Wraz z upowszechnieniem kart bankowych, których liczbę szacuje się na 220 mln, większego znaczenia nabrały takie zagadnienia, jak szybkość i niezawodność rozliczeń oraz zabezpieczenie banków i ich klientów przed nadużyciami i przestępstwami dokonywanymi z udziałem kart. Spowodowało to powstanie dużych ośrodków obliczeniowych pośredniczących w autoryzacji kart i rozliczeniach międzybankowych oraz rozbudowanych systemów telekomunikacyjnych, umożliwiających błyskawiczną autoryzację oraz międzybankową wymianę danych o zrealizowanych transakcjach.

Przystąpienie banku do organizacji międzynarodowej jest uwarunkowane posiadaniem autoryzowanego przez nią systemu zarządzania kartami bankowymi (card management system), odpowiedniej infrastruktury telekomunikacyjnej, a w przypadku bankomatów, instalacją autoryzowanego systemu zarządzania bankomatami w trybie on line (front/end ATM management system). Zatwierdzeniu podlegają także wszystkie elementy techniczne związane z wydawaniem i obsługą kart - proces ich produkcji, wygląd i struktura zapisu, sposoby przetwarzania ich treści, a także terminale sklepowe przystosowane do ich obsługi.

Czym możemy Państwu służyć?

Podstawową usługą wykonywaną za pośrednictwem bankomatów są wypłaty pieniężne z rachunków bankowych, jednak coraz szerzej wprowadzane są bankomaty umożliwiające dokonywanie innych operacji gotówkowych i bezgotówkowych, jak również operacji o charakterze administracyjnym. Podstawowe elementy bankomatu to czytnik paska magnetycznego, urządzenie do wypłacania pieniędzy ze skarbca wbudowanego w bankomat i drukarka, których pracą steruje mikrokomputer. Oprogramowanie mikrokomputera umożliwia odczyt danych zakodowanych na ścieżce magnetycznej karty bankowej oraz wprowadzonych przez jej właściciela (PIN), weryfikację ich poprawności oraz realizację poleceń klienta. W przypadku wypłat gotówkowych komputer powoduje dobór właściwego zestawu banknotów ze skarbca. Wszystkie operacje wykonywane przez bankomat są rejestrowane w pamięci komputera.

Bankomaty zazwyczaj są połączone w trybie on line z systemem informatycznym banku. Wymaga to specjalnego oprogramowania oraz infrastruktury telekomunikacyjnej, zapewniających dostęp programów sterujących bankomatem do rachunków posiadaczy kart. Praca bankomatu jest możliwa również w trybie off line, gdy wbudowany komputer steruje jego pracą i wykonuje samodzielnie wszystkie funkcje związane z obsługą kart. Wymaga to zapisania w pamięci komputera lub zakodowania na karcie bankowej wszystkich koniecznych informacji i procedur, takich jak wykaz numerów zastrzeżonych, procedury obliczania PIN, czy dane o uprawnieniach posiadacza karty, np. okresowy limit wypłat.

Systemy off line są dla banków bardziej ryzykowne ze względu na zagrożenia różnego rodzaju nadużyciami, wynikającymi z braku bezpośredniego połączenia z rachunkiem klienta. Najpoważniejsze niebezpieczeństwa takiego systemu to możliwość odczytania procedury obliczania PIN, a co za tym idzie posługiwania się kartami skradzionymi lub podrobionymi, możliwość dokonywania operacji, mimo braku pokrycia na rachunku bankowym oraz mała efektywność w aktualizowaniu wykazu kart zastrzeżonych. Z tych względów, jeśli tylko istnieje odpowiednia infrastruktura telekomunikacyjna i informatyczna, bankomaty powinny być używane w trybie on line. Weryfikacja PIN oraz kontrola dopuszczalności wypłat są wówczas wykonywane przez komputer bankowy, komputer sterujący bankomatem wykonuje jedynie funkcje pomocnicze, a na karcie bankowej są zapisane wyłącznie informacje identyfikujące klienta.

Praca w trybie on line stworzyła możliwości rozszerzenia usług realizowanych przez bankomaty. Dzięki możliwości sprawdzenia salda na rachunku posiadacza karty, może on w każdej chwili otrzymać wyciąg z aktualnego stanu konta, zlecać dokonywanie przekazów pieniężnych i przelewów. Bankomaty mogą również drukować polisy ubezpieczeniowe, rezerwować samochody, bilety na różnego rodzaju imprezy itp. Ich użyteczność rośnie w miarę wzrostu liczby banków i innych instytucji mających do nich dostęp głównie dzięki organizacjom płatniczym. Dla przykładu posiadacze kart Visa mają do dyspozycji 60 tys. bankomatów zaś posiadacze EuroCard - 42 tys. Karty Visa są akceptowane w 187 krajach, 300 tys. oddziałach banków i w ponad 7.7 mln placówek usługowo-handlowych.

Infrastruktura techniczna

Wprowadzenie produktów kartowych, zarówno od wystawcy jak i banku skupującego, wymaga posiadania odpowiedniej instalacji komputerowej z oprogramowaniem oraz systemu telekomunikacyjnego dostosowanego do obsługi kart, a w bankach skupujących (acquiring banks) również infrastruktury koniecznej do obsługi sprzedawców, w postaci terminali sklepowych i systemu ich łączności z instalacją komputerową banku. Informatyczny system obsługi produktów kartowych (card management system) zapewnia zazwyczaj kompleksową obsługę wszystkich funkcji z tym związanych, tak od strony wystawców kart jak i sprzedawców. Większość systemów jest dostosowana do współpracy z systemami Visa i EuroCard/MasterCard.

Moduły oprogramowania

Podstawowym elementem tych systemów jest rozbudowana baza danych zawierająca opisy obiektów i zdarzeń związanych z funkcjonowaniem kart bankowych, z którą współpracują moduły realizujące poszczególne funkcje obsługi związane z charakterystyką oferowanych produktów i strukturą banku. Podstawowym modułem jest moduł obsługi kredytów związany z kartoteką posiadaczy kart. W jego ramach realizowane są takie funkcje, jak tworzenie i aktualizacja rachunków kredytowych, księgowanie danych związanych z transakcjami, prowadzenie rozliczeń z posiadaczami kart oraz druk dokumentów finansowych. Funkcje związane z wydawaniem kart, tzn. realizacja wniosków, zakładanie i aktualizacja kartotek posiadaczy kart, aktualizacja i unieważnianie kart oraz sporządzanie danych potrzebnych do personalizacji kart i obliczania PIN, realizowane są przez moduł obsługi posiadaczy kart.

Moduł autoryzacji obsługuje zapytania sprzedawców, dotyczące klientów danego banku, z wykorzystaniem kartoteki posiadaczy kart, oraz, za pośrednictwem sieci telekomunikacyjnej, zapytania dotyczące kart wydawanych przez inne banki. Moduł ten ściśle współpracuje z modułem zarządzania wykazem kart zastrzeżonych. W bankach skupujących jednym z podstawowych jest moduł obsługi rejestru sprzedawców, do którego zadań należy m.in. prowadzenie kartoteki umów ze sprzedawcami i naliczanie opłat i marż. Współpracuje on z modułem obsługi transakcji, zajmującym się rejestracją i kontrolą danych o transakcjach realizowanych w placówkach, przygotowaniem danych do rozliczeń międzybankowych oraz rozliczaniem należności od sprzedawców.

Wiele systemów posiada ponadto wbudowane moduły zarządzania siecią bankomatów, obejmujące funkcje obsługi w trybie on line, od wypłat gotówkowych do wydawania książeczek czekowych, wyciągów z rachunków bankowych, obsługi przelewów itp.

Implementacje

Złożoność systemów informatycznych obsługi produktów kartowych pociąga za sobą ich wysokie koszty. Najtańsze systemy, stosowane w bankach o stosunkowo małej liczbie obsługiwanych sprzedawców i niewielkiej liczbie wydawanych kart, kosztują 200-300 tys. USD, natomiast koszty dużych systemów przekraczają 1 mln USD. W przypadku stosunkowo małych systemów obsługi produktów kartowych, wystarczające są komputery osobiste lub maszyny unixowe (z oprogramowaniem np. MultiPac lub GEN'24).

Duże systemy obsługujące duże ilości kart i punktów sprzedaży wymagają dużych i kosztownych instalacji komputerowych, głównie IBM mainframe (np. z oprogramowaniem CardPack opracowanym przez SEMA Group lub programem CAMS firmy Cogan) ewentualnie, rekomendowanym przez sam IBM, klonem komputera tej firmy, wytwarzanym przez niemiecką firmę Stratus (oprogramowanie OCM24). Jednym z najpopularniejszych systemów zarządzania sieciami bankomatów jest pakiet Base24, który wymaga dużego komputera Tandem. Oferujący podobne funkcje program TechPlus II, pochodzący z Integrated Financial Services, przeznaczony jest natomiast dla maszyn unixowych. Poza komputerem centralnym z zainstalowanym systemem obsługi produktów kartowych, konieczne są również urządzenia peryferyjne obejmujące m.in. terminale i komputery osobiste, obsługujące poszczególne stanowiska robocze, urządzenia telekomunikacyjne, drukarki oraz sprzęt specjalistyczny, m.in. urządzenia do personalizacji kart i archiwizowania dokumentów.

Personel obsługi systemu

Zatrudnienie przy obsłudze systemu kartowego zależy głównie od zakresu jego funkcji oraz od liczby obsługiwanych rachunków kartowych i sprzedawców. Planując zatrudnienie, należy, niezależnie od ogólnych zasad projektowania obsady kadrowej, uwzględnić pewne wymagania wynikające ze specyfiki produktów kartowych. Najważniejsze z nich, to konieczność rozdzielenia pewnych procesów (np. produkcji kart i obliczania PIN, ze względu na zabezpieczenie przed możliwością nadużyć), a ponadto konieczność zapewnienia ciągłości wszystkich procesów bez względu na okresowe fluktuacje, urlopy czy zwolnienia, oraz całodobowe dostępności pewnych usług, jak autoryzacja kart i transakcji.