Elektroniczny rząd musi być jednakowo dostępny dla wszystkich. Serwisy internetowe administracji publicznej powinny być zaprojektowane i wykonane tak, aby każdy mógł z nich łatwo skorzystać - także osoby niesprawne i starsze. Twórcy stron polskich urzędów i instytucji państwowych zazwyczaj o tym nie pamiętają.

Międzynarodowa społeczność, w tym obywatele Unii Europejskiej, wkrótce będzie korzystać z technik cyfrowych prawie we wszystkich dziedzinach życia. Ma to być podstawą rozwoju gospodarki opartej na wiedzy, w której nikt nie może być dyskryminowany. Aby zapewnić wszystkim równy udział w dobrodziejstwach płynących z rozwoju nowych technik, Komisja Europejska postuluje, by "serwisy sektora publicznego były zaprojektowane w sposób zapewniający ich dostępność dla niepełnosprawnych i pełne wykorzystanie zalet e-government".

Osoby odpowiedzialne za przygotowanie serwisów internetowych często nie pamiętają, że chcą z nich korzystać także osoby nie w pełni sprawne zarówno ruchowo, jak i w zakresie postrzegania, zmysłów. Ignorowanie istniejących w tej materii standardów powoduje, że poszczególne osoby albo całe grupy nie mogą zapoznać się z potrzebnymi treściami albo napotykają istotne utrudnienia, a więc narasta ryzyko ich "cyfrowego wykluczenia". Trzeba też uwzględniać potrzeby osób starszych, które nie mają doświadczenia w poruszaniu się po Internecie. Z myślą o nich warto unikać zbyt skomplikowanych lub niestandardowych metod nawigacji po zasobach oraz innych elementów mogących wprowadzać w błąd lub dezorientować (migające elementy, kolory).

Komisja Europejska w przyjętych w 2001 r. zasadach porozumiewania się organów UE z ich otoczeniem (Communication from the Commission to the Council, the European Parliament, the Economic and Social Committee, and the Committee of Regions) określiła wymagania w zakresie dostępności serwisów internetowych administracji oraz ich zawartości. Poświęcony temu dokument eEurope 2002: Accessibility of Public Web Sites and their Content wiąże się z przyjętym przez Radę Europy programem eEurope Action Plan 2002 postulującym poszerzanie wykorzystania Internetu.

W marcu 2004 r. konsorcjum W3C opublikowało projekt drugiej już wersji zaleceń dla twórców serwisów dostępnych dla każdego Web Content Accessibility Guidelines 2.0. Można je wdrożyć zarówno w językach skryptowych, jak i w językach opisu dokumentu. Projektanci mogą więc swobodnie wybrać technologię, nie rezygnując przy tym z troski o dostępność tworzonych stron. Wspomniane zalecenia zostały wydane przez The Web Accessibility Initiative (WAI). To jedna z pięciu inicjatyw W3C wspierana przez ponad 500 organizacji i firm z 30 krajów. Wobec tak szerokiego jej wsparcia przez organizacje społeczne i producentów rozwiązań komercyjnych można mówić o powszechnym zasięgu tej inicjatywy. Zasady WAI stanowią przykład najlepszej praktyki tworzenia takich zasobów i powstały z uwzględnieniem sugestii m.in. firm zajmujących się rozwojem infrastruktury technicznej Internetu, podmiotów rozwijających narzędzia do przeglądania zasobów, projektantów serwisów (zarówno graficznych, jak i strukturalnych). Unia rekomenduje standard WAI krajom członkowskim. W rekomendacji tej uwzględniono:

• stosowanie zasad dostępności jako element prowadzenia polityki krajów członkowskich;
• techniczne aspekty tworzenia serwisów internetowych;
• zakres i strategię wprowadzania zasad tworzenia zasobów;
• sposoby monitorowania dostępności publicznych zasobów sieci, opierając się na powszechnych standardach i zasadach dobrej praktyki międzynarodowej.

Unia chce zlikwidować wszelkie bariery dostępu

Proces przygotowania serwisów musi zakładać odpowiednie umiejętności i doświadczenie zarówno osób wykonujących aplikacje (programiści, koderzy, webmasterzy), jak i osób odpowiedzialnych za zarządzanie projektami. W gruncie rzeczy chodzi o łańcuch osób odpowiedzialnych za udostępnienie treści, a więc również za przygotowywanie specyfikacji zamówień publicznych i odbierających projekty przygotowane na ich podstawie.

Osoby kierujące poszczególnymi resortami w administracji publicznej muszą być świadome istnienia wymagań WAI i ich znaczenia dla misji ich urzędów. Często wystarczy zrozumienie znaczenia podstawowych faktów, np. że aż 10% mężczyzn ma mniejsze lub większe kłopoty z rozróżnianiem czerwieni od zieleni. W Polsce jest ponad milion obywateli niebędących w stanie dostrzec lub przeczytać wielu istotnych treści. To niesprawność trudno dostrzegalna i zapominamy o niej w projektach graficznych.

Stosowanie zaleceń w zakresie dostępności jest dla krajów członkowskich dobrowolne, ale zdaniem Komisji muszą one zdawać sobie sprawę, że służy realizacji podstaw polityki UE, którą kraje członkowskie zobowiązały się wypełniać.

eEurope Action Plan 2002 zakładał, że kraje członkowskie będą stosować wytyczne dotyczące dostępności jako pierwszy krok na drodze do upowszechnienia udostępnianych zasobów internetowych również osobom niepełnosprawnym. Kraje członkowskie powinny uwzględnić istnienie takich standardów w przygotowywanych przez siebie programach i planach dotyczących e-government.

Powstała grupa The High Level Group on Employment and the Social Dimension of the Information Society (ESDIS), w skład której wchodzą przedstawiciele krajów UE. Zespół ten upoważniono do monitorowania rozwoju i wdrażania rekomendowanych technik. W pierwszej kolejności zespół ma wskazywać przykłady poprawnego zastosowania zasad tworzenia serwisów na konkretnych witrynach administracji w Europie. Kolejnym etapem ma być wskazanie krajów, które zrozumiały i stosują zasady, o których jest mowa w WAI. Następny etap prac polega na wskazaniu dobrych przykładów rozwijania "zasobów ludzkich" i ich umiejętności, w tym: wspieraniu umiejętności osób odpowiedzialnych za przygotowywanie i wdrażanie serwisów WWW administracji. Zwieńczeniem pracy zespołu ma być wskazanie krajów, które nauczyły się monitorować postępy wdrażania WAI.

Unia Europejska nie tylko stara się, by jej strony były dostępne i zgodne z WAI (http://europa.eu.int ), ale również podejmuje nowe inicjatywy, takie jak Office for Official Publications of the European Communities (OPOCE), zmierzające do udostępnienia oficjalnych dokumentów osobom niewidzącym i słabo widzącym. Dobrze przygotowanym narzędziom, służącym "przeglądaniu treści", powinny towarzyszyć dobrze przygotowane treści jako takie. W kolejnych krokach UE ma zamiar całkowicie znieść istniejące bariery w dostępności i regularnie sprawdzać, czy powstające nowe technologie nie wprowadzają nieznanych wcześniej barier.

Polska nie dostrzega niesprawnych

W polskim prawie i praktyce zasady te są dotychczas ignorowane. Co prawda Konstytucja RP w art. 61. ustanawia prawo obywatela do uzyskania informacji publicznej, w szczególności prawo do uzyskiwania informacji o działalności organów władzy publicznej i osób pełniących funkcje publiczne, ale istniejące regulacje nie określają, jak prawo to ma być realizowane. Brakuje też jednolitej strategii działań administracji. Prawo dostępu do informacji publicznej reguluje Ustawa z 6 września 2001 r. o dostępie do informacji publicznej, jednak jej ustalenia dotyczą głównie określenia obszarów, w jakich informacje należy udostępniać. Prawo do uzyskania informacji publicznej obejmuje uzyskiwanie informacji o działalności organów samorządu gospodarczego i zawodowego, a także innych osób oraz jednostek organizacyjnych w zakresie, w jakim wykonują one zadania władzy publicznej i gospodarują mieniem komunalnym lub majątkiem Skarbu Państwa.