dBASE IV 2.0 można śmiało nazwać idealnym, dla początkujących, narzędziem do tworzenia i użytkowania baz danych. Program upraszcza zarządzanie bazą danych wizualnie organizując wszystkie pliki (danych, formularzy, raportów, etykiet i zapytań) w podręczne katalogi. Stało się to możliwe dzięki zastosowaniu interfejsu Control Center, pośredniczącego między użytkownikiem, a bazą.

Zaawansowani użytkownicy wreszcie doczekali się też kompilatora, który umożliwia tworzenie plików typu .EXE. Jednocześnie zwiększono szybkość przetwarzania, która obecnie stała się porównywalna z szybkością baz działających na minikomputerach.

Zainteresowanych szczegółami technicznymi najnowszego produktu Borlanda odsyłamy do CW 21/93 r. na str. 24. Poniższy tekst polecamy natomiast tym, których bardziej interesuje praktyka.

Nowa wersja dBASE IV optycznie nie różni się istotnie od wersji 1.5 mimo, że z 660 tys. wierszy kodu 250 tys. zostało napisanych na nowo. Nadal pracuje w trybie znakowym, a jedynym jej mankamentem mimo, że nie wymaga Windows, jest "pamięciożerność" (szybciej działa na PC 286-16 MHz z 4 MB RAM niż na PC 386SX-25 MHz z 2 MB).

To, co zasługuje na uwagę w pierwszej kolejności to kompilator, dostępny za dodatkową opłatą. Na jego brak programiści skarżyli się od połowy lat 80. i to prawdopodobnie było głównym powodem odejścia większości z nich do Clippera.

Pod względem szybkości przetwarzania dBASE IV 2.0 10-krotnie przewyższa poprzednią wersję oraz 20-krotnie dBASE III+. Ponadto optymalizator zapytań IQ! automatycznie wybiera najszybszą metodę odszukiwania danych, a dBASE IV zapamiętuje wygenerowane przy tym indeksy, dzięki czemu ponowne wykonanie zapytania jest szybsze. Wzrost szybkości jest zauważalny zarówno w przypadku samodzielnego systemu, jak i przy pracy wielodostępnej. Badania, przeprowadzone przez Usability Sciences Corporation, czołową niezależną firmę badającą wydajność pracy, stwierdzają, że codzienne zadania takie jak tworzenie raportów, przeglądanie danych i wykorzystywanie danych łączonych z kilku plików są wykonywane za pomocą dBASE IV 2.0 do 25% szybciej, niż za pomocą FoxPro (odpowiada to dodatkowym 2 godzinom pracy dziennie).

Szybkość przemieszczania się po tablicach również uległa przyspieszeniu. Przejście do początku lub końca tablicy, czy też do wybranego rekordu nie trwa dłużej niż kilka chwil, nawet jeśli tablica zawiera 1 mln rekordów. Równie szybkie jest przewijanie ekranu. Posortowanie tablicy zawierającej 300 tys. rekordów względem jednego z pól indeksowych odbyło się tak szybko, że nie udało się nam nawet włączyć stopera. Najdłuższą częścią procesu było odświeżenie ekranu, ale i to nie trwało dłużej niż mgnienie oka. Relacyjne zapytanie, które wydzieliło z tej samej tablicy 5 tys. rekordów i zlinkowało je z 2 tys. innych trwało 0,8 sek.

Kolejną zaletą dBASE IV 2.0 jest fakt, że Virtual Memory Manager pozwala wykorzystać całą dostępna pamięć aż do 16 MB, dzięki czemu zadania wykonywane są szybciej - zwłaszcza, gdy korzysta się z danych znacznych rozmiarów. Opracowany na nowo interfejs DPMI (DOS Protected-Mode Interface) zapewnia poprawną i szybką pracę bez względu na to, czy dBASE uruchamiane jest pod kontrolą DOS, Windows, czy OS/2.

Kwatera główna - Control Center

Użytkownik dBASE IV 2.0 ma dwie możliwości uzyskania dostępu do baz danych: poprzez język poleceń (tzw. dot prompt) oraz Control Center (CC). Mimo, że język poleceń jest znacznie bogatszy i umożliwia szybsze wykonanie pojedynczych operacji, to właśnie w mechanizmach CC kryje się cała potęga dBASE IV. W oparciu o plik danych o pracownikach można utworzyć lokalną, firmową książkę telefoniczną lub przygotować raport na temat ich wydajności pracy. Plik sprzedaży może pomóc w projektowaniu strategii przedsiębiorstwa, pozwalając oszacować przyszłe wyniki na podstawie dotychczasowych. Wszystko bez potrzeby programowania, gdyż CC dzięki Visual Design Tools upraszcza analizowanie i prezentowanie tych informacji. W dodatku błędy formatowania eliminowane są dzięki natychmiastowemu pokazywaniu efektów na ekranie.

Podstawowym środowiskiem pracy w CC jest tzw. katalog. W katalogu można umieścić całą bazę danych, własnoręcznie zaprojektowane ekrany do jej przeglądania i uzupełniania (View), zapytania (Queries), wzorce wydruków i szablony danych do drukowania nalepek. Podając wyłącznie nazwę katalogu można uzyskać dostęp do zaprojektowanego wcześniej kompletnego pulpitu pracy, co funkcjonalnie odpowiada programom obsługi baz danych napisanych pod Clipperem. Przełączenie się np. z systemu "Pracownicy" do systemu "Zarobki" jest w CC kwestią chwili.

Mając bogate doświadczenia w użytkowaniu Clippera 5.01 uważamy, że co najmniej połowa napisanych przez nas programów na potrzeby średniej wielkości firmy mogłaby być zaprojektowana w dBASE za pomocą CC i to w czasie wielokrotnie krótszym niż w Clipperze. Oczywiście CC nie pozwoli na uzyskanie wszelkich "wodotrysków", jakie są możliwe w Clipperze, ale z pewnością umożliwi wyciągnięcie z bazy danych tych samych informacji w porównywalnym czasie, a o to właśnie chodzi. Modyfikacja jakiejkolwiek części katalogu to kwestia minut, nawet dla nowicjusza, natomiast napisanie równoważnego programu w Clipperze może okazać się trudnym orzechem do zgryzienia.

Reasumując - dBASE IV 2.0 jest idealnym narzędziem dla małych firm, których nie stać na zamówienie systemu obsługi baz danych, dostosowanego do własnych, specyficznych zasad działalności. Jest też dobrym rozwiązaniem dla tych, którzy nie chcą kupować coraz szybciej powstających kolejnych wersji programów zmieniających się wraz ze zmianą przepisów gospodarczych i nie boją się wprowadzać samodzielnie zmian w strukturze baz. Z dBASE IV 2.0 naprawdę nie jest to trudne.

Kompilator dla dBASE

Nowy kompilator dla dBASE generuje w pełni funkcjonalne pliki .EXE ze źródłowych i wynikowych plików dBASE i, jako jedyny, jest w 100% zgodny ze wszystkimi wersjami dBASE III+ oraz dBASE IV. Skompilowane pliki nie wymagają obecności dBASE i mogą być bez ograniczeń rozpowszechniane.

Pełna zgodność pomiędzy kompilatorem, a standardem języka dBASE oznacza, że kompilator obsługuje wszystkie elementy i własności dBASE. W szczególności oznacza to możliwość skompilowania każdej istniejącej aplikacji dBASE bez konieczności dokonywania jakichkolwiek modyfikacji, zachowując wszystkie jej elementy (raporty, formaty ekranowe, wewnętrzne menu itd.).

Rozpowszechnianie kopii skompilowanych aplikacji nie wymaga ponoszenia żadnych dodatkowych kosztów. Nie ma żadnych opłat licencyjnych ani konieczności dostarczenia bibliotek, gotowych do uruchomienia programów (runtime). I oczywiście użytkownicy tych aplikacji nie muszą posiadać dBASE w żadnej wersji.

Druga podstawowa cecha skompilowanego programu to szybkość. W szczególnych przypadkach można zauważyć kilkunastokrotny wzrost szybkości działania aplikacji, zwłaszcza procedur dostępu do dysku i ekranu, jak również w wykonywaniu pętli.

Narzędzia dla programistów

Twórcy kompilatora dBASE skorzystali z doświadczeń firmy Borland przy pracy nad kompilatorami języka C i C++. Pozwoliło to na znaczne uproszczenie pracy twórcom aplikacji. Szczególny nacisk został położony na uzyskanie maksymalnej efektywności, i to zarówno w odniesieniu do pracy programisty jak i do generowanego przez kompilator kodu wynikowego.

MAKE

Oparty na Borland C++ program MAKE zapewnia inteligentną kompilację dużych aplikacji, wybierając do ponownej kompilacji tylko te części programu, które uległy modyfikacji od przedniej wersji. Pozwala to na wielokrotne skrócenie czasu kompilacji kolejnych wersji tworzonego programu.

Preprocesor

Standardowy preprocesor (wzorowany na preprocesorze języka C) umożliwia używanie konstrukcji typu #define, #include i #if/#else. Programista może stosować makrokomendy oraz kompilację warunkową, używając jednego zestawu plików źródłowych do generowania wielu różnych projektów. Może nawet zmodyfikować język dBASE w celu uproszczenia procesu programowania.

BORLAND dBASE Linker (BDL)

Konsolidator BDL łączy skompilowane moduły i inne niezbędne pliki w pojedynczy plik .EXE. Można utworzyć dwa rodzaje plików wykonywalnych - samodzielne i złożone. Samodzielny plik .EXE zawiera wszelkie niezbędne składniki i może być uruchamiany bezpośrednio z poziomu DOS bez żadnych dodatkowych plików. Złożony plik .EXE pozwala zaoszczędzić miejsce na dysku dzięki temu, że nie zawiera bibliotek i plików pomocniczych, które muszą jednak znajdować się w domyślnym katalogu dyskowym. Rozwiązanie to pozwala zmniejszyć miejsce zajmowane przez kilka niezależnych aplikacji uruchamianych na tym samym komputerze.

Praca z siecią

Kompilator może pracować w dwóch trybach: pełnym (large) i skondensowanym (compact). Tryb skondensowany dodaje do programu przeciętnie ok. 150 kB i jednocześnie tworzy ok. 1,5 MB runtime'y. Jeśli mogą one przebywać na serwerze sieciowym, to każdy z użytkowników, który ma dostęp do katalogu sieciowego, może z nich korzystać. Lokalny dysk sieciowy musi mieć jednak wystarczająco dużo wolnego miejsca na takie operacje.

Jeśli użytkownicy nie mają dostępu do runtime'ów, pełny tryb przekształci je wraz z aplikacją w wykonywalne pliki .EXE. Ponieważ wynikowy .EXE będzie zapewne zbyt duży, aby zmieścił się na jednej dyskietce, Borland zapewnia podzielenie go na scalalne części.

W następnym odcinku nieco więcej o Control Center.