Historia polskiego komputera edukacyjnego

Elwro 800 Junior, jedyny masowo produkowany polski komputer, przygotował kraj na rewolucję informatyczną. W drugiej połowie lat 80. milion polskich uczniów dzięki Juniorowi po raz pierwszy zetknęło się z komputerem.

Do lat 70. XX wieku informatyka była elitarną dziedziną wiedzy. Dopiero opracowanie przez firmę Intel w 1974 r. mikroprocesora 8080 zapoczątkowało rewolucję informatyczną. W Polsce przełom nastąpił w pierwszej połowie lat 80., wraz z pojawieniem się prywatnego importu taniego brytyjskiego mikrokomputerka Sinclair ZX Spectrum.

Spectrum był urządzeniem uciążliwym w użytkowaniu. Trzeba było połączyć go z telewizorem (kineskopowym) i magnetofonem kasetowym, stanowiącym jedyną trwałą pamięć.

Zobacz również:

  • Certyfikacja Intel Evo w biznesie - jakie są jej korzyści?

Nagrywanie i wczytywanie programów z kaset magnetofonowych było zmorą użytkowników. Jednak Spectrum był prawdziwym komputerem, który można było samodzielnie programować. Kto miał Spectrum, ten miał najwięcej kolegów na osiedlu…

Historia polskiego komputera edukacyjnego

Mikrokomputer ZX Spectrum

Rozumiejąc potrzebę wprowadzenia informatyki do szkół, Ministerstwo Edukacji Narodowej ogłosiło w połowie lat 80. konkurs na zaprojektowanie polskiego komputera edukacyjnego. W założeniach określono, że komputer ma poprawnie wykonywać wszystkie programy napisane dla Spectrum oraz że powinien pracować pod kontrolą dyskowego (dyskietkowego) systemu operacyjnego, w domyśle: najpopularniejszego wówczas systemu CP/M.

Do konkursu przystąpiło kilka zespołów. Specjalna komisja wybrała komputer opracowany przez zespół z Politechniki Poznańskiej – Elwro 800 Junior, w skrócie Junior.

Architektura wyprzedziła epokę

Twórcy Juniora w latach 80. XX wieku opracowali konstrukcję, która stała się popularna dopiero po ok. 20 latach. Junior został od początku zaprojektowany jako system rozproszony ze współdzielonymi zasobami, o architekturze nazywanej dzisiaj „klient-serwer”. Zestaw edukacyjny składał się z serwera, nazywanego „komputerem nauczycielskim”, wyposażonego w pamięć masową i drukarkę, oraz grupy stacji roboczych, nazywanych „komputerami uczniowskimi”, połączonych razem lokalną siecią komputerową. Dzięki sieci system operacyjny i oprogramowanie aplikacyjne były wczytywane do stacji roboczych z pamięci dyskowej serwera, a wydruki były przesyłane przez sieć do serwera i drukowane na dołączonej do niego drukarce.

Historia polskiego komputera edukacyjnego

Telewizor Junost

Dziś takie rozwiązanie wydaje się naturalne, jednak w czasie, gdy w Polsce w zastosowaniach szkolnych dominowały pojedyncze komputerki klasy Spectrum z magnetofonami kasetowymi, taka koncepcja była prawdziwą rewolucją.

Komputer uczniowski i nauczycielski

Skonstruowanie komputera uczniowskiego Junior było nie lada wyzwaniem, ponieważ musiał on pracować w dwóch istotnie różnych trybach: Spectrum i systemu operacyjnego. Projektanci Juniora z dostępnych w Polsce elementów skonstruowali oryginalny komputer, który dokładnie naśladował pracę wykonanego w zupełnie innej technologii komputera Spectrum. Dzięki temu zarówno programy edukacyjne, jak i (ku uciesze użytkowników) wszystkie gry opracowane dla Spectrum działały prawidłowo również na Juniorach.

Po zmianie trybu Junior pracował pod kontrolą systemu operacyjnego. Użytkownik, podobnie jak w dzisiejszych komputerach, widział katalog swoich plików na dyskach serwera, mógł wykonywać operacje na plikach, wczytywać i zapisywać pliki z programami i z danymi. Wygląd ekranu monitora i sposób pracy był taki jak wiele lat później na komputerach IBM PC z systemem MS DOS.

Komputer nauczycielski Junior, który pełnił rolę serwera, konstrukcyjnie nie różnił się od wersji uczniowskiej. Był jednak wyposażony dodatkowo w sterowniki i gniazda do podłączenia dwóch napędów dyskietek. Komputery nauczycielskie mogły też pracować jako samodzielne, w pełni funkcjonalne stanowiska komputerowe.

Sieć Junet

Sieć lokalna o nazwie „Junet” (od słów: Junior Network) pozwalająca na połączenie wielu komputerów była najbardziej innowacyjną częścią całego projektu Juniora. Każdy komputer był wyposażony w sterownik sieci lokalnej. Sieć pracowała w standardzie bardzo zbliżonym do powszechnego dziś standardu Ethernet.

Oprogramowanie systemowe

Zespół z Politechniki Poznańskiej przygotował również oprogramowanie dla Juniora, które można podzielić na: oprogramowanie trybu Spectrum, system operacyjny oraz oprogramowanie do zarządzania siecią komputerową.

Oprogramowanie trybu Spectrum to przede wszystkim interpreter języka Basic wzbogacony o funkcje wczytywania i zapisywania plików na stacjach dysków serwera przez sieć Junet.

System operacyjny dla Juniorów nosił nazwę CP/J. W systemie CP/J struktura katalogów, struktura plików i zarządzanie pamięcią operacyjną były identyczne jak w systemie CP/M, najpopularniejszym wtedy na świecie systemie operacyjnym dla komputerów ośmiobitowych. Dzięki temu istniała możliwość uruchamiania na Juniorach dziesiątków tysięcy programów napisanych dla systemu CP/M. Najważniejszą różnicą między CP/M i CP/J było wbudowanie w system CP/J procedur obsługi sieci Junet.

Historia polskiego komputera edukacyjnego

Magnetofon kasetowy Unitra

System zarządzania pozwalał nauczycielowi na wysyłanie przez sieć Junet systemu operacyjnego, programów użytkowych i komunikatów. Wysyłanie było możliwe w trybie rozgłoszeniowym – czyli do wszystkich komputerów w sieci, w trybie indywidualnym i grupowym. Ponadto nauczyciel miał możliwość wczytania zawartości ekranu komputera uczniowskiego na swój ekran. Pozwalało to na przeanalizowanie wyniku pracy ucznia bez konieczności stałego przemieszczania się po klasie.

Oprogramowanie użytkowe

Ogromny potencjał Juniorów wynikał m.in. z dostępnego dla nich oprogramowania użytkowego napisanego dla Spectrum i systemu operacyjnego CP/M.

W grupie programów dla Spectrum były dostępne liczne programy edukacyjne wspomagające naukę matematyki, fizyki, chemii, podstaw informatyki i innych przedmiotów, w dużej mierze napisane w Polsce w poprzednich latach.

W bibliotece programów dostępnych w trybie CP/J pierwszą grupę stanowiły częściowo spolszczone wersje programów narzędziowych, takich jak: edytor tekstów WordStar, arkusz kalkulacyjny SuperCalc czy system zarządzania bazą danych dBase, oraz systemy programowania w językach Pascal, Prolog i C.

Historia polskiego komputera edukacyjnego

Mikrokomputer Elwro 800 Junior

Drugą grupę stanowiły programy pisane w Polsce z przeznaczeniem dla Juniorów. W znacznej większości były to programy edukacyjne. Programy te, o złożoności znacznie przekraczającej możliwości Spectrum, były pisane na uczelniach, w specjalistycznych fundacjach i świeżo powstających, pierwszych prywatnych firmach komputerowych.

Na szczególne wyróżnienie zasługuje napisany od podstaw przez zespół twórców Juniora z Politechniki Poznańskiej system programowania w języku Logo, który z jednej strony stanowi dialekt języka Lisp, czyli języka sztucznej inteligencji, a z drugiej strony, dzięki „grafice żółwia”, jest bardzo łatwym i przystępnym nawet dla dzieci narzędziem do nauki nie tylko programowania, ale również logicznego, algorytmicznego myślenia.

Pionierskie rozwiązania

Koncepcja komputerów Junior była oryginalną, polską myślą techniczną. Była spójna, kompletna i na swoje czasy niezwykle nowoczesna, a przy tym wykonalna na skalę przemysłową w ówczesnych warunkach technicznych i ekonomicznych. Wtedy nie był znany żaden inny system o podobnych cechach. Wiele przyjętych i wdrożonych wówczas rozwiązań spopularyzowało się na świecie dopiero wiele lat później, w zupełnie innej rzeczywistości technologicznej. Na wiele opracowanych rozwiązań nie było nawet ustalonych nazw. Pracę Juniora w trybie Spectrum dziś nazwalibyśmy emulatorem Spectrum. Sieciowe systemy operacyjne stały się popularne dopiero na początku lat 90., po wprowadzeniu oprogramowania Novell NetWare. Sieć komputerowa, dyski sieciowe, współdzielenie zasobów, stacje robocze, architektura klient-serwer to dla większości ludzi dziś nazwy znajome i niebudzące zdziwienia. Ale te same pojęcia przeniesione do czasów dominacji pojedynczych komputerków z telewizorem i magnetofonem kasetowym jako pamięcią masową wyprzedzały swoją epokę.

Duże znaczenie miało również wyposażenie Juniorów w pełny zestaw polskich liter. Juniory były pierwszymi masowo dostępnymi komputerami, które miały możliwość pisania po polsku, co biorąc pod uwagę ich edukacyjne zastosowanie, miało ogromne znaczenie.

W celu komercyjnej reprodukcji treści Computerworld należy zakupić licencję. Skontaktuj się z naszym partnerem, YGS Group, pod adresem [email protected]

TOP 200