Na poziomie europejskim dyskusje wywołało to, że firmy w praktykantach i stażystach upatrywały szansy na przetrwanie kryzysu. W praktyce wyglądało to tak, że wykorzystywały praktykantów i stażystów jako wygodną, bo darmową siłę roboczą. Na efekty nie trzeba było długo czekać. Bezrobocie wśród młodych Europejczyków wynosi w niektórych krajach UE - np. Grecji i Hiszpanii sięga już 50 proc., a jakość praktyk i staży znacznie się pogorszyła, bo stażyści zamiast uczyć się zawodu wykonywali prace w zamian za zwalnianych pracowników. Problem dostrzegła Komisja Europejska, która pod koniec 2013 r. wydała rekomendacje dla krajów członkowskich w sprawie jakości praktyk i staży skierowane do rządów i pracodawców, żeby zadali o jakość staży i praktyk.

Polska w awangardzie zmian

Program Polskich Ram Jakości Staży i Praktyk to pierwsza w Polsce inicjatywa, która ma celu wyznaczanie najwyższych standardów w zakresie realizacji staży i praktyk w firmach. Zamiast kojarzyć się z przysłowiowym parzeniem kawy i kserowaniem dokumentów, staże i praktyki powinny stanowić element edukacji praktycznej będącej efektywnym startem w karierę zawodową młodych ludzi. Aby jednak było to możliwe, muszą one spełniać określone kryteria i posiadać wysoki walor edukacyjny. Właśnie dlatego, osią Programu są Polskie Ramy Jakości Staży i Praktyk, czyli zbiór norm i standardów dotyczących realizacji wysokiej jakości programów staży i praktyk w przedsiębiorstwach.

„Gdy KE zwracała się do krajów członkowskich z tymi rekomendacjami, Polskie Ramy Jakości Staży i Praktyk były już opracowane i zostały oficjalnie zatwierdzone przez Członków Instytucjonalnych PSZK (ponad 70 dużych korporacji). Zostały przyjęte we wrześniu. Z punktu widzenia firm ważne jest, aby zmienić postrzeganie staży i praktyk w świadomości społecznej, dlatego przyjęcie standardów to dopiero początek programu.” - mówi Paulina Zaręba z Polskiego Stowarzyszenia Zarządzania Kadrami.

Jej zdaniem pracodawcy w coraz większym stopniu widzą potrzebę efektywnych praktyk. Z kolei młodym często chodzi wyłącznie o zdobycie pieczątki w indeksie. Tymczasem staż to najlepszy moment, aby rozpocząć karierę zawodową, zdobyć doświadczenie, nauczyć się zawodu. Istotą Programu jest wsparcie studentów w rzetelnej edukacji praktycznej, płynnym przechodzeniu z rynku edukacji na rynek pracy, a w dłuższej perspektywie – ograniczenie bezrobocia wśród młodego pokolenia, wzrost znaczenia polityki wyławiania talentów oraz efektywniejsza współpraca świata biznesu z sektorem edukacji. Kluczem do osiągnięcia tych założeń jest zachęcanie jak największej liczby pracodawców do organizowania praktyk i staży o wysokiej jakości.

Firmy również odnoszą korzyści, bo staże i praktyki dobrej jakości to jedno z najskuteczniejszych narzędzi wspomagania rekrutacji, pomagają wyłowić i przyciągnąć do organizacji najlepszych absolwentów. Dzięki praktykom wiedzę zdobytą na studiach kandydaci szybciej uzupełniają o umiejętności, których potrzebują w pracy zatrudniający ich przedsiębiorcy.

Prof. Lena Kolarska-Bobińska

Minister Nauki i Szkolnictwa Wyższego

Resort nauki podjął działania zarówno legislacyjne, jak i programowe, które mają ułatwić start zawodowy studentom i absolwentom. O obowiązkowych 3-miesięcznych praktykach na uczelniach o profilu praktycznym mowa jest np. w projekcie nowelizacji Prawa o szkolnictwie wyższym. Oprócz rozwiązań legislacyjnych konieczne jest jednak wspólne wypracowanie takich zasad staży i praktyk, które uczynią je wartościowymi dla wszystkich zaangażowanych stron.

Dobre wykorzystanie funduszy europejskich może przyspieszyć procesy innowacyjne i przełożyć się na wzrost liczby miejsc pracy. Nie będzie to jednak możliwe bez bliskiej współpracy nauki, szkolnictwa wyższego i gospodarki. Nieocenionym i słabo wykorzystywanym dotąd elementem tej współpracy są staże i praktyki zawodowe dla studentów.

Fragment listu Ministra Nauki do pracodawców i szkół wyższych.

Paragrafy na podorędziu

Praktyki obowiązkowe przewidziane w toku studiów odbywają się zwykle na podstawie długoterminowych umów, które uczelnia podpisuje z pracodawcami, zarówno z sektora publicznego, jak i prywatnego oraz NGO.

Praktyki dodatkowe, absolwenckie i staże odbywają się na podstawie umów trójstronnych, zawieranych między studentem, uczelnią i firmą lu instytucją przyjmującą na praktykę czy staż. W tym przypadku umowa powinna zostać podpisana nie później niż po siedmiu dniach od rozpoczęcia praktyki.

Umowy określają zobowiązania każdej ze stron i terminy realizacji. Ta ostatnia kwestia jest bardzo istotna z punktu widzenia stażysty, bo jak uznał ostatnio Naczelny Sąd Administracyjny stażysta musi pracować tak długo, jak długo trwa umowa o staż, nawet jeśli nie odpowiadają mu stworzone przez pracodawcę warunki. Sprawa dotyczyła stażystki, która po kłótni z szefem przestała przychodzić do pracy. Kwestią sporną był czas pracy, który dla pracowników etatowych wynosił 7,5 godziny, podczas gdy stażystka musiała pracować 8 godzin. Kiedy sprawa trafiła do NSA , sąd uznał, że nieporozumienia z pracodawcą w trakcie odbywania stażu nie zwalniają stażysty od dalszego odbywania stażu aż do momentu rozwiązania umowy.

Również praktykant jest zobowiązany do pracy w ustalonych godzinach i każdorazowo o swojej nieobecności musi powiadamiać przełożonych.

We wszystkich sprawach, które nie są regulowane umową praktykanta i stażystę oraz pracodawcę wobec niego obowiązują wszystkie przepisy prawa stosowane również w stosunkach pracodawcy ze stałym pracownikiem. Dotyczy to na przykład kwestii mobbingu. Art. 943 Kodeksu Pracy określa mobbing jako „działania lub zachowania dotyczące pracownika lub skierowane przeciwko pracownikowi, polegające na uporczywym i długotrwałym nękaniu lub zastraszaniu pracownika, wywołujące u niego zaniżoną ocenę przydatności zawodowej, powodujące lub mające na celu poniżenie lub ośmieszenie pracownika, izolowanie go lub wyeliminowanie z zespołu współpracowników. Pracodawca jest zobowiązany przeciwdziałać mobbingowi.” Dlatego wszystkie działania, które są przez młodego pracownika odczuwane jako niezasłużone złe traktowanie powinny być natychmiast zgłaszane.

Droga do stażu

W znalezieniu praktyki lub stażu pośredniczy uczelnia, liczy się również aktywność samego kandydata. Zdaniem Łukasza Juskowiaka, założyciela portalu NieParzeKawy.pl poświęconego w całości praktykom i stażom poleca kandydatom Targi praktyk tj. Drogowskazy Kariery organizowane przez NZS w całej Polsce, wykłady otwarte praktyków biznesu, Warsztaty biznesowe, np. Akademia Wiedzy Praktycznej MARS oraz konkursy, takie jak Grasz o staż, Global Management Challeng, Studencki Nobel, Google Online Marketing Challenge, Henkel Innovation Challenge, L'Oreal Brandstorm, Imagine Cup i inne.

Jedną z możliwych form znalezienia pierwszej pracy po studiach jest staż absolwencki. Może trwać od 3 do 12 miesięcy. Urząd Pracy, na wniosek pracodawcy, może przedłużyć staż, ale tylko do roku. Stażysta ma swojego opiekuna, który czuwa nad przebiegiem jego stażu, udziela mu wskazówek i wprowadza w zasady panujące w danym przedsiębiorstwie. Praca ma wymiar pełnego etatu, czyli 8 godzin dziennie przez 5 dni w tygodniu. Urząd wypłaca stażyście stypendium – 860 zł brutto oraz opłaca jego składkę ZUS. Za każde przepracowane 30 dni przysługują 2 dni urlopu.

Możesz odbywać staż u dowolnego pracodawcy, niezależnie od miejsca zamieszkania, zameldowania czy miasta, w którym studiowałeś. Warto też pamiętać, że Urząd nie zawsze ma fundusze na opłacenie stażysty, więc należy się pospieszyć z decyzją i zacząć organizować swój staż jak najwcześniej.

Warunkiem skorzystania z takiej formy zatrudnienia jest tytuł magistra, licencjata lub inżyniera, nie wcześniej niż rok przed podjęciem stażu, wiek do 27 lat. Starania o staż trzeba rozpocząć od zarejestrowania się w Urzędzie Pracy, następnie wybrać miejsce pracy, poprosić o oddelegowanie. Firma podpisuje z Urzędem Pracy umowę o zorganizowanie stażu – zawarty jest w niej program stażu, zadania stażysty oraz umiejętności, których nabędzie on podczas pracy.