Przechodzenie od epoki przemysłowej do informacyjnej zmienia formy funkcjonowania przedsiębiorstw i metody zarządzania nimi. Rozwój informatyki na nowo definiuje cechy struktur gospodarczych i ich organizacji.

Od tayloryzmu do informacjonizmu

Idee Fredericka Winslowa Taylora wywarły znaczący wpływ na rozwój naszej cywilizacji. Amerykański inżynier-mechanik na początku XX wieku zaproponował podział pracy na standardowe i specjalizowane czynności. Tak powstała taśma produkcyjna. Ów wynalazek najpełniej objawił się w zakładach samochodowych Henry Forda: "Dostarczamy naszym klientom każdy model auta w dowolnym kolorze, pod warunkiem że będzie to Ford T w kolorze czarnym" - zwykł mawiać ich właściciel. Taka organizacja fabryki wydawała się wówczas najefektywniejsza i formy jej działania przenoszono na inne obszary ludzkiej działalności.

Na wzór standaryzowanych, zhierarchizowanych i scentralizowanych struktur tworzono szkolnictwo, bankowość i administrację państwową. W ten sposób organizowano również lecznictwo, dystrybucję towarów, a nawet sferę rozrywki. I oczywiście przemysł. Ale dziś standaryzację produkcji zastępuje elastyczność wytwarzania, hierarchizację wypiera wirtualność dynamicznie zmieniających się organizacji, a centralizacja ustępuje miejsca otwartości nowych struktur o rozproszonym charakterze. Czynnikiem integrującym te przemiany jest informacja. Jej znaczenie stale rośnie, co przyspiesza przechodzenie od tayloryzmu do informacjonizmu. Proces ów napotyka także wiele przeszkód.

Dysonans organizacyjny

Kompleksowość współczesnych systemów informacyjnych wymaga równie kompleksowych metod zarządzania nimi. Tymczasem zjawisko dysonansu organizacyjnego skutecznie ogranicza wzrost efektywności tych systemów. Fenomen ów polega na dysharmonii między systemem informatycznym a skojarzonym z nim środowiskiem organizacyjnym. Przy tym łączne traktowanie systemów: informacyjnego, informatycznego i zarządzania jest całkowicie uzasadnione.

Przyjmijmy, że system informacyjny jest celowo zaprojektowanym i eksploatowanym systemem, umożliwiającym człowiekowi gromadzenie, przechowywanie, przetwarzanie i przekazywanie informacji. Pod pojęciem systemu informatycznego będziemy rozumieć system informacyjny wykorzystujący środki i metody informatyczne, a zwłaszcza sprzęt i oprogramowanie komputerowe. System zarządzania to zbiór określonych instrumentów, reguł i procedur. Wszystkie te elementy można traktować jako procesy o podłożu informacyjnym. Powiedzmy wprost: procesy zarządzania można interpretować jako procesy przetwarzania informacji.

Dla każdego przedsiębiorstwa system zarządzania odgrywa kluczowe znaczenie. Stąd postulat dążenia do stanu harmonii między strategią organizacyjną a technologiczną firmy jest jak najbardziej uzasadniony. Niestety, integracja informatyki i organizacji ma charakter niesymetryczny: z punktu widzenia zarządzania technologie informatyczne traktowane są głównie instrumentalnie, jako zbiór środków technicznych, jawiących się w postaci komputerowego wspomagania procesów gospodarczych, a nie jako inspirujące źródło idei czy wyznacznik form działania. Tymczasem systemy informatyczne i zarządzania wykazują wiele analogii.

Zarządzanie informatyczne

Porównajmy zatem systemy: informatyczny z zarządzania, wychodząc poza powszechnie znany poziom informatycznych systemów zarządzania, czyli systemu informatycznego dla systemu zarządzania:

system informatyczny <=> system zarządzania

system operacyjny <=> organizowanie

konfiguracja <=> organizacja

komendy <=> dyspozycje

narzędzia software'owe <=> instrumenty zarządzania

struktury zbiorów <=> hierarchie organizacyjne

algorytmy <=> reguły postępowania

procedury wewnątrzsystemowe <=> samoocena

testowanie <=> ocena

sprawozdawczość <=> protokołowanie

kontrola zasobów <=> administrowanie systemem

podejmowanie decyzji <=> działanie programu

komunikowanie się <=> kody, języki programowania

zasoby informacji <=> bazy danych

działania równoległe <=> wielozadaniowość

ochrona tajemnicy <=> kryptografia, hasła

priorytety <=> kolejki, przerwania

szybkość działania <=> systemy czasu rzeczywistego

prognozy <=> symulacje

trudności realizacyjne <=> błędy sprzętowo-programowe

zmiany strategii <=> nowe wersje i modele

powiązania międzyobiektowe <=> topologie sieci

przepisy prawne <=> kompilatory

zmiany w systemie <=> dynamika procesów i zbiorów

narady <=>systemy ekspertowe