Umowy wdrożeniowe to zwykle umowy o dzieło, w których wykonawca zobowiązany jest do uzyskania określonego efektu końcowego, a samo dzieło powstaje w oparciu o uzgodnioną "z góry" przez strony specyfikację. Ponieważ wykonawca z reguły odpowiedzialny jest nie tylko za osiągnięcie konkretnego rezultatu, ale również za osiągniecie go w ściśle określonym terminie, warto przyjrzeć się temu, jakie uprawnienia przysługują zamawiającemu w przypadku opóźnienia się wykonawcy z oddaniem dzieła oraz w jakim zakresie uprawnienia te mogą zostać przez strony umownie ograniczone lub wyłączone.

Generalnie, w przypadku opóźnienia wykonawcy z ukończeniem wdrożenia, zamawiającemu przysługują dwa podstawowe uprawnienia: prawo do odstąpienia od zawartej umowy oraz prawo do żądania odszkodowania. Należy tu jednak rozróżnić dwie sytuacje faktyczne i zaznaczyć, że uprawnienia przysługujące zamawiającemu będą odmienne w zależności od tego, czy opóźnienie wykonawcy spowodowane jest jego zawinionym działaniem (zwłoka), czy też wynika z przyczyn niezależnych od niego.

Bez względu na przyczynę opóźnienia wykonawcy, zgodnie z art. 635 Kodeksu cywilnego, zamawiający może jeszcze przed upływem terminu wykonania dzieła odstąpić od umowy, jeżeli tylko wykonawca opóźnia się z rozpoczęciem lub wykończeniem dzieła tak dalece, że nie jest prawdopodobne, żeby zdołał je ukończyć w uzgodnionym przez strony terminie. W razie braku odrębnych uregulowań umownych, dla osiągnięcia skutku w postaci odstąpienia od umowy wystarcza, aby zamawiający, bez wyznaczenia dodatkowego terminu, złożył wykonawcy swoje oświadczenie o odstąpieniu od umowy, której terminowa realizacja jest wysoce wątpliwa.

Podkreślić należy, że zgodnie z art. 635 kc, zamawiający może odstąpić od umowy niezależnie od tego, czy niemożność dotrzymania terminu nastąpiła z przyczyn zawinionych przez wykonawcę. Decydujące znaczenie ma jedynie obiektywny stan opóźnienia i niemożność ukończenia dzieła w terminie. Fakt, iż art. 635 kc nie zawiera rozróżnienia opóźnienia zawinionego oraz niezawinionego nie oznacza, że uprawnienie zamawiającego do odstąpienia od umowy jest niezależne od wszelkich przyczyn tego opóźnienia, w szczególności od faktu spowodowania tego opóźnienia przez zamawiającego. Nic podobnego. W przypadku, gdy wykonawca nie spełnia świadczenia z powodów leżących po stronie zamawiającego, np. z powodu braku współdziałania zamawiającego, wówczas nie zachodzi przesłanka "opóźnienia się wykonawcy", a tym samym zamawiającemu nie przysługuje prawo do odstąpienia od umowy. A zatem, zamawiający chcąc skorzystać z ustawowego prawa do odstąpienia od umowy z powodu opóźnienia wykonawcy, powinien być przygotowany na odpieranie zarzutów wykonawcy, iż opóźnienie w realizacji dzieła nastąpiło z przyczyn leżących po stronie zamawiającego. Zasadność takich zarzutów (co w przypadku sporu sądowego równa się wykazaniu jej przed sądem) wykluczy możliwość odstąpienia od umowy przez zamawiającego.

Odstąpienie od umowy

Nawet jednak, gdy opóźnienie nastąpiło z przyczyn leżących po stronie wykonawcy lub też z przyczyn zupełnie niezależnych od obu stron, złożenie przez zamawiającego oświadczenia o odstąpieniu od umowy nie kończy problemów. Można nawet powiedzieć, że w przypadku braku odpowiednich zapisów umownych, z tą chwilą prawdziwe problemy dopiero się zaczynają.