Rolę architektury korporacyjnej oraz architekta IT we współczesnym przedsiębiorstwie przedstawili prelegenci dziesiątej, jubileuszowej, edycji Forum Architektów IT, organizowanego przez redakcję „Computerworld”. Partnerami generalnymi tegorocznej konferencji były firmy Lenovo i Software AG Polska, a merytorycznymi – HP Enterprise i OVHCloud.

Architektura korporacyjna – czym jest

Architektura korporacyjna to złożony ekosystem komponentów wchodzących w skład każdego przedsiębiorstwa. Jednak terminem tym można posługiwać się nie tylko w odniesieniu do elementów strukturalno-rzeczowych organizacji. Architektura korporacyjna to również model struktury, który pomaga logicznie uporządkować jakieś skomplikowane zagadnienie. A jak pisze prof. Andrzej Sobczak, „tworzenie architektury korporacyjnej jest też złożonym zespołem działań z zakresu organizacji, zarządzania i informatyki”.

Zasadniczo celem architektury korporacyjnej jest usprawnienie sposobu pracy przedsiębiorstwa, choć w zależności od organizacji może ona różnić się pod względem funkcji i aspektów. Przykładowo, w PGE Polskiej Grupie Energetycznej – jak opisywał Marek Wiśniewski, architekt korporacyjny grupy – zdefiniowane zostały trzy kluczowe funkcje architektury korporacyjnej. Są to: organizacja i właścicielstwo platformy współpracy międzydziałowej; odpowiedzialność za realizację strategii organizacji – inicjowanie, kierunkowanie, monitorowanie i rozliczanie postępów; wytwarzanie standardów, rekomendacji ogólnych i kierunkowych. A filarem dojrzałej architektury jest, w ocenie Wiśniewskiego, wizja kierunku, w jakim zmierza obszar ICT firmy.

Z kolei Przemysław Krajewski, IT Advisory Manager Expert w EY, wśród kluczowych aspektów architektury wymieniał zorientowanie na usługi, zarządzanie danymi, informacją i wiedzą, możliwość zarządzania pełnym spektrum możliwości biznesowych (IT, OT, IoT) oraz zrozumiałość i przyjazność dla biznesu.

Architektura korporacyjna – jak ją rozwijać

W prelekcjach kilkukrotnie przewijał się motyw pewnej wtórności technologii wobec wizji biznesowej. To znaczy, że każda zmiana architektury IT musi odpowiadać na potrzebę biznesową lub rynkową. To pomysł biznesowy jest nośnikiem zmiany technologicznej. Dążąc do modernizacji informatycznej należy w pierwszej kolejności poszukać pomysłów biznesowych, które mogą być nośnikiem zmiany. A jej zakres musi być dopasowany do „wielkości nośnika” – mówił Marcin Morawski, dyrektor departamentu rozwoju oprogramowania w Getin Noble Bank.

Prof. Sobczak, teoretyk i praktyk zagadnień związanych z architekturą korporacyjną – a także jeden z prelegentów Forum – zwraca uwagę, że chociaż architektura korporacyjna w Polsce rozwija się od wielu lat, bieżące zmiany biznesowe i technologiczne wymagają zupełnie innego podejścia do zarządzania nią niż jeszcze kilka lat temu.

Te zmiany to przede wszystkim rosnąca złożoność firmowych środowisk. Mamy coraz więcej stosów technologicznych, protokołów i aplikacji chmurowych w różnych modelach i nawet proste funkcje czy procesy wymagają dużej liczby komponentów. A wszystko to należy ze sobą nie tyle skomunikować, co zintegrować.

Samo umożliwienie komunikacji dowolnych aplikacji z technicznego punktu widzenia nie stanowi problemu. Ten pojawia się wówczas, gdy aplikacji jest dużo i gdy mają różne cykle wdrożeniowe, które trzeba synchronizować – jednocześnie realizując podstawowe zadanie, czyli dostarczanie biznesowi niezbędnych narzędzi – podkreślał Rafał Jaworski, główny architekt rozwiązań w Software AG Polska.

W tym ujęciu na architekturę należy patrzeć w kontekście całego ekosystemu przedsiębiorstwa, a nie z punktu widzenia jednego określonego projektu.

Architekt IT – kim jest

Architekt IT, zdaniem Marcina Morawskiego, jako jeden z nielicznych ma widok na całość tego, co się dzieje w otoczeniu biznesowym i może podzielić się tą perspektywą – pracuje na różnych poziomach i płynnie zmienia perspektywę z biznesu na IT i odwrotnie. Tam, gdzie „normalny” człowiek widzi biuro, dokumenty, komputery, architekt widzi procesy, role i informacje – wskazywał Bogdan Głuszkowski, architekt korporacyjny w mBanku.

Głuszkowski wie, co mówi – wiosną tego roku, w okresie pierwszego lockdownu spowodowanego pandemią, skutecznie pomógł zreorganizować system zarządzania kryzysowego mBanku obserwując, jak działa sztab kryzysowy i analizując poruszane tematy, podejmowane działania i decyzje i nowych oraz używane i tworzone narzędzia. Wspomagał się, co prawda, ArchiMate’m – językiem modelowania architektury korporacyjnej, zawierającym warstwę biznesową, aplikacji i danych oraz technologii – ale punktem wyjścia było zdefiniowanie procesów i ról. „Do każdej roli musi istnieć proces. Jeżeli widziałem proces, szukałem informacji, jakie przetwarza, jeżeli widziałem informacje – szukałem procesów, które je przetwarzają” – mówił w trakcie prelekcji.

Architekt IT jest więc współodpowiedzialny za transformację organizacji oraz poszczególnych narzędzi i aplikacji, jakie ta organizacja stosuje. Do jego zadań nie należy jednak wytwarzanie produktów IT – to zadanie dla działów IT czy zespołów programistycznych. Architekt musi stać się dla biznesu zaufanym przewodnikiem po nowinkach technologicznych i tym, który umożliwia ich wdrażanie – podkreślał prof. Sobczak. Rolą architekta jest też inspiracja zespołów deweloperskich, z którymi musi złapać wspólny język – przypominał z kolei Morawski. I to architekt musi uzasadniać, dlaczego warto zainwestować pieniądze i zasoby ludzkie w daną technologię.

Architekt IT – kim powinien być

Bezrefleksyjna wiara w to, że rozwiązania informatyczne i nowe aplikacje rozwiążą problemy biznesowe organizacji oraz skracający się „cykl życia” kadry zarządzającej mogą prowadzić do patologii. Mowa na przykład o „wykrzywionym” podejściu do metodyk Agile, gdy realizowane są projekty bez rzeczowej analizy ich wartości biznesowej dla organizacji. A ponieważ prezesi i menedżerowie chcą się szybko wykazać i pochwalić sukcesami, cierpi na tym strategiczne planowanie w długoterminowej perspektywie. Tymczasem w architekturze korporacyjnej chodzi nie tyle o modernizację zaplecza technologicznego, co o zmianę kultury organizacyjnej – podkreślał prof. Sobczak.

To, zdaniem Sobczaka, stawia przed architektem IT szereg poważnych wyzwań:

• Wartość, czyli jak zainteresować dział biznesu do uczestnictwa w budowie długookresowej wartości firmy. Architekt może na przykład pomóc dobrać platformę low-code – dzięki niej dział biznesowy samodzielnie stworzy potrzebne narzędzia bez konieczności programowania. Zasadniczo, biorąc pod uwagę, że to do biznesu należą dziś często budżety na informatykę, dyskusje o wyborze rozwiązań informatycznych powinny bazować na podstawie wskaźnika całkowitych kosztów utrzymania, a nie ceny zakupu. Biznes musi mieć świadomość, czym grozi dług technologiczny – nie tyle kłopotliwym utrzymaniem czy rozwojem systemów, co utratą zwinności biznesowej.
• Wizja, czyli dlaczego należy zawsze zaczynać z wizją końca, nawet w ujęciu krótkoterminowym, na 1,5 roku czy 2 lata. Warto przy tym posługiwać się określeniem „model referencyjny”, oznaczającym najlepszy z możliwych do osiągnięcia stan organizacji.
• Właścicielstwo, czyli jak zidentyfikować właściciela prac architektonicznych, odpowiednio umocowanego w organizacji, dysponującego środkami i zdeterminowanego do przeprowadzenia proponowanych przez architekta zmian.
• Wiarygodność, czyli konieczność budowania reputacji osoby stabilnej i gwarantującej realizację zadań, gotowej do angażowania się w trudne projekty i dowożącej produkty dobrej jakości,
• Wybór, czyli jak przekonać biznes i znaczą część IT do swoich pomysłów (A. Sobczak podpowiada na przykład, by stworzyć ustandaryzowaną metodę oceny nowych inicjatyw z perspektywy biznesowej oraz „zbierać kwity” – dowody negatywnych konsekwencji działania wbrew rekomendacjom architektonicznym).