Coraz ciaśniej robi się w powietrzu. Nadajniki radiowe sieci łączności komercyjnej, specjalnej, amatorskiej szczelnie wypełniają przydzielone częstotliwości, a bardzo często po przeróbkach sprzętu metodą "złotej rączki", piratują na innych, zastrzeżonych pasmach.

Problemy zapchania eteru dobrze znane są posiadaczom CB- radio, krótkofalarzom i praktycznie każdemu, kto chce korzystać z własnej łączności radiowej. Pomijając głośne spory o przekazanie przez wojsko pasma częstotliwości dla programu telewizyjnego, uzyskanie stosownego zezwolenia od Państwowej Inspekcji Radiowej jest zadaniem trudnym. Obowiązuje zasada, że duże sieci łączności radiowej, w których działać będzie kilkuset lub więcej użytkowników, mają szansę na otrzymanie zezwolenia i przydziału częstotliwości. Im mniejsza sieć, tym szanse zezwolenia są mniejsze i spadają praktycznie do zera przy staraniach indywidualnych. Takie postępowanie PIR nie wynika jednak z wrodzonej złośliwości biurokracji, a jest uwarunkowane wspomnianym "tłokiem" w eterze.

Aby udostępnić dwustronną łączność radiowa takie użytkownikom indywidualnym proponuje się różne rozwiązania. Jednym z najbardziej popularnych, wygodnych i sprawdzonych w praktyce jest

system trankingowy (niekiedy zwany trunkingowym)

Idea systemu polega na dynamicznym podziale ograniczonej liczby kanałów radiowych między maksymalną liczbę użytkowników. Zasada ta opiera się na założeniu, że nie wszyscy abonenci systemu jednocześnie korzystają z łączności, a więc mniejsza liczba kanałów niż użytkowników nie ma wpływu na przepustowość systemu. Oczywiście systemy trankingowe działają lepiej wtedy, gdy są odpowiednio rozbudowane. Sieci tego typu zapewniają też swobodny dostęp do publicznej sieci telefonicznej. Nie jest to jednak jeszcze jeden system telefonii komórkowej, od którego różni się systemem działania, rodzajem stosowanych aparatów, zasięgiem i ceną. System trankingowy jest tańszy w eksploatacji, ale i mniej wszechstronny niż telefonia komórkowa.

Dla użytkownika systemu trankingowego

nie jest istotne, na jakiej konkretnie częstotliwości pracuje. System komputerowy, po zgłoszeniu się abonenta, automatycznie przydziela mu pierwszy wolny kanał połączenia. Używane radiotelefony korzystają z syntezy częstotliwości. Główne w systemie stacje bazowe nadają sygnały automatycznie przełączające radiotelefony na odpowiednie kanały. Proces ten odbywa się w sposób niezauważalny dla użytkownika. Po przydzieleniu kanału łączności przez stację bazową uruchomia się radiotelefon i sygnalizuje, np. przez zaświecenie diody czy sygnałem dźwiękowym, gotowość do pracy. Trwa to ok. 2-3 sek od momentu włączenia przez użytkownika przycisku nadawania. Przeprowadzane rozmowy są całkowicie zabezpieczone przed podsłuchem lub zakłóceniem przez osoby postronne.

W systemach tradycyjnej łączności radiowej

użytkownicy, po ustaleniu częstotliwości, na której będą się porozumiewać, nie mają możliwości sprawdzenia, czy ich rozmowy nie są podsłuchiwane przez innych operatorów, korzystających akurat z tego samego kanału.

W systemie tarnkingu zasada jest nieco inna

Radiotelefon wybiera całą grupę kanałów, z którymi chce rozmawiać. W pamięci systemu operacyjnego zapamiętane są wszystkie radiotelefony, skojarzone właśnie z tym działającym. Na przykład w grupie kanałów nr 3 pracują radiotelefony wszystkich kierowców przedsiębiorstwa. Informacja przekazywana w tej grupie kanałów poprzedzona jest kodem, który uruchomia tylko odbiorniki kierowców. Konkretny kanał łączności wyznaczany jest każdorazowo przez komputer. Ze względu na zmiany kanałów podczas każdego połączenia oraz z góry ustalone krótkie trwanie rozmowy, podsłuchanie przekazywanych wiadomości jest praktycznie niemożliwe. System pracuje dla każdego abonenta tak, jakby był jego wyłączną własnością.

Łączność trankingowa

stosowana jest przeważnie w zamkniętych systemach zakładowych. Nie ma ona na celu zastąpienia ogólnodostępnej sieci telefonów komórkowych. Jest natomiast znakomita przy zapewnieniu łączności na ograniczonym obszarze działalności jednej firmy, np. transportowej, energetycznej czy handlowej. W radiostacjach wyposażonych w ekran przy próbie nawiązania łączności wyświetla się numer nadajnika mającego przeprowadzić połączenie. Odbiorca może oczywiście nie przyjąć połączenia, które jest dla niego z jakichś przyczyn niewygodne. Może także być wówczas poza zasięgiem stacji bazowej. Wtedy system przechowuje w pamięci informację o próbie nawiązania łączności i przekazuje ją natychmiast po włączeniu odbiornika do sieci. Każde włączenie radiostacji w polu działania stacji bazowej jest bowiem sygnalizowane.

Możliwość połączenia z publiczną siecią telefoniczną

jest jedną z najpoważniejszych zalet systemów trankingowych. Po wybraniu żądanego numeru (wyświetlonego na ekranie radiostacji), przekazywany jest on za pośrednictwem stacji bazowej i podłączonej do niej centrali telefonicznej do publicznej sieci telekomunikacyjnej. Możliwe jest także połączenie w drugą stronę.

Zalety systemów trankingowych:

- możliwość korzystania z łączności radiowej bez konieczności uzyskania zezwolenia i przydziału częstotliwości (formalności te załatwia operator systemu);

- swobodny podział posiadanych radiotelefonów w grupy odpowiadające wewnętrznym potrzebom abonenta;

- możliwość wyboru rodzaju połączenia w zależności od potrzeb, rozmów grupowych i sygnałów przywoławczych oraz rozmów indywidualnych i połączeń z siecią telefonii publicznej;

- niski koszt eksploatacji (połączenia w obrębie systemu odbywają się bezpłatnie).

Wszystkich połączeń dokonuje się za pośrednictwem stacji bazowej. Pracuje ona bądź na potrzeby jednej sieci (o ile sieć ta jest odpowiednio duża i wydzielona), bądź w systemie obsługi kilku sieci, korzystających z różnych grup kanałów. Zasięg pracy radiostacji jest więc ograniczony do ok. 30 km od stacji bazowej dla urządzeń przenośnych i do ok. 60 km dla radiotelefonów samochodowych. Zasadniczym ograniczeniem jest możliwość nawiązania łączności z radiotelefonu do stacji bazowej. W drugą stronę łączność nawiązywana jest bez większych problemów. Możliwe jest uruchomienie kilku stacji bazowych jednej sieci, np. w kilku miastach. Osoba mająca radiotelefon może wówczas korzystać, po przełączeniu na odpowiednią grupę kanałów, z innych stacji, a za ich pośrednictwem z normalnych połączeń telefonią publiczną. Tranking nie umożliwia więc łączności w czasie podróży, ale po znalezieniu się w zasięgu jednej ze stacji bazowych wszystkie rozmowy pomiędzy radiostacjami są bezpłatne i nie ograniczone liczbowo.

System trankingu w Polsce

już działa. Przykładem może być uruchomiony przez firmę Schrack-Ericsson system trankingowy EDACS dla policji. Jest to jednak oczywiście rozwiązanie niedostępne dla zwykłych użytkowników.

Ogólnodostępny system trankingowy uruchomia obecnie firma METRO-BIP, znana już naszym czytelnikom jako jeden z operatorów systemów przywoławczych (paging). Stacje bazowe systemu powstaną w najbliższym czasie w Warszawie, Gdańsku i Poznaniu. Pierwsi abonenci będą mogli korzystać z oferowanych usług na przełomie 1993 i 1994 r. Abonament miesięczny wyniesie równowartość 30-35 USD + VAT. Za tę cenę można przeprowadzić dowolnie dużo rozmów w obrębie stacji bazowej, jednak każda z rozmów ograniczona jest do jednej minuty. W przypadku znacznego obciążenia sieci komputer stacji bazowej może czas takiego połączenia skrócić o kilka sekund. Połączenie uzyskuje wówczas następny abonent. Istnieje jednak aż 160 grup umożliwiających połączenie, toteż nie ma możliwości blokady systemu, chociaż w ekstremalnych przypadkach połączenie może być opóźnione o kilka sekund. Rozmowy z publiczną siecią telefoniczną kosztują 0,20 USD za minutę, niezależnie od strony inicjującej rozmowę, plus normalne opłaty TPSA, jeżeli dzwonimy z radiotelefonu.

W sieci METRO-BIP używane są dwa typy radiotelefonów

Są to urządzenia produkcji MOTOROLA Inc. USA, przenośne typu MTX-838 oraz samochodowe typu MaxTrac. Są trzy typy radiostacji przenośnych, różniące się od siebie możliwością inicjowania połączeń. Model najbardziej rozbudowany ma pełną klawiaturę (15 klawiszy), ekran i pozwala na prowadzenie rozmów grupowych (max. 160 grup), indywidualnych i połączenia z siecią telefonii publicznej w pełnym zakresie. Najprostsza radiostacja pozbawiona jest klawiatury i ekranu, umożliwia prowadzenie rozmów grupowych (max 16 grup). Model pośredni ma ograniczoną klawiaturę (6 klawiszy) i pozwala na inicjowanie połączeń indywidualnych oraz telefonicznych w zakresie numerów zaprogramowanych w pamięci radiotelefonu (max 160 grup). System taki ogranicza inicjowanie połączeń telefonicznych jedynie do numerów potrzebnych do działania danej firmy. Podobnie różnią się radiotelefony samochodowe, jeden model pozwala jedynie na prowadzenie rozmów grupowych, drugi typ umożliwia pełne połączenia w dowolnym zakresie.

System łączności trankingowej stanowi ciekawą propozycję dla osób i firm pragnących korzystać tanio z określonej grupy połączeń, a także nie tylko z rozmów indywidualnych. Łączy on niektóre zalety systemu przywoławczego (paging) z niektórymi zaletami telefonii komórkowej, chociaż każdy z tych systemów jest zupełnie inny.