Oprócz wykształcenia, doświadczenia zawodowego i umiejętności technicznych, ważny w pracy specjalisty IT jest dziś zestaw kompetencji osobistych. Sytuacja ta dotyczy zarówno tych osób, które pracują nad rozwojem oprogramowania, jak i specjalistów ds. utrzymania systemów. Nie wspominając już o osobach współpracujących z klientem - zarówno wewnętrznym, jak i zewnętrznym. Coraz baczniej przyglądają się im pracodawcy z branży IT, niezależnie od posiadanego przez dane przedsiębiorstwo kapitału. Podczas rozmów kwalifikacyjnych, ubiegający się o pracę w firmach kandydaci są szczegółowo weryfikowani pod względem posiadanych umiejętności społecznych.

Kompetencje "miękkie" koncentrują się na sposobie zachowywania się pracownika podczas pracy zarówno indywidualnej, jak i zespołowej. Sprawdzają postawy umożliwiające reagowanie w sposób skuteczny w danej sytuacji. Są to umiejętności osobiste, takie jak zdolność do motywowania samego siebie, inicjowania nowych rozwiązań, sprawne zarządzanie sobą i swoją pracą, a także umiejętności interpersonalne, które obejmują komunikowanie się z ludźmi, przekonywanie ich do swoich racji, motywowanie innych, inspirowanie, a także zarządzanie zespołem. Od kompetencji twardych (do których należą np. umiejętność programowania w C#, konfiguracja sieci, zarządzanie systemem Linux itp.) odróżnia je to, że stanowią one pochodną naszego charakteru. Są umiejętnościami, które można kształtować, jest to jednak projekt długoterminowy.

Czemu to w ogóle jest istotne?

Obecnie rynek pracy przechodzi transformację i funkcjonuje w nowej rzeczywistości, w której główną rolę odgrywa potencjał ludzki. Tej zmianie towarzyszy coraz częstsze przywiązywanie przez pracodawców wagi do posiadania kompetencji miękkich u kandydatów do pracy. Stają się one czynnikiem, który jest wymagany również na stanowiskach niekojarzących się dotychczas z takimi umiejętnościami, jak te w branży IT. Co więcej, coraz częściej mając do wyboru kandydata z mocnym doświadczeniem technicznym, ale bez kompetencji miękkich i pracownika z potencjałem do rozwoju oraz z wykształconymi umiejętnościami społecznymi, wybierają właśnie tego drugiego. Przykładowo, jeśli poszukiwany jest pracownik na stanowisko Junior Developer, to prócz wykształcenia technicznego i krótkiego doświadczenia w pracy nad kilkoma projektami komercyjnymi, ważna będzie jego postawa. To, czy jest zmotywowany, jak szybko się uczy, czy jest lojalny itp. Jeśli posiada takie cechy, pracodawca prawdopodobnie zdecyduje się na jego zatrudnienie i zainwestuje w jego wiedzę.

Dziwne? Nie do końca. To po prostu wymóg wynikający zarówno z rosnącej świadomości procesów rządzących rynkiem, jak i specyfiki pracy w firmie. Obecnie jest coraz mniej stanowisk, na których pracodawca będzie mógł zatrudnić osobę, która ma trudności ze współpracą z innymi. Jeśli przyjąć, że rekrutacja po stronie pracodawcy jest zwykle dwuetapowa, to pierwszą rozmowę można określić jako zapoznawczą. Wtedy osoba rekrutująca - specjalista ds. rekrutacji, kierownik zespołu czy też manager liniowy - ma możliwość sprawdzenia, czy dany kandydat będzie pasował pod względem umiejętności miękkich do organizacji, konkretnego zespołu i projektu. Jeśli kandydat nie udowodni, że tak się stanie, może nie zostać zaproszony na kolejny etap rozmów, który ma już "techniczny" charakter. Zatem, aby w ogóle mieć możliwość udowodnienia fachowości, musimy wcześniej przekonać rekrutera do nas, jako osób posiadających również miękkie umiejętności.

Czy informatyk powinien posiadać kompetencje miękkie?

Kompetencje miękkie potrzebne są na wszystkich stanowiskach w branży IT. Przykładowo, na stanowisku programisty w kilkuosobowym zespole, kluczowe będą nasze umiejętności precyzyjnego przekazywania informacji. Inni członkowie zespołu muszą znać odpowiedzi na pytania nad czym obecnie pracujemy, kiedy skończymy pracę i kiedy oni mogą "wejść" ze swoją częścią oprogramowania i rozpocząć integrację. Z kolei na stanowisku testera nie do przecenienia jest dociekliwość i wytrwałość w tropieniu "bugów". Praca nad rozwojem aplikacji czy jej utrzymaniem również jest pracą zespołową. Nie da się stworzyć dobrego oprogramowania bez współdziałania wszystkich członków zespołu i dobrego zarządzania nim. Praca w zespole - coraz częściej prowadzona według metodyk iteracyjnych - wymusza częstą komunikację. Należy zatem rozwijać odpowiednie umiejętności.

Mogłoby się wydawać, że programista, który nie kontaktuje się z klientem, może zdystansować się do tych wymogów. Nawet wtedy jednak dobrze jest wziąć pod uwagę rozwój umiejętności miękkich jako szansy na zdobycie kolejnego satysfakcjonującego szczebla kariery. Być może bowiem kolejne, lepiej opłacane stanowisko będzie wiązało się z kontaktem z klientem wewnętrznym i umiejętności komunikacyjne staną się niezbędne. Czasem do zainwestowania w rozwój umiejętności miękkich skłania nie tylko specyfika wykonywanej pracy, ale też charakter danej firmy.

Niektóre międzynarodowe instytucje zatrudniają tylko osoby z doświadczeniem w pracy w środowisku międzynarodowym. Tu również wymagane są umiejętności interpersonalne, znajomość środowiska międzykulturowego, która może przyczynić się do sukcesu projektów zespołowych. Brak takiego przygotowania to potencjalne ryzyko komunikacyjne i zagrożone powodzenie projektu.

Na co warto zwracać uwagę i nad czym pracować?

Na liście kompetencji miękkich potrzebnych w IT i poszukiwanych przez pracodawców znajduje się kilka cech, które warto u siebie rozwijać. Poniżej przedstawiamy ich listę.

Chęć uczenia się i otwartość na zmiany - w środowisku IT zmiany zachodzą szybciej niż w każdej innej branży. Dlatego specjaliści muszą cały czas aktualizować wiedzę i otwierać się na nowe technologie, "trzymać rękę na pulsie" i inwestować w odpowiednią ścieżkę rozwoju, aby ich specjalizacja nie została uznana za archaiczną.

Innowacyjność - kreatywny specjalista potrafi wyjść poza schematy, przy rozwiązywaniu problemu poszukuje kilku nowych dróg wyjścia, stara się wykorzystać rozwiązania i technologie inne niż przewidziane. Skutkiem jest nowa jakość stworzonych rozwiązań, rozwiązanie skomplikowanych problemów.

Komunikatywność - nie oznacza to mówienie wiele, lecz jasno i przejrzyście dla odbiorcy, którym może być zarówno inny specjalista IT, jak i przedstawiciel klienta, użytkownik oprogramowania czy inna osoba nietechniczna. Dobry specjalista IT powinien potrafić przekazać posiadaną wizję rozwiązań, przedstawić wyniki swojej pracy, wyjaśnić innym problemy, które napotkał w sposób zrozumiały i dostosowany do odbiorcy, bez branżowego żargonu czy akademickich definicji. Poprzez komunikatywność rozumiemy też umiejętność prowadzenia dialogu w ramach zespołu. Ważna jest tu również umiejętność "dopytywania się" o szczegóły projektu, co umożliwia lepsze zgranie się w pracy.

Umiejętność pracy w zespole - mimo że stereotypowo informatyk pracuje z komputerem, rzeczywistość pokazuje, że aby zrealizować każdy projekt, niezbędna jest praca zespołowa. Łączy się to zarówno z komunikatywnością, jak i inicjatywą. W pracy projektowej na poszczególnych członków zespołu nakładane są terminy wykonania danej pracy. Dobry gracz zespołowy nie tylko informuje i prosi o pomoc przy problemach związanych z brakiem czasu lub rozwiązaniem technicznym, ale również wychodzi z inicjatywą pomocy współpracownikom. Czuje przynależność do grupy i rozumie, że wspólne działanie jest niezbędne do osiągnięcia celu. Zespołowość polega też na dostosowywaniu się do innych. Każdy członek wspólnie pracującego teamu ma swój styl pracy i preferowane rozwiązania. Czasem jednak, dla korzyści wyłonienia wspólnego rozwiązania, trzeba odstąpić od bronienia swoich przyzwyczajeń za wszelką cenę.

Zarządzanie czasem - osoba posiadającą tę umiejętność nie tylko nie odkłada zadań na później, ale również wie, ile zajmie jej wykonanie pracy. Potrafi dobrze oszacować termin realizacji swojego zadania, uwzględniając również czas potrzebny na sprawdzenie błędów np. w kodzie źródłowym.

Inicjatywa - praca w IT nie wymaga tylko realizacji z góry założonych działań. Każdy nowy projekt wymaga inicjatywy, ciągłego poszukiwania nowych szans i okazji do rozwiązania problemu czy też usprawnienia procesu.

Umiejętność negocjacji - pracownik powinien np. umieć przekonać pracodawcę do zainwestowania pieniędzy w zakup nowego oprogramowania, pokazać, że jest to niezbędne do wykonywania swojej pracy i sukcesu projektu. Umiejętności negocjacyjne są niezbędne przy ustalaniu zakresu zmian w oprogramowaniu we współpracy z klientem.

Przekazanie wiedzy - często zdarza się tak, że osoba techniczna musi przeszkolić lub wyjaśnić pozostałym pracownikom firmy nowe czy też skomplikowane dla nich zagadnienie, np. przeszkolić przedstawiciela handlowego, który jest odpowiedzialny za sprzedaż oprogramowania. W takich sytuacjach umiejętność przekazywania wiedzy jest niezbędna i często wpływa na wyniki osiągane przez przedsiębiorstwo.

Justyna Mirska, przedstawiciel Experis IT, marki rekrutującej przedstawicieli branży IT, należąca do agencji doradztwa personalnego ManpowerGroup.