Politechnika Gdańska pod koniec czerwca br. była gospodarzem międzynarodowej konferencji ETHICOMP 2001, poświęconej etyce komputerowej.

Wszyscy w coraz większym stopniu zależymy od techniki komputerowej, łącząc z nią zarówno nadzieje, jak i obawy. Skutki zastosowań różnych technologii informatycznych dotyczą nie tylko sfery materialnej - dóbr czy usług, lecz również duchowej: decyzji, wyborów, wiedzy i niewiedzy, odpowiedzialności. Są to zatem efekty w sferze moralności, którymi zajmuje się etyka. Etyczne aspekty informatyki są coraz częściej przedmiotem zainteresowania twórców i użytkowników technologii informatycznych.

Mało etyków, więcej informatyków

Uczestnicy aż czterech równoległych sesji konferencji ETHICOMP 2001 (inżynieria programowania, nauczanie i uczenie, obywatele oraz wirtualne wspólnoty) zabierali głos na tematy, które w zasadzie wyrastają z teorii i praktyki samej informatyki, w tym przemysłowych i rynkowych jej zastosowań. Zwracano uwagę na bezpośrednie efekty techniki w sferze intelektualnej i zachowania ich użytkowników. Mówiono również o potrzebie stworzenia specjalnej edukacji w zakresie "społecznych i etycznych aspektów i wpływu technologii informatycznych i komunikacyjnych" (jak głosiło hasło przewodnie gdańskiej konferencji), a także o konieczności stworzenia kodeksu etycznego postępowania zarówno twórców, jak i użytkowników technologii informatycznej. Były to w zasadzie głosy informatyków, inżynierów czy przedstawicieli nauk społecznych a nie etyków, przynajmniej one właśnie liczebnie przeważały.

Taki stan, choć do pewnego stopnia zrozumiały, nie do końca jest naturalny czy zadowalający. Dobrze, że skutki stosowanych przez siebie narzędzi w sferze duchowo-etycznej dostrzegają ich twórcy, jednak lepiej byłoby, gdyby rozległe i skomplikowane dylematy moralne współczesnej cywilizacji informatycznej widzieli również sami etycy, a już najbardziej byli ich świadomi zwykli użytkownicy komputerów, słowem każdy z nas. Konferencja ETHICOMP zasadniczo pokazała, że dominuje nastawienie inżyniersko-menedżerskie, choć wyraźne są, jakkolwiek nieliczne, głosy formułowane z szerszej humanistycznej perspektywy.

Informatykę i jej zastosowania od początku tworzyli ludzie o nastawieniu bardzo praktycznym. Czy mieli oni wyobraźnię i wizję tego, co może ona zmienić w życiu każdego z nas? Po etapie jednoznacznie pozytywnych i bezkonfliktowych efektów technologii informatycznych, co ułatwiało roztaczanie optymistycznych wizji na jej temat, przychodzi czas na etap trzeźwej i krytycznej prognozy etycznych aspektów informatyki.

Zauważa się już tak dyskusyjne kwestie, jak natury politycznej, wynikłe chociażby z szerokiego zastosowania Internetu w życiu publicznym. A od tego już jest blisko do ważkich zagadnień etycznych. W tym sensie inżynierski i politologiczny punkt widzenia zaczyna być, jak można było to już zauważyć w Gdańsku, uzupełniany perspektywą filozoficzno-etyczną.