Zadania departamentu informatyki NBP wynikają z roli, jaką Narodowy Bank Polski pełni w polskim sektorze finansowym. Z tego względu bardzo ważna jest znajomość obecnej działalności oraz planów NBP dotyczących integracji bankowych platform informatycznych. Plany te zreferował w październiuku br. podczas targów InfoMan dyr. departamentu informatyki NBP dr Lech Szukszta.

Działania Narodowego Banku Polskiego, jako banku centralnego, obejmują prowadzenie polityki pieniężnej, działalność emisyjną, obsługę budżetu państwa, kontrolę obrotu dewizowego oraz działalność na rzecz całego systemu bankowego. Ta ostatnia to głównie normotwórczość i kontrola poprzez nadzór bankowy, ustalanie nowych rozwiązań w zakresie rozliczeń międzybankowych, rozwój systemu bankowego, poprawianie technicznych oraz instytucjonalnych warunków funkcjonowania banków, a w szczególności rozwój telekomunikacji bankowej i nowych systemów rozliczeń.

Współpraca banków komercyjnych z centralą NBP obejmuje, między innymi, rozliczenia międzybankowe, kursy walut, ustalenia ogólne (denominacja, itp.) oraz szeroko rozumianą sprawozdawczość. Ze względu na wprowadzanie w NBP nowych systemów informatycznych, takich jak system informacji o kredytobiorcach czy sytem organizacji obrotów bonami skarbowymi, służby telekomunikacyjne i informatyczne banków komercyjnych muszą podejmować zadania związane z poprawą efektywności współpracy z NBP, której stopień będzie w przyszłości wzrastać.

Standaryzacja bankowości

Nowoczesne formy współpracy z krajowymi i zagranicznymi instytucjami finasowymi wymagają przyjęcia określonych standardów w zakresie bankowości, telekomunikacji oraz informatyki.

Normalizacją działalności bankowej w zakresie standardów informatycznych i informacyjnych w NBP, a także koordynacją całokształtu prac normalizacyjnych w bankowości zajmuje się departament informatyki NBP. Jednym z celów działań standaryzacyjnych jest przygotowanie infrastruktury dla wprowadzenia "pieniądza elektronicznego". Wymaga to pełnego wdrożenia elektronicznej wymiany dokumentów bankowych w operacjach finansowych: krajowych i międzynarodowych. Standaryzacja w zakresie bankowości dotyczy terminologii, symboliki, formularzy i druków, operacji oraz procedur bankowych i aplikacji informatycznych. Działania obejmują także telekomunikację bankową, ochronę danych i podpis cyfrowy, urządzenia bankowe oraz elektroniczną wymianę dokumentów (EDI).

Zakres i waga problematyki wymaga włączenia bankowości do ogólnopolskiej działalności normalizacyjnej. W tym celu konieczne jest współdziałanie Narodowego Banku Polskiego, Ministerstwa Finansów, Krajowej Izby Rozliczeniowej i innych instytucji finansowych. Proces standaryzacji prowadzony przez NBP musi być realizowany w ścisłej współpracy z Polskim Komitetem Normalizacyjnym oraz międzynarodowymi organizacjami normalizacyjnymi, takimi jak ISO, IEC, CEN, CENELEC itp. Selekcja norm międzynarodowych oraz planowanie i opracowywanie norm polskich należy do zadań Normalizacyjnych Komisji Problemowych (NPK) jako organów wykonawczych PKN.

NBP zamierza koordynować działania standaryzacyjne współdziałając z PKN w powoływaniu i pracach NKP ds. technologii bankowej oraz NKP ds. norm EDI (Electronic Data Interchange). Rolę koordynatora na terenie centrali NBP przyjmie Wydział Standaryzacji Departamentu Informatyki. Będzie on współpracował z innymi departamentami banku oraz z polskimi instytucjami finansowymi i PKN. NBP będzie korzystać także z ekspertyz specjalistów oraz firm konsultingowych. Ze względu na rolę Narodowego Banku Polskiego, jak i konieczność ścisłego współdziałania z całym sektorem bankowym, zarządzenia prezesa NBP dotyczące przyjęcia standardów technologii bankowych obowiązujących w NBP mogą stać się obligatoryjne dla innych banków.

Połączenia telekomunikacyjne

Podstawą efektywnego przepływu informacji jest istnienie odpowiedniej sieci telekomunikacyjnej. Działania podjęte w celu poprawy stanu telekomunikacji doprowadziły do powstania PT Telbank S.A., z zadaniem budowy fizycznej warstwy cyfrowej szerokopasmowej transmisyjnej sieci międzywęzłowej, a następnie udostępnienia jej całemu sektorowi bankowemu. W sieci dostępne są usługi, takie jak cyfrowa łączność telefoniczna, transmisja danych, transmisja danych z komutacją pakietów. W roku 1994 centrala NBP i jego oddziały zostały połączone poprzez system VSAT, co zapewniło bardziej bezpieczny oraz niezawodny system połączeń.

Łączność NBP z innymi bankami odbywa się w dalszym ciągu tradycyjnymi metodami, za pośrednictwem faksów, telefonów i teleksów. Przekaz informacji bankowej realizowany jest w formie jawnego tekstu. W wypadku operacji finansowych dla Departamentu Rachunków Banków, Departamentu Polityki Pieniężno-Kredytowej i innych, stosuje się kodowanie identyfikujące użytkownika. Zaczynają się jednak pojawiać wyjątki. Dla przykładu, Polski Bank Inwestycyjny ma łączność w sieci VSAT i wymianę informacji poprzez pocztę w systemie X.400.

NBP jako główny akcjonariusz Telbanku deklaruje podjęcie starań na rzecz jego unowocześnienia i wdrożenia najnowszych osiągnięć w zakresie poczty elektronicznej X.400. Obecny stan łączności w warstwie fizycznej umożliwia już zastosowanie systemu X.400 w sieci pakietowej Telbank-P, obejmując 18 banków oraz w sieci komutowanej Telbank-T dla 42 banków. Ze względów bezpieczeństwa zalecane jest podłączenie banków do sieci pakietowej X.25. W najbliższym czasie NBP podejmie decyzję co do rodzaju poczty X.400. Do wszystkich central banków rozesłana będzie informacja o przejściu na nowy rodzaj łączności wraz ze wskazaniem, które banki mogą od razu przystąpić do systemu X.400, a które powinny dokonać uzupełnienia fizycznej warstwy łączności.

Elektroniczna wymiana dokumentów

Dr Lech Szukszta jest zdania, że informatyzacja technologii bankowych musi odbywać się stopniowo, a szybkość tego procesu zależeć będzie od stopnia przygotowania technicznego i osobowego banków. W okresie przejściowym wdrażane będą specjalistyczne skomputeryzowane systemy do projektowania, sortowania i archiwizacji dokumentów bankowych. Etap następny poświęcony będzie rozwiązywaniu problematyki elektronicznej wymiany dokumentów (EDI). Obejmie on zagadnienia, takie jak standaryzacja komunikatów, wykorzystanie programu translacyjnego w celu transferu danych do wybranego standardu oraz użycie modułu telekomunikacyjnego. Przesyłane wiadomości muszą być przetworzone na jeden z istniejących standardów EDI, np. EDIFACT, UN/DTI, ANSI X12, ODETTE.

Korzystanie z elektronicznej wymiany dokumentów wymagać będzie regulacji prawnych między partnerami. Zawarta między użytkownikami umowa powinna obejmować identyfikację typów dokumentów, określenie częstotliwości przepływu, wybór standardu EDI oraz określenie wymagań co do sprzętu i oprogramowania. Początkowo NBP zamierza wprowadzić ten system dla swego wewnętrznego użytku, a następnie dla potrzeb wymiany zewnętrznej, dla tych aplikacji, które wykorzystywać będą informacje z banków komercyjnych i instytucji finansowych.

Bezpieczeństwo danych

Wymiana informacji z centralnymi instytucjami państwowymi i bankami sprawia, że w projektowaniu oraz budowie nowych systemów informatycznych dla różnych dziedziń działalności NBP, szczególnego znaczenia nabiera ochrona danych. Ochronie powinny podlegać dane przekazywane za pośrednictwem łącz telekomunikacyjnych w sieciach rozległych przy korzystaniu z poczty elektronicznej lub zdalnym dostępie interakcyjnym, np. za pośrednictwem Internetu. Konieczna jest także ochrona danych w sieciach lokalnych banków. Innym ważnym problemem są zabezpieczenia przed emisją niosącą informację. Konieczne jest opracowanie sposobów postępowania w razie awarii systemu. Obejmują one techniki gromadzenia zapasowych kopii danych i systemy dublowania technicznych środków przetwarzania oraz komunikacji.

Procedury

Banki muszą określić odpowiednie dokumenty normalizacyjne i zasady kontroli zabezpieczeń systemów. Grupy odpowiedzialne za realizację tych zadań powinny znajdować się dostatecznie wysoko w strukturze organizacyjnej banku oraz mieć wystarczające kompetencje , a także utworzyć współdziałającą w zakresie ochrony danych organizację międzybankową.

Nowe sytemy ogólnobankowe

W NBP rozpoczęto prace nad systemem informacji o kredytobiorcach. Informacje pochodzić będą z banków, którym system udzielać będzie odpowiedzi na ich zapytania o kredytobiorców. System ten, podobnie jak sprawozdawczość, działać będzie na bazie poczty elektronicznej. W planach NBP znajduje się także stworzenie nowego systemu księgowego, spójnego z systemem informatycznym banku i działającego na podstawie nowoczesnej platformy sprzętowej.

Nowe sytemy NBP tworzone będą na bazie nowoczesnej technologii, wykorzystując profesjonalne metody i narzędzia z dziedziny planowania, analizy oraz modelowania systemów informacyjnych, zintegrowanych środowisk programowych i systemów otwartych. Sytemy te będą miały pośrednio wpływ na systemy innych banków, toteż NBP deklaruje podjęcie konsultacji ze środowiskiem informatycznym i firmami konsultingowymi.

Modyfikacja bankowych systemów informatycznych

Nowe przepisy bankowe definiowane przez NBP wymagają zmian w sytemach informatycznych banków. Przykładem może być denominacja, nowe tabele kursów, sprawozdawczość zagranicznych środków płatniczych, czy też rozliczenia w systemie obsługi rachunków banków. Departament informatyki wraz z gestorem z NBP mają za zadanie ustalanie sposobu dystrybucji i struktury zbiorów wyjściowych z systemów, których zadaniem jest wymiana informacji z NBP. Według zapewnień NBP, służby informatyczne banków będą informowane o nowych ustaleniach z takim wyprzedzeniem, by zmiany w ich systemach informatycznych mogły być dokonane przed wprowadzeniem w życie nowych przepisów.