Czy i ilu rolników złoży wnioski o dopłaty bezpośrednie zależy zarówno od zakończenia budowy systemu IACS, jak i wejścia w życie dwóch ustaw i stosownych rozporządzeń.

W Sejmie trwają prace nad dawno oczekiwanymi projektami dwóch ustaw. Pierwszy to rządowy projekt o dopłatach bezpośrednich do gruntów rolnych oraz zmianie innych ustaw. Wpłynął on do parlamentu 3 października 2003 r. Projekt ma na celu wprowadzenie przepisów proceduralnych i kompetencyjnych w zakresie składania wniosków oraz przyznawania producentom rolnym płatności bezpośrednich. Po pierwszym czytaniu - na posiedzeniu z 28 października br. - trafił on do Komisji Rolnictwa i Rozwoju Wsi.

Ta 12 listopada zarekomendowała jego uchwalenie Wysokiej Izbie, co nastąpiło pod koniec listopada br.

Niezbędne akty prawne

Następnie projekt trafi - zapewne jeszcze w grudniu br. - do Senatu i prezydenta RP. Formalnie ustawa wchodzi w życie z dniem uzyskania przez Polskę członkostwa w Unii Europejskiej. Na jej mocy Minister Rolnictwa i Rozwoju Wsi musi jednak wydać rozporządzenie w sprawie wniosków o przyznanie płatności, które ma 14-dniowe vacatio legis, toteż druk wniosków będzie możliwy nie wcześniej niż przed 21 stycznia 2004 r. (nie uwzględniono procedur zamówień publicznych i czasu na wydrukowanie). Producent rolny jest zobowiązany złożyć wniosek w terminie od 15 kwietnia 2004 r. do 15 czerwca 2004 r. Aby jednak rolnik mógł to uczynić, musi na 21 dni przed złożeniem wniosku - najwcześniej w lutym br. (tuż po wejściu w życie ustawy i udostępnieniu wniosków przez Agencję), a najpóźniej 15 maja 2004 r. - wystąpić do Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa (ARiMR) o wpis do ewidencji producentów i nadanie numeru identyfikacyjnego.

W tym przypadku podstawą prawną jest drugi akt prawny, rozpatrywany właśnie przez Sejm. Rządowy projekt ustawy o krajowym systemie ewidencji producentów, ewidencji gospodarstw rolnych oraz ewidencji wniosków o przyznanie płatności trafił do laski marszałkowskiej 24 października br. Podobny akt prawny obowiązywał już od 2001 r., tyle że przewidywano w nim dopłaty bezpośrednie do gospodarstwa rolnego w rozumieniu geodezyjnym. Nowy akt przyjmuje za uprawnionego do dopłat producenta rolnego. Tym samym stwarza ramy organizacyjno-prawne umożliwiające funkcjonowanie ewidencji producentów rolnych i ich organizacji, przetwórców, gospodarstw rolnych oraz określa sposób składania wniosków o przyznanie płatności kierowanych przez Unię Europejską i Rzeczpospolitą Polską do beneficjantów Wspólnej Polityki Rolnej.

Projekt ten 30 października br. został skierowany do Komisji Rolnictwa i Rozwoju Wsi, która po pierwszym czytaniu, 13 listopada br. nie wydała jeszcze rekomendacji. Prawdopodobnie Sejm przyjmie ten akt na tym samym posiedzeniu, co pierwszy. Wejdzie on w życie po upływie 14 dni od ogłoszenia, co nastąpi najwcześniej na początku stycznia 2004 r. Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi w sprawie formularza wniosku o wpis do ewidencji producentów oraz wzoru zaświadczenia o nadanym numerze identyfikacyjnym ukaże się zaś nie wcześniej niż pod koniec stycznia.

Załóżmy zatem, że rolnik, który o tym, iż należy zgłosić się po dopłaty do ARiMR, dowiedział się podczas niedzielnej mszy (jeden z pomysłów rządu na kampanię informacyjną), jedzie do powiatowego oddziału Agencji 15 kwietnia 2004 r. Na miejscu okazuje się, że musi złożyć w osobnym okienku wniosek o wpis do ewidencji producentów. Numer identyfikacyjny otrzyma jednak po 14 dniach., czyli 29 kwietnia. Wtedy dopiero będzie mógł złożyć wniosek o dopłatę. Pamiętajmy, że akcja przyjmowania wniosków - wbrew ustawie o płatnościach bezpośrednich - kończy się w rzeczywistości 15 maja, o ile ktoś nie miał wcześniej przyznanego numeru identyfikacyjnego, co dotyczy miliona hodowców bydła. Ci dostaną prawdopodobnie wypełniony wniosek o wpis do ewidencji, sami jednak będą musieli wypełnić wniosek o dopłaty.

Słoń a systemy IT

Co do tego ma system informatyczny? Oprócz tego, że obie wspomniane ustawy explicite wskazują, iż bez niego nie można wypłacić dopłat, to od sposobu potraktowania danych przez ARiMR zależy, czy rolnik będzie musiał wypełniać oba wnioski samodzielnie, czy też otrzyma gotowy formularz do podpisu. Z tym wiążą się największe kontrowersje. Opóźnienia w budowie systemu IACS sięgają ok. dwóch miesięcy, co wynika z zastoju po stronie ARiMR, gdy latem br. zmieniły się jej władze. HP przekaże system do audytu w styczniu 2004 r. Audytor nadal jednak nie został wybrany przez Ministerstwo Finansów. Baza danych działająca w skali całej Polski powinna jeszcze zostać poddana tzw. strojeniu, aby zminimalizować czas każdej operacji. System musi działać od 25 marca 2004 r.!

Z punktu widzenia odbioru społecznego bardzo ważne jest, aby producent dostał "na wejściu" z systemu IACS gotowy, wypełniony trzystronicowy wniosek o wpis do ewidencji producentów. Teoretycznie jest to możliwe, bo informacje o każdym z nich są w bazie danych. Beneficjant przy okazji sprawdzałby ich wiarygodność. Jeśli jednak byłoby to z jakichś względów niemożliwe, to należy nalegać na Agencję, aby dwustronicowy wniosek o dopłatę był już wypełniony. Wtedy rolnik mógłby taki wniosek otrzymać pocztą, co by znacząco usprawniło czas obsługi w ARiMR i poprawiło "obraz" systemu IACS. System powinien działać od 15 kwietnia 2004 r. w zakresie możliwości przyjmowania wniosków o płatnościach, natomiast w zakresie funkcjonowania ewidencji - zaraz po wejściu w życie ustawy (prawdopodobnie w lutym 2004 r.).