Nauki informacyjne

Z prof. Piotrem Dembińskim, dyrektorem Instytutu Podstaw Informatyki Polskiej Akademii Nauk, rozmawia Przemysław Gamdzyk.

Odwiedzając instytut, trudno ukryć zaskoczenie. Większość polskich ośrodków naukowych przy Państwa siedzibie to prawdziwe pałace.

Rzeczywiście, naszą siedzibę trudno uznać za przystającą do rangi naszej dziedziny. Od kiedy musieliśmy opuścić Pałac Kultury i Nauki, pracujemy w barakach po Centrum Badań Kosmicznych, które były prowizorką już 30 lat temu...

A może to nie przypadek? Nowe władze KBN podkreślają, że doprowadzą do rzeczywistej priorytetyzacji nakładów, a to wymaga ustalenia strategicznych kierunków badań naukowych w Polsce. Czy takim kierunkiem powinna być informatyka, zwłaszcza wobec powszechności zjawiska przechodzenia kadry naukowej do biznesu? Może bardziej potrzebne są inne specjalności, np. fizyka czy optoelektronika?

Pomysły priorytetyzacji rozbijają się o zaszłości historyczne, a przede wszystkim generalny brak strategicznej polityki państwa. A od samej informatyki zależy przecież większość innych dziedzin naukowych. Nie można ich rozwijać bez osiągnięć informatyki.

Polska nauka podjęła ogromny wysiłek tworzenia ośrodków Komputerów Dużej Mocy czy infrastruktury sieciowej, np. Pioniera. W tych informatycznych przedsięwzięciach IPI PAN pozostawał z boku ...

Nie można przyjmować potocznego osądu, tak popu- larnego w społeczeństwie, że informatyka to nasycenie komputerami czy siecią, że rzecz sprowadza się jedynie do infrastruktury. Dla naszej działalności - powinniśmy tutaj mówić może raczej o naukach informacyjnych - kluczowe pozostają sprawy metodologiczne, narzędzia formalne stosowane w informatyce czy przyszłościowe systemy liczące. Polska - jak do tej pory - ma szanse zaistnienia na arenie międzynarodowej dzięki badaniom podstawowym. Te technologiczne liczą się tylko wtedy gdy są prowadzone w kilku najlepszych na świecie ośrodkach, często o charakterze nieakademickim.

Pewnym probierzem nowoczesności polskiej nauki jest jej udział w V Programie Ramowym Unii Europejskiej. Czym się może pochwalić Pański instytut?

Mimo nazwy, nie chcemy się ograniczać jedynie do podstaw informatyki. Rezultaty naszych badań czasem zyskują efekt komercyjny, choć na ogół nie potrafi- my tego zdyskontować. Bierzemy także udział w V Programie Ramowym. Uczestniczymy na razie w 3 projektach, w tym w projekcie Icons, którego koordynatorem jest warszawski Rodan System. Nasze doświadczenia pozwalają nam całkiem dobrze radzić sobie z unijną biurokracją. Jednak V Program Ramowy nie może być jedynym wyjściem dla nauki polskiej, jest on bowiem nastawiony nie na samą naukę, ale element bardzo praktyczny - rozwijanie innowacyjności w przedsiębiorczości.

Wybór prof. Michała Kleibera, wywodzącego się z Instytutu Podstawowych Problemów Techniki PAN, wzbudził obawy środowisk akademickich, że to teraz PAN będzie preferowany przy podziale środków.

Obawy są chyba przesadzone, choć rzeczywiście w przypadku informatyki szala była zdecydowanie przechylona w przeciwną do naszej stronę. Dla nas priorytetem są badania naukowe, nie zaś dydaktyka. Nie musimy być wielkim ośrodkiem, powinniśmy być grupą wyspecjalizowanych ekspertów.

Niewątpliwie potrzebne są reformy. Polska Akademia Nauk uznaje ich potrzebę i sama proponuje konkretne rozwiązania. Zapewne znajdzie to przełożenie także w przypadku naszego instytutu.