Krzepki czterdziestolatek

7 kwietnia 1964 r. został wprowadzony na rynek pierwszy komputer mainframe.

7 kwietnia 1964 r. został wprowadzony na rynek pierwszy komputer mainframe.

IBM System/360 stanowił nie tylko istotny przełom technologiczny, ale był bodaj najbardziej udanym pod względem rynkowym produktem koncernu IBM. Dodajmy, produktem obarczonym ogromnym ryzykiem, wg ocen ekonomistów nigdy bowiem nie zdarzyło się, by prywatna firma zainwestowała tak ogromne środki w realizację pojedynczego projektu (ok. 750 mln USD w projekt; 4,5 mld USD w fabryki i realizację; zatrudnienie 60 tys. nowych pracowników - przy czym mowa jest o dolarach z 1964 r., kiedy były one warte istotnie więcej niż obecnie). Opłaciło się - S/360 stał się nie tylko jednym z kamieni milowych rozwoju informatyki, ale też kołem zamachowym budowy potęgi IBM. Dostawy tych maszyn wkrótce przerosły ponad dwukrotnie najbardziej optymistyczne prognozy IBM - w 1966 r. sprzedawano bądź dzierżawiono ich ponad tysiąc miesięcznie.

Wprowadzenie S/360 było jednym z największych skoków innowacyjnych w historii informatyki. Po raz pierwszy jeszcze przed zbudowaniem fizycznego modelu opracowano logiczną koncepcję całego systemu (stworzono bowiem specyfikację Principles of Operations, będącą formalną wykładnią zasad działania S/360).

Choć od tego czasu minęły już cztery dekady, to zasadnicze rozwiązania technologiczne, na których oparto S/360, wciąż są obecne w kolejnych generacjach komputerów. Chodzi o dynamicznie rozszerzalną pamięć zewnętrzną, kompatybilność z poprzednimi wersjami systemu (poprzez emulację) oraz - co najważniejsze - możliwość szybkiego dostępu do danych i wyników pracy komputera poprzez wyposażenie S/360 w funkcje pracy transakcyjnej (co z kolei pozwoliło na zbudowanie na bazie tych maszyn pierwszych poważnych aplikacji powszechnego użytku, takiego jak systemy rezerwacji w samolotach pasażerskich SABRE, obsługa płatności VISA, systemy kodów kreskowych Universal Product Code itd.). Korzystając z S/360, udostępniono bazę danych IMS (Information Management System), protoplastę systemu bazodanowego DB/2, wykorzystaną wkrótce po powstaniu w projekcie Apollo 11 - wysłania pierwszego człowieka na Księżyc.

Co ciekawe, istotny udział w stworzeniu S/360 miał europejski ośrodek R&D IBM zlokalizowany w niemieckim Boeblingen. Powstała tutaj najmniejsza wersja S/360 model 20 (wydajność 0,01-0,02 MIPS-a, czyli 10-20 tys. operacji na s, pamięć 8-32 KB), która trafiła aż do 15 tys. klientów na całym świecie. W bliższych nam czasach w Boeblingen udało się po raz pierwszy przenieść i uruchomić w środowisku komputera mainframe system operacyjny Linux.

Mainframe@pl

Krzepki czterdziestolatek

Pierwsza grupa komputerów mainframe serii S/360 z 1964 r.

Pierwszy komputer mainframe trafił do Polski w roku 1971. Był to oczywiście model S/360. Kupiła go państwowa firma ZETO Zowar, powstała na bazie słynnego Orgmaszu (która do dziś używa systemów typu mainframe do informatycznej obsługi wypłat świadczeń KRUS). ZETO Zowar był pierwszym klientem IBM w Polsce. Pierwsze przedstawicielstwo IBM w Polsce otwarto już w 1923 r., jednak w latach 60. nie istniało, a sprzedaż została zrealizowana przez regionalne biuro IBM w Wiedniu, obsługujące Europę Środkowo-Wschodnią za pośrednictwem jednej z państwowych central handlu zagranicznego - Metronex, który przez wiele lat miał monopol przy wszystkich zakupach zagranicznego sprzętu komputerowego.

"Różnica była taka, jakby z hulajnogi od razu trafić za kierownicę dużego fiata" - wspomina Wacław Bellen, główny specjalista w Ministerstwie Spraw Wewnętrznych i Administracji, a wówczas pracownik ZETO Zowar. Porównanie odnosi się do wykorzystywanych wcześniej w tym ośrodku obliczeniowym komputerów IBM 1440. Mimo że komputer ten działał jeszcze bez systemu operacyjnego, zrealizowano na nim bodaj pierwszy system wyposażony w podstawową funkcjonalność MRP na potrzeby FSO na warszawskim Żeraniu. "Była to hierarchiczna baza danych wszystkich części składowych samochodu marki Warszawa, na owe czasy rzecz zupełnie rewolucyjna" - mówi Wacław Bellen.

Krzepki czterdziestolatek

Najnowszy i najszybszy komputer mainframe IBM eServer Z990 - T-Rex, który może przetwarzać nawet 13 mld operacji dziennie

Pojawienie się nowego sprzętu w ZETO Zowar otworzyło możliwości świadczenia usług informatycznych (w formie outsourcingu) wielu największym wówczas zakładom przemysłowym w Polsce. Co ciekawe, wykonywano również obliczenia na potrzeby instytucji państwowej, będącej poprzedniczką obecnego Instytutu Meteorologii i Gospodarki Wodnej.

Pracownicy ZETO Zowar już od połowy lat 60. byli intensywnie szkoleni w zagranicznych ośrodkach IBM. "W tamtych czasach było to dla nas niezwykłą przepustką w świat" - podkreśla Wacław Bellen.

Obowiązywały wówczas amerykańskie ograniczenia eksportowe koordynowane w ramach komitetu Cocom. "Zgodnie z nimi Polska nie mogła mieć w danym czasie większej mocy obliczeniowej wszystkich komputerów niż określona przez Cocom. Było to ściśle kontrolowane przy wszystkich zakupach zachodniego sprzętu" - mówi Wacław Bellen.

Komputerów mainframe zaczęło w Polsce stopniowo przybywać, stały się one stałym elementem wyposażenia rozsianych po całej Polsce ośrodków ZETO (m.in. na potrzeby obsługi Zakładu Ubezpieczeń Społecznych) i Terenowych Banków Danych. Oprócz produktów IBM na rynku tym zaistnieli inni dostawcy (z których niektórzy, np. Hitachi, nie dotrwali do naszych czasów), a przede wszystkim sztandarowy produkt bloku socjalistycznego - komputery RIAD. Pojawiła się również oferta sprzętu second-hand z zagranicy. Trzeba pamiętać, że były to czasy gospodarki nakazowo-planowej. Do jednego z planów 5-letnich wpisano, że w każdym dużym przedsiębiorstwie w Polsce powinien powstać ośrodek mainframe. Oczywiście zamierzenie to - podobnie jak inne cele 5-latek - udało się zrealizować jedynie w pewnej części.

W celu komercyjnej reprodukcji treści Computerworld należy zakupić licencję. Skontaktuj się z naszym partnerem, YGS Group, pod adresem [email protected]

TOP 200