Inne postępowanie daje dobre rezultaty w strukturze demokratycznej, a zupełnie inne w autokratycznej. Nie ma więc uniwersalnych recept, łatwych do zastosowania w każdych warunkach. Generalizując, można jednak zaryzykować stwierdzenie, iż doskonaląc swoje funkcjonowanie w sferze aktywności zawodowej, mamy praktycznie do wyboru dwie drogi:

Dojrzała osobowość

Wśród psychologów i psychiatrów łatwiej uzyskać zgodę odnośnie sprecyzowania kryteriów rozpoznawania zaburzeń osobowości niż na temat tego, jakie są cechy dojrzałego człowieka. Nic w tym dziwnego. Określenie cech zdrowia i harmonii organizmu wymaga przyjęcia określonych rozstrzygnięć na temat natury człowieczeństwa, a to zadanie przekracza kompetencje psychologii. I tak, jak filozofowie nie są w stanie dokonać ostatecznych ustaleń na temat koncepcji człowieka, podobnie psychologowie nie mogą dopracować się ogólnie uznawanej teorii osobowości - stąd też bierze się mnogość koncepcji na ten temat. Wykorzystanie określonych poglądów w praktyce zależy od osobistych preferencji jednostki. Każde stanowisko można zakwestionować. Nawet sensowność własnego rozwoju.

Richards Steers, profesor zarządzania na Uniwersytecie Oregon, wybitny specjalista w tej dziedzinie, autor podręcznika na temat psychologii pracy "Organizational Behavior", określając dojrzałą osobowość odwołał się do koncepcji Argurisa, który wyróżnił następujące prawidłowości rozwoju osobowości człowieka:

W tym ujęciu dojrzałą osobowość charakteryzuje zdawanie sobie sprawy z własnych motywów działania oraz duża plastyczność własnych zachowań. Jeśli dostrzegamy u siebie niedostatek takich objawów, wówczas powyższe zestawienie może być pomocne w ustaleniu źródeł trudności i podejmowaniu działań zmierzających do ich przezwyciężenia. Można również z powodzeniem wybrać odmienną strategię. Określić precyzyjnie swoje mocne i słabe strony, następnie zaś szukać takiej organizacji, która będzie im najbardziej odpowiadać.

Łączenie dwóch strategii

Obserwacje poczynione w trakcie kontaktów psychoterapeutycznych i szkoleniowych wskazują, że osoby z poważnymi zaburzeniami osobowości potrafią się dobierać w sprawnie funkcjonujące zespoły. Wybierając dla siebie jedną z przedstawionych dróg, warto skalkulować możliwości zmiany siebie i wysiłek, jaki jest do tego potrzebny, oraz prawdopodobieństwo znalezienia satysfakcjonującej posady bez podejmowania jakichkolwiek zmian. W praktyce, jak się wydaje, najkorzystniej jest dokonać rozwiązania kompromisowego - w miarę możliwości doskonalić się i równocześnie poszukiwać odpowiednich warunków pracy.

Przykład takiej strategii stanowi historia leczenia psychiatrycznego młodego mężczyzny, który miał ogromne trudności w nawiązywaniu trwałych więzi międzyludzkich. Szybko fascynował się nowymi osobami, zbliżał się do nich, nawiązując pozornie dobry kontakt. W miarę rozwoju znajomości dostrzegał u nich pewne wady i stawał się wobec nich coraz bardziej nieprzyjemny, agresywny, co prowadziło do silnych konfliktów. Zgłosił się do leczenia z objawami depresji. Czuł się samotny, bardzo duże trudności sprawiało mu prowadzenie zajęć ze studentami. Kontakt z nimi drażnił go coraz bardziej w miarę upływu czasu. Nie sprawdził się również w pracy z uczniami liceum. Psychoterapia doprowadziła do tego, że zdołał nawiązać trwały i satysfakcjonujący kontakt z kobietą oraz zdał sobie sprawę z problemów, jakie stwarzają mu dłuższe i głębsze związki z ludźmi. Zdecydował się zmienić pracę. Wykorzystując znajomość języków obcych, zdobył posadę w przedstawicielstwie dużej zagranicznej firmy, gdzie praca wymaga wielu krótkotrwałych kontaktów z dużą liczbą nieznanych osób, a to było zawsze jego mocną stroną.