Ma być punktualnie i bezpiecznie

Dane gromadzone w systemach Centrum Zarządzania Ruchem Kolejowym ułatwiają tworzenie rozkładów jazdy dla ponad 2 mln pociągów jeżdżących co roku po torach Polskich Linii Kolejowych.

METRYCZKA

Firma: PKP Polskie Linie Kolejowe S.A.

Branża: transport

Zakres działalności: zarządca linii kolejowych

Zatrudnienie ogółem: 38 tys.

KLUCZOWE SYSTEMY

Nazwa systemu: System Konstrukcji Rozkładów Jazdy SKRJ

Do czego służy: wspomaganie opracowywania rozkładów jazdy pociągów

Producent: PKP Polskie Linie Kolejowe SA

Dostawca: PKP Polskie Linie Kolejowe SA

Nazwa systemu: System Ewidencji Pracy Eksploatacyjnej SEPE

Do czego służy: nadzór nad realizacją rozkładu jazdy i dokumentowaniem pracy eksploatacyjnej

Producent: PKP Polskie Linie Kolejowe SA

Dostawca: PKP Polskie Linie Kolejowe SA

Nazwa systemu: Mapa Centrum Zarządzania Kryzysowego

Do czego służy: odwzorowanie aktualnej sytuacji na sieci kolejowej

Producent: PKP Polskie Linie Kolejowe SA

Dostawca: PKP Polskie Linie Kolejowe SA

Po polskich torach jeździ codziennie ponad 6,5 tys. pociągów. Z tego ok. 4,5 tys. to pociągi pasażerskie. Jak skoordynować ich przemieszczanie się, by wszystkie dotarły do celu punktualnie i bezpiecznie? To zadanie Centrum Zarządzania Ruchem Kolejowym (CZRK) w PKP Polskich Liniach Kolejowych (PKP PLK). Tu dla każdego pociągu opracowywany jest rozkład jazdy.

Praca nad tworzeniem rozkładów jazdy trwa cały rok. Najpierw przyjmowane są zgłoszenia od przewoźników: jaki pociąg, z jakim składem, na jakiej trasie i w jakim czasie zamierzają wysłać na szlak kolejowy. "Dotyczy to zarówno pociągów pasażerskich, jak i towarowych, a nawet drezyn czy maszyn roboczych poruszających się po torach. Każdy skład ma swoje parametry i reguły poruszania się po szlaku, które trzeba uwzględnić przy tworzeniu rozkładów jazdy" - tłumaczy Ireneusz Kluczyk, dyrektor Centrum Zarządzania Ruchem Kolejowym w Polskich Liniach Kolejowych.

Po opracowaniu planów poruszania się poszczególnych pociągów następuje proces ich harmonizacji. Tak powstaje jeden, spójny, ogólnokrajowy rozkład jazdy. Jego propozycja wysyłana jest do przewoźników, którzy złożyli zamówienia w ramach rocznego rozkładu jazdy. Po uwzględnieniu ich uwag, obowiązujący na dany rok rozkład ogłaszany jest w drugim tygodniu września, na trzy miesiące przed wejściem w życie. Gdy okazuje się, że w trasę musi wyruszyć niezgłoszony wcześniej pociąg, dla niego też trzeba opracować szczegółowy plan poruszania się.

Ze względu na wyłączenia z ruchu niektórych szlaków lub odcinków linii kolejowych, związanych z prowadzonymi pracami modernizacyjnymi i remontowymi, na poszczególnych odcinkach co dwa miesiące dokonywana jest aktualizacja podstawowego rozkładu jazdy. "To rozwiązanie unikalne na skalę europejską. Dzięki temu możemy lepiej dostosować rozkłady jazdy do rzeczywistych warunków panujących na torach" - mówi Ireneusz Kluczyk. Podkreśla, że średnio 94% wszystkich pociągów w naszym kraju dojeżdża obecnie do celu punktualnie. W ciągu miesiąca może się zdarzyć nawet i tysiąc zamknięć.

Przewoźnicy odbierają rozkłady jazdy dla swoich pociągów na różne sposoby. Mogą je otrzymywać za pośrednictwem poczty elektronicznej, pobierać ze swojego konta w specjalnym serwisie internetowym lub dostawać automatycznie do systemu IT. Coraz więcej lokomotyw ma na pokładzie urządzenia pozwalające na przesłanie rozkładu w wersji elektronicznej bezpośrednio do maszynisty w kabinie.

Wsparcie z systemów

Podstawowe zadania Centrum Zarządzania Ruchem Kolejowym:

- opracowanie rozkładów jazdy;

- opracowanie organizacji ruchu pociągów dla potrzeb zamknięć torowych;

- zarządzanie przewozami przesyłek nadzwyczajnych;

- nadzorowanie ruchu pociągów oraz kierowanie nimi;

- dokumentowanie pracy eksploatacyjnej realizowanej na liniach PKP PLK SA;

- koordynowanie działań w sytuacjach awaryjnych i nadzwyczajnych;

- organizowanie, nadzorowanie i koordynowanie działań w sytuacjach kryzysowych, w tym pełnienie funkcji Centrum Zarządzania Kryzysowego.

Źródło: PLK

Pracownicy Centrum Zarządzania Ruchem Kolejowym tworzą codziennie około 2 tys. rozkładów jazdy. W tej pracy wspiera ich specjalny program komputerowy, System Konstrukcji Rozkładów Jazdy (SKRJ). Uwzględnione są w nim wszystkie połączenia i wszystkie pociągi poruszające się po polskich torach.

System SKRJ korzysta z informacji zawartych w tworzonej od lat 90. bazy danych (POS) Przebieg Opisu Sieci. Znajdują się w niej informacje o wszystkich parametrach linii kolejowych mających wpływ na ostateczny kształt rozkładu jazdy dla konkretnego pociągu. Na to nakładane są okresowo informacje dotyczące wyłączeń związanych z remontami czy przebudową odcinka. SKRJ posiada również informacje dotyczące używanego taboru.

Wszystkie czynniki są uwzględniane przy planowaniu ruchu pociągów, od ich splotu zależy ostateczny kształt rozkładu jazdy - z jaką prędkością na jakim odcinku będzie kursował konkretny skład, kiedy będzie miał pierwszeństwo przejazdu na stacji, jaki będzie jego całkowity czas przejazdu itd. "Rozkład jazdy ma zadowolić przewoźnika i pasażera, ale też dać się bezpiecznie zrealizować" - podkreśla Ireneusz Kluczyk.

Tak zaplanowany rozkład jazdy w sposób automatyczny trafia do Systemu Ewidencji Pracy Eksploatacyjnej (SEPE) i od tego momentu może rozpocząć się proces realizacji rozkładu jazdy.

W sytuacjach szczególnych

Zadaniem Centrum Zarządzania Ruchem Kolejowym jest też stałe monitorowanie sytuacji na szlakach kolejowych. Całą ścianę funkcjonującego non stop stanowiska dyspozytorskiego zajmuje ekran z mapą cyfrową, na której na bieżąco odnotowywana jest sytuacja na torach. Obraz odświeżany jest co 6 sekund. Można dzięki temu śledzić dokładnie przemieszczanie się każdego pociągu, mieć w każdej chwili informację o jego aktualnym położeniu, przyczynach ewentualnego postoju, usytuowaniu w stosunku do innych pociągów tego samego przewoźnika, czy znajdujących się w tym samym rejonie. Informacje do systemu wprowadzane są automatycznie - z urządzeń GPS, czujników zamontowanych w torach lub wpisywane ręcznie przez dyżurnych ruchu do Systemu Wspomagania Dyżurnego Ruchu (SWDR) na poszczególnych stacjach.

Oprócz informacji opisujących szczegółowo każdy pociąg i jego aktualne położenie oraz odwzorowujących układ każdego odcinka kolejowego, na mapie dostępnych jest wiele innych, przydatnych dla pracy CZRK informacji. Mapa posiada różne, aktualizowane na bieżąco, warstwy tematyczne, podzielone na kilka grup. Zawiera m.in.: aktualne położenie zespołów szybkiego usuwania awarii, pociągów sieciowych, sprzętu kolejowego ratownictwa technicznego, zabezpieczonych lokomotyw osłonowych, patroli SOK; charakterystykę trwających wypadków i wydarzeń na sieci kolejowej; układ sieci drogowej i kolejowej w Polsce; dyslokację służb współpracujących wraz z danymi teleadresowymi.

Dyspozytorzy CZRK wkraczają do akcji, gdy pojawiają się sytuacje nietypowe, utrudniające ruch pociągów na szlaku. Do ich uprawnień należy podejmowanie decyzji o sposobach dalszego działania, mającego na celu przede wszystkim minimalizowanie negatywnych skutków wydarzeń na liniach. Podejmują je zazwyczaj w uzgodnieniu z przewoźnikiem, któremu sugerują optymalne rozwiązanie. "Zależy nam na tym, żeby każdy mógł zrealizować swoje cele, ale też żeby ruch mógł odbywać się bezpiecznie" - mówi Ireneusz Kluczyk. Gdy przewidywane jest oblodzenie trakcji, wprowadzana jest lokomotywa osłonowa, by można było w razie potrzeby przeciągnąć pociąg lokomotywą spalinową. Komunikacja z zakładami organizacyjnymi PLK odbywa się wtedy głównie za pośrednictwem odpowiednio przygotowanych SMS-ów. Przyspiesza to obieg informacji i zwiększa efektywność działania.

W sytuacjach kryzysowych, spowodowanych wypadkiem, awarią czy katastrofą zbiera się zespół kryzysowy, którego zadaniem jest koordynacja działań i wypracowywanie optymalnych w danej chwili decyzji. W zależności od skali i zasięgu wydarzenia, może to być Kolejowy Zespół Zarządzania Kryzysowego lub Zespół Zarządzania Kryzysowego, którego szefem jest wiceprezes dyrektor ds. eksploatacji, a jego członkami przedstawiciele przewoźników, Służby Ochrony Kolei i spółek odpowiedzialnych za poszczególne obszary funkcjonowania kolei. Centralną część specjalnego pomieszczenia dla zespołu kryzysowego również zajmuje duża mapa cyfrowa z informacjami o wszystkich pociągach kursujących po całej sieci kolejowej w kraju, w tym m.in. o rozmieszczeniu pociągów ratowniczych czy pociągów z pługami śnieżnymi. W planach jest wprowadzenie na mapę prognoz pogody dla poszczególnych obszarów działania CZRK.

Zgodnie z planem

Informacje gromadzone w systemie SEPE ułatwiają też rozliczanie się Polskich Linii Kolejowych z przewoźnikami. "Gdy pociąg jest uruchamiany poza planem, niezgodnie z zatwierdzonym rozkładem jazdy, przewoźnik musi się liczyć z konsekwencjami swojego działania. Gdy taki pociąg będzie utrudniał lub opóźniał przejazd innych pociągów, przewoźnik obciążany jest dodatkowymi opłatami" - tłumaczy Ireneusz Kluczyk, kierujący Centrum Zarządzania Ruchem Kolejowym.

PKP Polskie Linie Kolejowe starają się, by przewoźnicy uruchamiali jak najwięcej swoich pociągów pasażerskich i towarowych zgodnie z planem. Realizacja przejazdów w ruchu towarowym musi być poprzedzona planowaniem i najpóźniej na 3 godz. przed planowanym odjazdem przewoźnik musi zgłosić, czy będzie dany przejazd realizował czy nie. Można to zrobić przez internet lub aplikację SEPE. Te informacje pozwalają lepiej zarządzać bieżącym ruchem pociągów. A to już jest zadanie dyżurnych ruchu na poszczególnych szlakach oraz dyspozytorów odpowiadających za przyległe szlaki i węzły kolejowe.

O tym, jak wygląda praca dyżurnego ruchu w jednym z Lokalnych Centrów Sterowania PLK można przeczytać na stronie:https://www.computerworld.pl/artykuly/320494/Pociagi.pod.specjalnym.nadzorem.html .

Najważniejsze korzyści z wykorzystania systemów informatycznych w CZRK:

- przepływ informacji o stanie procesu eksploatacyjno-przewozowego oraz wizualizacja na jednej powierzchni pozwalają na błyskawiczne podejmowanie decyzji na podstawie wszelkich potrzebnych danych;

- możliwość koordynowania działań w jednym miejscu w przypadku sytuacji nadzwyczajnych i kryzysowych;

- obsługa skomplikowanego systemu prowadzona jest przez niewielką liczbę pracowników;

- system to ogromna baza danych, pozwalająca na błyskawiczne nawiązanie kontaktu z instytucjami pozakolejowymi, których czas reakcji i działanie przekładają się na sprawność prowadzenia ruchu kolejowego,

- pozwala na racjonalne zarządzanie zasobami kolejowymi: pociągi kolejowego ratownictwa technicznego, pociągi sieciowe, zespoły szybkiego usuwania awarii, lokomotywy osłonowe, patrole SOK;

- tworzenie zaawansowanych raportów i statystyk z wykorzystania zasobów.

Źródło: PLK

W celu komercyjnej reprodukcji treści Computerworld należy zakupić licencję. Skontaktuj się z naszym partnerem, YGS Group, pod adresem [email protected]

TOP 200