Biblioteka Uniwersytecka (BUW) częściowo pełni rolę biblioteki publicznej. Do katalogów i czytelni może zajrzeć każdy. Prawo do wypożyczania książek mają jednak tylko studenci i pracownicy uniwersytetu. Niektórzy, starsi absolwenci UW wątpią czy wobec znanej ogólnie mizerii Uniwersytetu i jego biblioteki, są jakieś komputery w BUW-ie? Czeka ich miłe rozczarowanie. Dzięki dotacjom Fundacji A. W. Mellona i Fundacji Stefana Batorego, pieniądzom z grand KBN, a przede wszystkim ogromnej pracy garstki zapaleńców - BUW przeżył rewolucję komputerową.

Wybieramy standardy światowe

Przełomową datą w komputeryzacji biblioteki był grudzień 1992 r. Po wielomiesięcznych przygotowaniach, rozpoznaniu rynku i zgromadzeniu odpowiednich funduszy podjęto decyzję o kupnie zintegrowanego systemu bibliotecznego amerykańskiej firmy VTLS Inc. Wprowadzenie nowoczesnego systemu bibliotecznego nie było łatwe. Podstawowym problemem był brak odpowiednich polskich standardów dotyczących komputerowych kartotek haseł wzorcowych i formatów. Są one tym dla systemu bibliotecznego czym szkielet dla człowieka. Kartoteki wzorcowe tworzy się dla elementów, które stanowią podstawowe hasła do wyszukiwania potrzebnego materiału. Mogą to być np. nazwy osobowe i ciał zbiorowych, tytuły ujednolicone oraz tytuły serii wydawniczych i hasła przedmiotowe. Zbiory te stanowią rodzaj słowników, w których obok przyjętych w systemie nazw ujednoliconych występują ich warianty - nazwy odrzucone" - jak wyjaśnia pani Anna Paluszkiewicz z Działu Automatyzacji BUW. Na przykład przy słowie Diabeł są następujące hasła: Antychryst, Bies, Czart. Kusiciel, Kusy, Syn Ciemności, Szatan, Zły, Zły Duch, Diable (f), Devil (a), Demonologia, Satanizm. Literki w nawiasach: a i f oznaczają, że są to hasła przedmiotowe angielskie i francuskie z odnośnikami do haseł przedmiotowych w języku polskim. Polski język haseł przedmiotowych jest zgodny z językiem haseł Biblioteki Kongresu Amerykańskiego i Biblioteki Narodowej Francji. Hasła do kartotek wzorcowych przygotowują biblioteki kilku wyższych uczelni. W BUW oprócz tworzenia haseł także zjmują się koordynacją tych prac. Przygotowane terminy podlegają korekcie oraz zatwierdzeniu i dopiero wtedy są wprowadzane do kartotek haseł wzorcowych, stając się dostępnymi dla wszystkich bibliotek.

W sierpniu 1993 roku rozpoczęto wprowadzanie haseł z opisu bibliograficznego do skomputeryzowanych kartotek wzorcowych. Obecnie jest już ponad 27,470 rekordów! Od stycznia 1994 r. wpisuje się książki z rokiem wydania 1994 (ponad 4200 rekordów). W roku 1995 planuje się wprowadzanie opisów czasopism. Zespół wprowadzający dane składa się zaledwie z kilku osób.

Sposób obsługi bazy danych zależy od stosowanego formatu. Niektóre biblioteki narodowe (np. w Hiszpanii i Finlandii) na bazie formatu MARC stworzyły własne wersje. Na Uniwersytecie Warszawskim postanowiono wybrać stosowany w wielu krajach format USMARC i z ulgą przyjęto późniejszą decyzję Biblioteki Narodowej o wyborze tego samego formatu.

"USMARC to grupa formatów opracowywanych przez Biuro rozwoju Sieci i Standardów MARC (Network Development and MARC Standards Office). Są one rozpowszechniane przez Służbę Rozpowszechniania Wydawnictw Biblioteki Kongresu (Library of Congress Cataloging Distribution Service). Formaty te określają strukturę i zawartość rekordów dla celów wymiany danych na nośnikach maszynowych" - mówi pani Anna Paluszkiewicz.

Sieć i światłowody

Od października 1993 roku w gmachu głównym biblioteki działa sieć wewnętrzna. Składa się z serwera HP 3000/947 LX, zarządzanego systemem operacyjnym MPE, z pamięcią 128 MB RAM i dyskową 6,6 GB. W sieci znajduje się 48 stacji roboczych. Wkrótce terminale mają być udostępnione czytelnikom, w tym osiem terminali zainstalowanych w sali katalogów. Siedem terminali będzie służyło do przeglądania katalogów BUW (i do katalogów innych polskich uczelni polskich pracujących, w których zainstalowano program VTLS). Jeden terminal będzie miał dostęp do Internetu w związku z czym będzie można buszować po bibliotekach na całym świecie - no może z pewnymi wyjątkami. Dostęp do Internetu realizowany jest za pośrednictwem sieci NASK (Naukowa Akademicka Sieć Komputerowa).

W październiku 1994 roku połączono światłowodem wszystkie budynki należące do BUW w obrębie głównego kompeksu uniwersyteckiego "przy Krakowskim". Powstała w ten sposób podsieć biblioteczna. Dodatkowo zbudowano dwie sieci lokalne: w Pałacu Potockich i budynku Św. Rocha.

Serwer biblioteki ma połączenie z Centrum Informatycznym Uniwersytetu Warszawskiego (CIUW) - łączem FDDI o prędkości przesyłania 100 MB/s. Poprzez CIUW będą miały dostęp do BUW-u biblioteki Wydziałów: Prawa, Orientalistyki i Historii. Obecnie kończone są prace nad połączeniem światłowodowym. Liczba terminali będzie zależeć od możliwości finansowych danego wydziału. Część wydziałów UW, zlokalizowanych poza głównym kompleksem budynków UW, łączy się z BUW poprzez organizowaną przez NASK sieć WARMAN (WARszawską MAN - Metropolitan Area Network). Będzie ona wykonana w nowoczesnej technologii ATM. Na początek zostanie zainstalowanych pięć węzłów. Będzie m.in węzeł obejmujący Wydział Matematyki, Informatyki i Mechaniki oraz Wydziały Chemii i Biologii. Planuje się również włączenie bibliotek tych wydziałów do sieci WARMAN, ale ma to się dokonać w bliżej nieokreślonej przyszłości.

Co z tego będzie miał pracownik naukowy i student?

Obecnie z oprogramowania VTLS korzysta ponad 20 bibliotek polskich wyższych uczelni. Są to m.in. uniwersytety: Gdański, Jagielloński, Wrocławski, Akademia Górniczo-Hutnicza (AGH) i cztery wyższe uczelnie z Lublina (KUL, UMCS, Politechnika i Akademia Rolnicza).

Już teraz studenci z Uniwersytetu Jagiellońskiego i AGH mają dostęp do terminali. Wkrótce, po uruchomieniu terminali w gmachu głównym, z podobnych dobrodziejstw będą mogli również korzystać czytelnicy BUW-u. Po uruchomieniu VTLS uzyskuje się dostęp do bazy danych BUW, bazy opisów kartoteki haseł wzorcowych, katalogów bibliotek AGH oraz Uniwersytetów Jagiellońskiego i Gdańskiego. Można wybrać język do komunikacji z systemem. Na przykład przejść z polskiego na angielski.

Niestety gdy znajdziemy już książkę, którą chcielibyśmy wypożyczyć, kończy się wielki świat i zaczyna polska rzeczywistość. Będziemy musieli własnoręcznie wypełnić rewers, ustawić się w kolejce, podać bibliotekarce. Po jakimś czasie dostaniemy książkę, albo okaże się, że ktoś inny z niej korzysta. Dopiero po przeniesieniu biblioteki do nowego budynku cały ten proces będzie zautomatyzowany.