Francji udało się osiągnąć coś, co skończyło się niepowodzeniem w wielu innych krajach. W późnych latach 70. założono tam sieć telekomunikacyjną z przeznaczeniem dla całej ludności i wyposażono ją w dostęp do wielu banków danych. Tak narodziła się francuska "telematyka" - połączenie telekomunikacji z informatyką. Dziś ponad 5 mln domów francuskich wyposażonych jest w Minitel - dziwną hybrydę, która powstała przez skrzyżowanie telefonu z końcówką komputerową.

Minitel pełni najrozmaitsze funkcje. Jest przede wszystkim elektroniczną książką telefoniczną. Ponadto służy jako telefon z pamięcią, telex, telegazeta, poczta elektroniczna, biurkowy lub przenośny komputer i "yellow pages" czyli przewodnik po sieci przedsiębiorstw handlowych i usługowych. Przy pomocy Minitela można składać zamówienia handlowe, negocjować warunki transakcji, opłacać należności bankowe, złożyć życzenia imieninowe lub pod nieobecność kazać sobie wydrukować prognozę pogody na dzień następny.

Początki

Sukces Francji w tym niezwykłym przedsięwzięciu wziął się stąd, że w planach rządowych ważniejszy był program modernizacji sieci telefonów niż wprowadzania komputerów do biur. Godna podziwu powściągliwość ambicji. W 1975 r. podjęto decyzję radykalnej modernizacji sieci telefonicznej. Istniejąca wówczas sieć RTC (R‚seau T‚l‚phonique Commut‚) była coraz bardziej niesprawna. Równolegle z nią zaczęto więc budować TRANSPAC - sieć telekomunikacji pakietowej, która znacznie przyspieszyła przekazywanie informacji, poprawiła jakość transmisji i obniżyła koszty usług telekomunikacyjnych. Główną zaletą TRANSPAC-a, (podobnie jak każdego innego systemu telkomunikacji pakietowej), jest to, że system nigdy nie pracuje na próżno, gdyż "kasuje" ciszę i przerwy w komunikacji. Wiele osób rozmawiając przez telefon namyśla się przez jakiś czas, powtarza raz już wypowiedziane słowa lub popada w zadumę. Fragmenty rozmowy przerywane są ciszą, która blokuje linię. Łącznościowcy francuscy wpadli więc na pomysł, by ludzie pisali do siebie przez telefon, a nie mówili. Wtedy informacja będzie wysyłana dopiero po zakończeniu notatki lub jakiejś jej porcji, a w trakcie układania tekstu linia będzie zwalniana. Razem z TRANSPAC- kiem zaczęto lansować Minitel.

Drugi wzgląd, który przyspieszył powstanie Minitela to niechęć do niszczenia lasów. Poczta francuska corocznie wydawała setki tysięcy egzemplarzy opasłych książek telefonicznych. Odestek numerów wykorzystywanych przez właściciela książki telefonicznej jest tymczasem śmiesznie niski, zwykle nie przekracza 1%. Oczywiście nikt z góry nie wie, jakie numery będą mu potrzebne i dlatego chce mieć wszystkie. Płaci za komfort, poczucie nieskrępowania. Dla wygody marnuje się co roku tony papieru. Postanowiono więc przesyłać abonentom nie książkę telefoniczną, tylko prosty terminal z klawiaturą i ekranem. Najprostszą wersję takiej końcówki oraz trzy pierwsze minuty usługi postanowiono oferować za darmo.

Rozpoczęto skromnie. W 1979 r. mieszkańcy Velizy i okolic - razem 2500 osób - otrzymali pierwsze odbiorniki Minitela. Zatrudniono do obsługi tej sieci 200 osób aby zbadać, jakie żądania będą najczęściej stawiane przez użytkowników. Na tej podstawie skonstruowano pierwsze bazy danych i przetestowano rozmaite formy poczty elektronicznej, zabezpieczenie korespondencji z bankami, strukturę popytu na wiadomości z telegazety, itp. Sieć zdobyła wielkie powodzenie. Kosztowała stosunkowo niewiele i okazała się bardziej niezawodna i wydajna niż tradycyjne telefony.

Pączkowanie

System Minitel szybko się rozwijał. W 1981 r. założono drugi fragment sieci w Ille-de-Vilaine z 4000 terminalami. Wkrótce później firma Telic-Alcatel otrzymała zamówienie na wyprodukowanie 300 tys. terminali do powszechnego zastosowania. Zaczęto instalować Minitele rejonami. Tam, gdzie zapotrzebowanie było największe i gdzie najprędzej dołączona została sieć Transpac, Minitele dostępne były za darmo. Strefę tę określano jako "Szmaragdową". W pozostałych rejonach nazywanych "Strefą Rubinową" pobierano opłatę 85 FF miesięcznie. Tak było do końca 1986 r. Już w następnym cała Francja stała się "Strefą Szmaragdową" i najprostszą wersję Minitela można było wszędzie użytkować za darmo.

Coraz więcej użytkowników kupuje terminal na własność. Najnowszy Minitel 12 kosztuje bowiem tylko 2995 FF, podczas gdy kara za nieumyślne zniszczenie darmowego terminala - znacznie mniej sprawnego i nie mającego wielu nowych funkcji - wynosi 3060 FF.

Do sieci Transpaca włączono wyspy Reunion, Saint Pierre i Miquelon, Guadelupę, Gujanę i Martinikę. Komunikacja z tymi krajami odbywa się przy wykorzystaniu satelitów i opłacana jest według osobych zasad.

We Francji, jak się ocenia, dokonała sie "rewolucja telematyczna". Globalna sieć telekomunikacji pakietowej w połączeniu z licznymi bankami danych i łatwo dostepnymi teminalami, zmieniła sposób myślenia przeciętnego Francuza. Minitel stał się pierwszym doradcą w każdej sprawie życiowej: gdzie wynająć mieszkanie, jak uzyskać odszkodowanie za zniszczony samochód, gdzie dzieci mają pójść na studia, gdzie spędzić wakacje? Pismo Science et Vie pisało w sierpniu 1985 r.: "Francję ogarnęła pasja telematyczna. Minitel ma swoich wielbicieli, fanatyków i piratów."

Sposób działania

Uzyskanie połączenia z dowolną usługą infomacyjną jest dość proste. Najpierw podaje się numer żądanej usługi - najczęściej 3612, 3614, 3615 - i czeka na wysoki ton zgłaszający gotowość do odczytu kodu literowego. Po usłyszeniu wysokiego tonu użytkownik naciska klawisz Connection i podaje kod żądanej usługi np. MGS- czyli wiadomości. Teraz na ekranie pojawia się instrukcja: "Czy szukasz usługi według typu czy nazwy własnej?" Użytkownik zatwierdza jedną albo drugą opcję i podaje nazwę firmy, z którą chce się bliżej zapoznać lub używając codziennego języka francuskiego wpisuje typ usługi, która go interesuje, np. "przejazd z Calais do Toulon" ("itineraire calais toulon"). Teletekst na ekranie stawia mu dalsze pytania lub podaje kolejne istrukcje. Użytkownik może powrócić do poprzednich stron, przejść do następnych lub, używając klawisza Envoi, wybrać odpowiednią stronę z pełną informacją i wyświetlić ją na ekranie. Postępuje tak, jakby szukał jakiejś informacji bibliograficznej w wielkiej bibliotece. W istocie przeczesuje bank informacji na temat wszystkich większych firm i organizacji zarejestrowanych we Francji.

Po uzyskaniu poszukiwanej informacji użytkownik naciska klawisz Connection dwa razy i Minitel zostaje wyłączony. Może też nacisnąć klawisz raz, wtedy Minitel odpowiada wysokim tonem i gotów jest przyjąć zamówienie na nowe poszukiwanie informacji.

Podstawowa usługa informacyjna polegająca na interakcyjnym przepatrywaniu baz danych kosztuje 0.98 FF za minutę. Analogiczne połączenia międzymiastowe w komunikacji między użytkownikami są droższe, ale i tak kosztują mniej niż tradycyjne rozmowy telefoniczne (58.40 FF za godz. zamiast 109.50 lub 219 FF). Co więcej, ponieważ połączenie dokonywane przy użyciu TRANSPAC-a nie mają określonej odległości - telekomunikacja pakietowa biegnie po dowolnych i zmiennych trasach - cena nie zależy od odległości.

Na czym to działa

Minitele produkowane są w kilku wersjach. Najstarsza, Minitel 1, ma czarno-biały ekran z 40 kolumnami druku. Ten model jest dość skomplikowany w użyciu, gdyż wymaga na zmianę wybierania cyfr tarczą telefoniczną i kodów literowych z klawiatury. Pierwszy Minitel wzorowany na telefaksie ma też odwrotną funkcję Shift. Bez jej użycia pisze się dużymi literami. Żeby przejść na małe litery trzeba naciskać na Shift.

Następne wersje Minitela nie są już oferowane za darmo; trzeba je kupić albo wypożyczyć za 115 FF miesięcznie (jeśli żąda się kolorowego ekranu). Pozwalają one połączyć się z dowolną usługą informacyjną lub użytkownikiem wyłącznie przy użyciu klawiatury alfanumerycznej. Mają też opcję z kodem ASCII, wyświetlającą teksty w 80 kolumnach. Niektóre modele, np. Minitel 12, posiadają też 16 K pamięci RAM. Można przy użyciu tych modeli najpierw ułożyć tekst, a następnie wysłać go, gdy jest gotowy. To znacznie obniża koszty połączenia telefonicznego. Minitele są obecnie wyposażane w modemy działające z szybkością 1200 baudów w trakcie rejestracji i 75 baudów podczas nadawania. Nowe modele zapamiętują 51 najczęściej używanych numerów telefonicznych i mogą przechować do 51 wiadomości przysłanych użytkownikowi.

Istnieje wersja Minitela dla osób z ograniczeniem słuchu oraz podróżna wersja z ekranem ciekłokrystalicznym.

Minitel to oczywiście "mało inteligentna "a dumb machine", która po odłączeniu od sieci przestaje działać. Niektórych Francuzów fakt ten peszy, więc wyprodukowano najpierw interfejs do podłączenia komputera Minitela do PC, a następnie kartę emulacyjną. Po jej zainstalowaniu można używać PC jako końcówki Minitela. To ostatnie rozwiązanie zyskuje sobie coraz większą popularność. Istnieje kilka wersji kart emulacyjnych - dla IBM PC, Macintosha, Apple IIe i IIc, Atari i Thomsona. Jedne są tanie - np. Telkit firmy Infogrammes dla Thomsona kosztuje tylko 300 FF. Inne są drogie - np. najtańszy emulator do IBM PC produkowany przez Goto Informatique kosztuje 900 FF; najdroższy, produkowany przez LCE - 2450 FF.