Srebrna ewolucja i rewolucja

Napędy dysków optycznych CD-ROM wraz z rozwojem szeroko reklamowanych technologii multimedialnych stają się integralną częścią systemów komputerowych. Widać to nie tylko na łamach czasopism komputerowych. Podczas CeBIT '95, po wejściu na tereny targowe, szczególnie do pawilonów poświęconych multimediom, można było sobie uzmysłowić, jak wszechobecne stały się dyski optyczne typu CD.

Napędy dysków optycznych CD-ROM wraz z rozwojem szeroko reklamowanych technologii multimedialnych stają się integralną częścią systemów komputerowych. Widać to nie tylko na łamach czasopism komputerowych. Podczas CeBIT '95, po wejściu na tereny targowe, szczególnie do pawilonów poświęconych multimediom, można było sobie uzmysłowić, jak wszechobecne stały się dyski optyczne typu CD.

W stoiskach wystawców na CeBIT, wyświetlano fragmenty popularnych filmów, zapisanych na płytach Video CD. Na dyskach CD-ROM oferowano książki, mapy, wideoaplikacje do nauki języków, roczniki gazet, dokumentacje i oprogramowanie do komputerów, albumy ze zdjęciami, gry komputerowe itd. Dyski CD można było spotkać nawet w formie bezpłatnego dodatku do wykładanych dla zwiedzających folderów czy gazet. O tym, że czytniki dysków CD-ROM i Video CD oraz dekodery MPEG dotarły już do notebooków pisaliśmy w CW nr 13 z br.

Warto dodać, że ceny oferowanych na sprzedaż dysków CD-ROM, CD-I, Video CD wahały się od 5 do 200 DEM za sztukę, zależnie od atrakcyjności zapisanej treści. Wszystko to wygląda na autentyczną, srebrzystą eksplozję. A oto krótka relacja o tym, jak do niej doszło.

Dżungla dysków CD

Pierwszy dysk kompaktowy został wyprodukowany w 1982 r. i zawierał 72 minuty stereofonicznych nagrań audio. Standard, jaki opisywał organizację zapisu na takich dyskach, opracowały Sony oraz Philips i ogłoszono w tzw. "Red Book".

W roku 1984, wynalazcy CD - Sony i Philips - opracowali pierwsze dyski CD-ROM dla komputerów. Dyski te początkowo używano do zapisu danych tekstowych, takich jak katalogi, dane magazynowe, słowniki i inne tego typu materiały źródłowe. Format zapisu określono w tzw. "Yellow Book".

W roku 1989 do formatu CD-ROM dodano dźwięk i obraz. Nowy standard nazwano CD-ROM/XA (Extended Architecture) i określał zapis dźwięku, danych tekstowych, grafiki, animacji. Zapis taki pozwala na synchronizację wyświetlanego tekstu z podkładem dźwiękowym, przez co można oglądać ilustrację i jednocześnie słuchać komentarza. Standard ten opisano w Extended Yellow Book (wrzesień '89).

Dyski CD-I (Interactive) pojawiły się na rynku w 1991 r. Format ten oferuje takie same możliwości jak dyski CD-ROM z tym, że nie był on przeznaczony do odczytu na urządzeniach sprzężonych z komputerami osobistymi. Początkowo odtwarzacze CD-I współpracowały tylko z odbiornikiem TV. Format ten oferuje 3 poziomy audio - zrówno stereo jak i mono, 4 grafiki oraz 4 poziomy wideo, a wszystko w wielu wersjach językowych. Standard CD-I opisano w tzw. "Green Book". Opracował go głównie Philips, z udziałem m.in. Sony i Matsushita.

W roku 1991 firma Kodak po połączeniu wysiłków m.in. z firmą Philips, opracował standard Photo CD. Czytniki dla tego standardu, po podłączeniu do odbiornika telewizyjnego, pozwalają na przeglądanie na ekranie TV zdjęć fotograficznych zapisanych na dysku. Na jednym dysku można zmieścić 100 zdjęć 35 mm o rozdzielczości 4 razy większej niż daje najnowszy standard telewizyjny HDTV. Jest to jednocześnie tzw. format CD-bridge, tzn. taki, który może być odczytywany za pośrednictwem czytników telewizyjnych (CD-I, Photo-CD) oraz za pomocą niektórych napędów komputerowych (CD-ROM). Po obejrzeniu i ew. edycji zdjęć na komputerze, użytkownik może je wydrukować za pomocą klasycznych środków DTP (DeskTop Publishing). W 1992 roku Kodak dołączył do Photo CD możliwość zapisu zdjęć większych niż 35 mm, jak np. zdjęcia medyczne.

Kolejnym produktem typu CD-bridge jest opracowany w 1993 r. przez JVC, Matsushita, Philips i Sony oraz opublikowany w tzw. "White Book", standard Video CD. Oferuje on 72 minuty wysokiej jakości obrazu wideo połączonego z odtwarzaniem stereofonicznego dźwięku. Format ten jest oparty na zapisie klatek wideo upakowanych zgodnie z metodą MPEG 1. Według MPEG 1, zapisywany jest tylko obraz zmieniających się na ekranie elementów klatek wideo a nie ich cała treść. Dyski Video CD mogą być odtwarzane za pośrednictwem odtwarzaczy Video CD podłączonych do TV lub komputerów wyposażonych w kartę Video CD i czytnik CD-ROM oraz czytników CD-I wyposażonych w specjalny cartridge Digital Video.

Trzeba wyraźnie podkreślić, że rosnąca podaż dysków CD-I nie jest związana z rynkiem komputerowym. Oferowany obecnie odtwarzacz CD-I Philipsa (Philips CD-i Player) czytający gry wideo, filmy, zdjęcia i muzykę jest dołączany bezpośrednio do odbiornika TV. Urządzenie to kosztuje w RFN ok. 1500 DEM. Jest to cena niezbyt wygórowana w porównaniu z wysokiej klasy multimedialnym komputerem wyposażonym w napęd CD-ROM, a kuszącym dodatkiem jest spora oferta dysków CD-I, w tym także Video CD.

Pod koniec 1994 r. zaprezentowano rozszerzenie dotychczasowej technologii zapisu dysków kompaktowych - tzw. system CD Plus. Każdy dysk CD Plus ma nagrane dwie, niezależne od siebie sesje - jedną dźwiękową a drugą wideo. Dysk CD Plus włożony do napędu płyt kompaktowych CD zachowuje się jak nagrana kompaktowa płyta audio. Kiedy dysk jest odczytywany przez czytnik CD-ROM połączony z komputerem osobistym, to możliwy jest odczyt informacji multimedialnej. Swoje wsparcie dla nowego standardu ogłosiła w bieżącym roku firma Microsoft, która ma zamiar zaimplementować współpracę z technologią CD Plus w najnowszej wersji Windows 95. Firma ta zobowiązała się także do opracowania narzędzi programistycznych dla producentów tego typu dysków. Dyski CD Plus będzie można odtwarzać zarówno na odtwarzaczach audio (oczywiście tylko dźwięk), jak i za pośrednictwem multimedialnych PC i Mac.

Do rozpowszechnienia się dysków CD na rynku przyczynił się w znacznym stopniu rozwój technologii zapisu na dyskach CD-R (CD - Recordable). Dzięki dyskom CD-R (opisanym w tzw. "Orange Book") można w sposób prawie masowy wytwarzać dyski CD-ROM lub CD-I - względnie szybko i tanio. Wraz ze spadkiem cen urządzeń zapisujących (spadły one ostatnio poniżej bariery 2000 USD) obszary zastosowania dysków CD-R są coraz większe. Dyski CD "tłoczone" w fabrykach mają kolor srebrzysty, natomiast dyski CD-R są wyraźnie złociste.

Kolejny obszar zastosowań dysków optycznych to własne standardy opracowane przez producentów gier komputerowych. Są to m.in format Sega CD czy zapowiedziany Playstation firmy Sony. Są one oczywiście niezgodne z innymi standardami.

Na zakończenie trzeba wspomnieć o prowadzonych obecnie przez głównych uczestników rynku komputerowego (zainicjowały go Philips i Sony a uczestniczą w nim takie giganty rynku jak IBM, Apple, Compaq, Microsoft) pracach na temat zagęszczonego zapisu danych na dyskach optycznych (HDCD - High Density Compact Disks). Technologia ta ma pięciokrotnie zwiększyć pojemność dysków w porównaniu do pojemności obecnych płyt CD.

Konkurencyjne prace nad własnym standardem zagęszczonego zapisu prowadzi grupa firm z Toshibą, Matsushitą i Time Warner na czele. Miejmy nadzieję, że doprowadzi to wkrótce do opracowania wspólnego standardu HDCD.

Co wybierzesz, to masz

Oczywiście całe to "srebrzyste" zjawisko należy rozpatrywać szerzej, w połączeniu z zamierzeniami, które doprowadzą do powstania technologii typu "home interactive". Złoża się na nie interaktywna telewizja na życzenie, korzystająca z zasobów ogromnych wideotek (opartych na zapisie na CD), telefonia-wideo, możliwość prowadzenia zakupów za pośrednictwem telewizora czy komputera itp.

Podobnie jak w niezbyt odległej przeszłości zapis cyfrowy na dysku kompaktowym całkowicie wyeliminował analogowe płyty winylowe, tak też dni kaset wideo typu VHS czy Beta są już policzone. Tylko wcale nie jest takie pewne czy oglądając filmy zapisane na dyskach CD (czy to wypożyczone w wypożyczalni, czy też ściągnięte via kabel do odbiornika domowego) będziemy się posługiwali specjalizowanym komputerem, cyfrowym telewizorem czy też urządzeniem, które będzie czymś pośrednim.

Zanosi się na to, że era oparta na wynalazku Gutenberga ma się ku końcowi - wraz ze schyłkiem tysiąclecia zaczyna się na dobre epoka srebrzystych dysków!

W celu komercyjnej reprodukcji treści Computerworld należy zakupić licencję. Skontaktuj się z naszym partnerem, YGS Group, pod adresem [email protected]

TOP 200