Nie wszystkie stosowane obecnie narzędzia ICT dają możliwości swobodnego posługiwania się nimi przez osoby głuchonieme. Trwają prace nad stworzeniem rozwiązań dedykowanych tej grupie ludzi. Prowadzone są również w Polsce.

Nasze życie staje się coraz bardziej zależne od możliwości oferowanych przez technologie informacyjno-komunikacyjne. Środowisko, w którym żyjemy jest coraz bardziej zdominowane przez sieci teleinformatyczne i narzędzia cyfrowe. Dostęp do nich uważany jest już niemalże za kluczowy czynnik rozwoju. Można powiedzieć, że tak jak niegdyś o postępie decydowały nowe, coraz bardziej wydajne źródła energii, tak dzisiaj kluczowym czynnikiem wzrostu jest zdolność do przetwarzania informacji.

Nie wszyscy jednak mogą w pełni i bez ograniczeń korzystać z dobrodziejstw nowych technologii. Obszar tzw. wykluczenia cyfrowego jest wciąż bardzo rozległy i zróżnicowany. Wśród tych, którzy mają trudności w swobodnym korzystaniu z technik informacyjnych, są też na przykład niewidomi i głuchoniemi - grupy, o których problemach często się zapomina przy okazji mówienia o barierach w dostępie do usług elektronicznych. W dyskusjach o zasypaniu cyfrowej luki w pierwszym rzędzie mówi się o osobach mieszkających na terenach niezurbanizowanych, będących w słabej sytuacji finansowej, czy nie posiadających odpowiedniego wykształcenia. W przypadku tzw. infrastruktury twardej (budowle, pojazdy itp.) problem technicznych barier dostępu dla niepełnosprawnych jest już dzisiaj powszechnie zauważany i rozwiązywany. Nie do końca natomiast jest jeszcze rozpoznany i uregulowany w przypadku infrastruktury teleinformatycznej. Wraz z upowszechnianiem się zastosowań technik informacyjnych w społeczeństwie, będzie jednak nabierał coraz większego znaczenia.

Technologie informacyjne mogą być również znakomitym narzędziem do likwidacji różnych barier, z którymi spotykają się w swoim życiu osoby niepełnosprawne, głównie barier komunikacyjnych i w kontaktach z innymi ludźmi. W znaczący sposób mogą na przykład pomóc włączyć się do życia społecznego osobom głuchoniemym, które często od urodzenia mają duże problemy z pisaniem i czytaniem w języku narodowym, a więc język migowy jest nie tylko podstawowym i najwygodniejszym, ale wręcz jedynym dostępnym im kodem komunikacyjnym. Pozbawienie ich możliwości komunikowania się z innymi w wielu ważnych dla nich sytuacjach czy miejscach może w konsekwencji prowadzić do społecznego wykluczenia tych osób. Nie każdy przecież w sklepie czy na ulicy zna język migowy. Z pomocą mogą przyjść tu nowoczesne technologie informacyjne. W ich zastosowaniu upatruje się nadziei na przywrócenie głuchoniemym szansy na kontakt z innymi.

Algorytm migania

Zadanie nie jest jednak wcale łatwe. Komputerowa synteza języka migowego jest znacznie trudniejsza niż synteza głosu. Polega bowiem nie tylko na konwersji na inne medium, ale na konwersji na inny język, którego strukturę trzeba wcześniej należycie rozpoznać, a następnie zalgorytmizować.

Aktualnie prowadzone projekty, związane z tłumaczeniem języka migowego, skupiają się przede wszystkim na czterech podstawowych kwestiach:

• Przedstawianie za pomocą filmów poszczególnych znaków i fraz w ramach tworzenia prostych i bardziej złożonych słowników języka migowego;
• Stworzenie tłumacza języka naturalnego (pisanego bądź mówionego) na migowy (za pomocą wirtualnej postaci);
• Stworzenie tłumacza języka migowego na naturalny (za pomocą wyposażonych w czujniki rękawic lub kamery);
• Stworzenie technologii przesyłu języka migowego.

Rozwiązania z drugiej grupy są najbardziej wszechstronne i bazują na modelu opartym o "migającą" postać wirtualną (awatara). Awatar jest słyszącym (bądź czytającym) i mówiącym wirtualnym tłumaczem, znającym język migowy. Taka technologia zastosowana może być przede wszystkim do efektywnej komunikacji między osobą głuchoniemą a komputerem (warto zauważyć, ze coraz więcej interakcji i wszelkiego typu aktywności następuje za pośrednictwem komputera, stąd łatwy w obsłudze, funkcjonalny interfejs ma tu zasadnicze znaczenie). Ponadto, użyta może być w urządzeniach służących do komunikacji mobilnej (terminalach mobilnych), jak telefony komórkowe typu smartphone.

Wirtualny pomocnik

Mimo znaczących trudności, na całym świecie podejmowane są od wielu lat inicjatywy zmierzające do stworzenia rozwiązań dedykowanych ludziom głuchoniemym. Prace nad animowaną reprezentacją języka migowego zostały zapoczątkowane m.in. w ramach działań na potrzeby stworzenia książek w języku migowym (signing books) i tłumaczenia programów telewizyjnych.

Problem ten został ostatnio dostrzeżony również i w naszym kraju. W Polsce uruchomiony został specjalny program badawczo-rozwojowy WIKTOR, który ma doprowadzić do opracowania specjalnych narzędzi komunikacyjnych dla głuchoniemych. Prace będą prowadzone przez firmę InteliWise we współpracy z naukowcami z Politechniki Warszawskiej i przy wsparciu Fundacji MOST oraz Ogólnopolskiej Platformy Technologii Mobilnych. Finansowanie projektu ma być zapewnione z budżetu państwa.

Celem firmy InteliWise jest stworzenie wirtualnego i humanoidalnego lektora języka migowego, ułatwiającego komunikowanie się osoby głuchej bądź niedosłyszącej ze światem zewnętrznym. Rozwiązanie to służyć będzie do automatycznego tłumaczenia tekstu i mowy na język migowy (w wersji prototypowej w języku polskim naturalnym i migowym). Będzie się charakteryzował graficzną reprezentacją języka migowego w formie migającej, wirtualnej, ludzkiej postaci (awatara), integracją ze środowiskiem mobilnym i WWW oraz systemem wsparcia osób głuchych. W następnym etapie planowane jest podjęcie prac nad stworzeniem translatora z języka migowego na język polski mówiony lub pisany. Tutaj zostaną wykorzystane m.in. systemy śledzenia ruchu rąk.

Firma zakłada, że zainteresowane jej rozwiązaniem będą nie tylko osoby głuchonieme. Wśród beneficjentów projektu wymienia się także instytucje publiczne i organizacje społeczne, a nawet firmy komercyjne, zainteresowane wdrożeniem systemu w celu poszerzenia usług lub dotarcia do większej liczby odbiorców.

Aktualnie trwają prace nad ustawą nadającą status prawny językowi migowemu. Pojawią się w niej zapisy określające m.in., kiedy osobie niesłyszącej będzie przysługiwać zapewnienie tłumacza języka migowego przez jednostkę publiczną. W myśl tego na przykład osoba głuchoniema w urzędzie będzie musiała mieć zapewnioną obsługę przez urzędnika znającego język migowy. Wiadomo jednak, że osób znających język migowy jest niewiele i nie wiadomo, czy uda się zapewnić ich stałą obecność w każdym urzędzie. Wtedy z pewnością przyda się wirtualny tłumacz. Gdyby jeszcze udało się zaimplementować to rozwiązanie na platformę mobilną, wtedy każdy mógłby mieć cyfrowego pomocnika pod ręką (a dokładnie w telefonie komórkowym). W tym kierunku mają zmierzać ostatecznie podjęte działania.