP został wdrożony w 2011 r. w Krakowie. W fazie prototypowej znajduje się również system e-Recepta, który został wdrożony w 2011 r. w Lesznie i powiecie leszczyńskim.
Z kolei celem Projektu P2 jest zapewnienie możliwości sprawnej wymiany danych między rejestrami, do których dostęp jest potrzebny w procesie świadczenia usług z zakresu opieki zdrowotnej. Częścią projektu jest m.in. Platforma Wymiany Dokumentów. Oba projekty będą docelowo ze sobą zintegrowane. System P2 jest już skończony, a system P1 ma zostać oddany do użytku, zgodnie z planem, w 2014 r.
W najbliższych planach jest realizacja Projektu P5: Elektroniczna platforma konsultacyjnych usług telemedycznych Ministerstwa Zdrowia, NFZ oraz sieci szpitali wysokospecjalistycznych. Ma ona wspomagać lekarzy w wyborze najbardziej optymalnej metody leczenia pacjentów. Ma także przyczynić się ulepszania organizacji opieki nad pacjentami.
