Śledzenie daje wiedzę o produkcie

Burza związana z wykryciem koniny w mięsie wołowym, wycofanie z rynku odżywek z odłamkami szkła, akcje serwisowe producentów aut. To wszystko pokazuje, jak istotne jest dzisiaj śledzenie produktu. Wymagania techniczne i organizacyjne przekładają się na zadania dla IT.

Wdrożenie zintegrowanego i standaryzowanego oprogramowania w sferze zarządzania operacyjnego przedsiębiorstwa jest powszechnie postrzegane jako istotny stymulator konkurencyjności firmy. Trzeba pamiętać, że taka implementacja nie jest szybkim skokiem, ale raczej dłuższym, nawet wieloletnim, procesem parametryzowania systemu (customizing) w celu uzyskania optimum kosztowo-wydajnościowego. Złożone pakiety ERP oferują rozbudowane funkcje w tym zakresie, ale ich pełne wykorzystanie wymaga stałych nakładów na obsługę (maintenance) danych, zarówno bazowych (np. dotyczących wyrobów), jak i dynamicznych, czyli transakcyjnych.

Nie tylko ERP

Przykładowo, system ERP wygeneruje datę dzienną zlecenia produkcyjnego (shop order) dla danej linii wytwórczej, ale już dokładniejsze szeregowanie zadań z precyzją minutową i zarządzanie nimi wymaga modułu klasy MES (Manufacturing Execution System). Oznacza to np. bieżącą obsługę danych dotyczących wydajności linii, które mogą zmieniać się z przyczyn technicznych, czasów produkcji czy przezbrojeń.

Nie możemy zatem wdrożyć wszystkich interesujących funkcji, ale powinniśmy określić ich ważność i zdecydować się na fazową implementację, poczynając od najistotniejszych. Do nich należy zdolność śledzenia (traceability), odnosząca się do partii wyrobów gotowych, półproduktów czy surowców, w aspekcie pochodzenia, logistyki, a więc magazynowania i ruchu oraz lokalizowania we wszystkich fazach produkcji i dystrybucji.

Formalnie zapotrzebowanie na funkcje śledzenia wynika z samej sytuacji prawnej, zarówno aktualnej, krajowej, jak i unijnej - w krótkiej i średniej perspektywie. Znaczenie regulacji widać także w sytuacjach kryzysowych (np. ostatnie problemy z koniną w wołowinie). Niektóre aktualne akty prawne w tej sferze umieściliśmy w tabeli. Niezależnie od tego widać rosnącą presję rynku i coraz bardziej wymagających konsumentów, żądających dostępu do pełnych i aktualnych informacji dotyczących pochodzenia produktu i jego pełnego "cyklu życia". Ta sytuacja przekłada się na wymagania organizacyjno-technologiczne, zwłaszcza dla działów IT.

Wiedza dla firmy i klienta

Śledzenie produktu to nie tylko kwestia techniczna czy jakościowa. Menedżerowie i specjaliści sprzedaży bądź marketingu wiedzą, że klient końcowy pojawia się w sklepie uzbrojony w smartfona i po zeskanowaniu kodu QR wyrobu uzyskuje dostęp do potężnych baz danych zawierających ceny, opinie, wyniki badań. Takie informacje mogą przesądzić o tym, czy towar wyląduje w koszyku, czy zostanie na półce.

Kod jest nie tylko kluczem otwierającym bazodanowe drzwi, ale elementem decydującym o rynkowym być albo nie być firmy. Na puszce z rybami nie wystarczy już napis "śledź w oleju". Międzynarodowe standardy MSC (Marine Stewardship Council) definiują, że producent musi wiedzieć, gdzie nastąpił połów, jak nazywał się statek, do jakiego portu i kiedy zawinął. Kod może kierować nawet do internetowej animacji, która pokazuje sposób zarzucania rybackiej sieci. Załączone certyfikaty potwierdzą, czy np. zastosowano metodę połowu "przyjazną" dla delfinów. Jednocześnie surowce przemysłu spożywczego są częścią złożonych wyrobów podlegających rygorom podobnym do stosowanych w farmacji (np. śledzenie alergenów).

Co powinno być w kodzie

W zależności od sytuacji systemy śledzenia produktu mogą stanowić spore wyzwanie techniczne dla działów IT. Niektóre sieci handlowe wymagają wręcz nadruku szczegółowych danych dotyczących partii na opakowaniu tzw. pierwszego rzędu (pierwotnym), np. na plastikowym kubku sałatki. Jeżeli nadruk ma się odbywać bezpośrednio na linii produkcyjnej, wytwarzającej np. sto kilkadziesiąt opakowań na minutę, to dla zagwarantowania wysokiej jakości druku trzeba użyć specjalnych, szybkich drukarek strumieniowych o wysokiej cenie (kilka tysięcy euro). Należy zatem dążyć do takich ustaleń organizacyjnych z partnerami, aby jak największa ilość informacji śledzących znajdowała się w elektronicznych bazach danych - każdy wyrób ma jednoznaczny kod kreskowy, który w połączeniu z datą przydatności do spożycia powinien wystarczyć dla uzyskania odpowiednich informacji. Alternatywnie możliwe jest posłużenie się dodatkowym kodem trackingowym (tracking code).

Informacja dla płynnej produkcji

Udany projekt wdrożenia systemu trackingowego (pojęcia tracking i tracing są formalnie różnie definiowane, w praktyce traktowane podobnie) jest nie tylko spełnieniem norm czy odpowiedzią na wymagania klientów. Aplikacja wzmacnia efektywność całej sfery zarządzania operacyjnego przedsiębiorstwa. Przykładowo, śledzenie partii wymaga nie tylko uważnej obsługi list części wyrobu, ale równie dokładnych księgowań materiałowych. To chroni przed niekorzystnym efektem "rozjeżdżania się zasobów", czyli powstawania różnic między stanami rzeczywistymi i wykazywanymi przez bazy danych. Firma uzyskuje optima kosztowe związane z przepływami materiałowymi i może wytwarzać na czas, redukując kapitał zamrożony w wyrobach produkowanych na magazyn. A pracownicy IT mogą spać spokojnie, bez obawy o kłopotliwe pytania planistów typu: "dlaczego system zamówił te opakowania, skoro mamy ich pod dostatkiem" lub "dlaczego system nie zamówił tych opakowań, skoro wczoraj w nocy stanęła produkcja z powodu ich braku“.

Digitalizacja materii

Istotne jest przy tym, aby dążyć do jak największej automatyzacji wszelkich transakcji materiałowych. Systemy komputerowego wspomagania organizacji produkcji muszą integrować nie tylko sferę oprogramowania biurowego, ale również wszystkie poziomy procesów logistyczno-wytwórczych. Należą do nich systemy magazynowe czy operacyjne sterowanie liniami bądź gniazdami (work center) wraz ze sterownikami przemysłowymi PLC (Programmable Logic Controller, programowalny sterownik przemysłowy).

Tak zdefiniowany postulat integracyjny można określić mianem "digitalizacji materii". Oznacza on, że każda zmiana materialnego stanu systemu produkcyjnego powinna automatycznie generować transakcje bazodanowe transakcje w skojarzonym systemie IT. To oznacza, że gotowy produkt rejestrowany jest elektronicznie w trakcie kolejnych faz wytwarzania, uruchamiając m.in. liczniki linii wytwórczych. Z kolei opakowanie wtórne (jednostka dostawcza czy planistyczna) stanowi ilościową podstawę dla automatycznego księgowania produkcji i równie automatycznego księgowania zużycia surowców. Informacja o jednostce magazynowej powinna być w każdej chwili dostępna w systemie IT, zgodnie z jej stanem fizycznym.

Pokazane rozwiązanie umożliwia nie tylko śledzenie partii, ale także zadawanie bazodanowych pytań typu:

- gdzie znajdują się wyprodukowane wyroby, których nie ma w magazynie?

- czy do magazynu docierają wyroby niewłaściwie księgowane (np. błędne zlecenie produkcyjne)?

- jak wyglądają statystyki wyrobów i surowców w określonych czasie?

- jakie jest obciążenie stanowisk wytwórczych czynnościami przygotowawczymi czy logistycznymi?

Śledzić śledzia

Rysunek pokazuje możliwy schemat aplikacji śledzenia dla wyrobów rybnych, ale w podobnej formie można go użyć w innych branżach. Działanie systemu wygląda następująco:

1) Dane dotyczące partii poławianych ryb są rejestrowane na bieżąco i gromadzone w elektronicznych bazach danych.

2) Dostawcy surowców rybnych dla przedsiębiorstw posługują się własnym, zewnętrznym identyfikatorem partii.

3) Przedsiębiorstwo księguje dostawę towaru w systemie ERP. Surowiec uzyskuje wówczas własny, wewnętrzny identyfikator partii, który jest jednoznaczny i stanowi łącznik także do zewnętrznego numeru partii i wszelkich danych dostawczych z nią skojarzonych.

4) Surowiec trafia do magazynu, coraz częściej zautomatyzowanego, z wysokim składowaniem, gdzie potrzebne są identyfikatory palet SSCC (Serial Shipping Container Code, seryjny numer jednostki wysyłkowej).

5) System ERP bilansuje zapotrzebowanie na wyroby gotowe i generuje zlecenia produkcyjne.

6) Szeregowanie zleceń, przydział zasobów oraz nadzór produkcji i kolekcjonowanie (automatyczne) danych z nią związanych odbywa się w module MES (Manufacturing Execution System, sterowanie systemem wytwórczym).

7) Z magazynu surowców pobierane są m.in. komponenty rybne, zgodnie z listami części BOM (Bill of Materials, lista materiałów) wyrobów gotowych.

8) Na numer zlecenia produkcyjnego księgowane są wszystkie partie wytwórcze (lot code) zawierające także dane partii surowców, co gwarantuje możliwość powiązania partii wytwórczych z dostawczymi.

9) Na liniach produkcyjnych odbywa się znakowanie produktów: ich opakowań detalicznych, zamówieniowych i transportowych (np. puszka, karton, paleta) - systemy etykietowania, znaczniki RFID.

10) Informacje umożliwiające śledzenie produktu przesyłane są do specjalizowanych baz danych, np. MSC.

W celu komercyjnej reprodukcji treści Computerworld należy zakupić licencję. Skontaktuj się z naszym partnerem, YGS Group, pod adresem [email protected]

TOP 200