Istotnym, ale tylko jednym z wielu elementów Systemu Powiadamiania Ratunkowego (SPR) jest System Informatyczny Powiadamiania Ratunkowego (SIPR). Nadrzędnym celem jego funkcjonowania jest zwiększenie poczucia bezpieczeństwa obywateli. Ma to być realizowane m.in. przez szybszą, sprawniejszą obsługę zgłoszeń o wypadkach i innych sytuacjach kryzy-sowych. Żeby mógł spełniać swoją funkcję, musi być wpisany w całość Systemu Powiada-miania Ratunkowego, zintegrowany z pozostałymi jego elementami. Dlaczego SPR przypomina bardziej domek z kart niż solidną budowlę?

Jak ma być

Zawiadomienie o zdarzeniu wymagającym interwencji służb ratunkowych lub porządkowych odbywa się przez wybranie numeru 112 lub innego numeru alarmowego (997, 998, 999). Sy-gnał z telefonu, po sprawdzeniu miejsca nadania (baza lokalizacyjno-informacyjna PLI CBD), zostaje przekierowany Ogólnopolską Siecią Teleinformatyczną (OST 112) do centrum po-wiadamiania ratunkowego (WCPR/CPR) właściwego dla lokalizacji zdarzenia. Operator przekazuje komunikat na stanowiska dowodzenia: policji, straży pożarnej i/lub ratownictwa medycznego (siecią OST).

Wsparciem dla operatora, oficera dyżurnego lub dyspozytora Państwowego Ratownictwa Medycznego (PRM) jest mapa cyfrowa, opracowana i aktualizowana przez Główny Urząd Geodezji i Kartografii. Tzw. warstwy zawierają: charakterystykę terenu, układ ulic, lokalizację istotnych obiektów. Na podstawie współrzędnych geograficznych z lokalizacji zgłaszającego prezentowany jest automatycznie obraz będący wizualizacją położenia dzwoniącego. Nazwy miejscowości i ulic pochodzą z bazy TERYT prowadzonej przez GUS. Informacja przyjęta przez dyspozytora CPR zostaje uzupełniona o dodatkowe dane i przekierowana do patrolu policji, jednostki ratowniczo-gaśniczej Państwowej Straży Pożarnej lub karetki pogotowia.

Jak jest

Tak być powinno, ale jest inaczej. Jeżeli informacja o zdarzeniu jest kierowana pod numer 112, to zgłoszenia z telefonów stacjonarnych przyjmuje straż pożarna, a z telefonów komórkowych policja. Jeżeli wzywający pomocy dzwoni pod numer alarmowy 99x, wówczas zgłoszenie odbiera odpowiednio: strażak, policjant lub dyspozytor medyczny. Kilka województw, decyzjami wojewodów, uruchomiło Wojewódzkie Centra Powiadamiania Ratunkowego (WCPR), ale tutaj są obsługiwane jedynie wywołania na nr 112, a informacja o zdarzeniu jest zaledwie przekierowywana dalej. Zapewne kolejnym etapem będzie przekierowanie elektro-niczne formatki zgłoszeniowej, a nie tylko rozmowy, a WCPR-y będą obsługiwać również powiadomienia na numery 99x.

Co trzeba zrobić

Aby uznać, że System Powiadamiania Ratunkowego został zrealizowany w swojej modelowej formie, należy:

a) zapewnić infrastrukturę teleinformatyczną na terenie całego kraju, aby objęła: wszystkie lokalizacje policji i patrole ruchome, jednostki ratowniczo-gaśnicze straży pożarnej, ka-retki pogotowia, dyspozytorów, strażackie wozy bojowe, samoloty i helikoptery sanitarne;

b) wdrożyć systemy wspomagania dowodzenia poszczególnych służb i zintegrować je z systemem SIPR zainstalowanym w WCPR;

c) rozstrzygnąć, czy poprzestaniemy na WCPR, czy będą tworzone kolejne lokalne CPR-y, jeżeli tak, to kto je będzie tworzył i z kim/czym integrował;

d) Uruchomić i udostępnić służbom, operatorom i dyspozytorom moduł mapowy z war-stwami, jakich potrzebują w swojej pracy operacyjnej.

e) uzgodnić kwestię adresacji między bazą TERYT a użytkowanymi mutacjami;

f) postanowić, czy sieć teleinformatyczna będzie budowana z wykorzystaniem efektów projektu OST 112, czy będzie to składanka różnych kawałków sieci;

g) określić, kto i jak zapewni system łączności radiowej, gdy projekt ogólnopolskiej sieci radiowej został przekreślony i zapomniany;

h) zdecydować, kto będzie nadzorował eksploatację systemu SPR, kto zapewni jego ak-tualizacje, modyfikacje i usługi;

i) zaplanować i zdecydować, jak będzie finansowany system SPR.

SIPR na cenzurowanym

Działanie SPR wymaga pełnej integracji i niezawodności kilkunastu systemów teleinforma-tycznych oraz niezbędnej infrastruktury. System Informatyczny Powiadamiania Ratunkowego nie jest jedynym i chyba nie najważniejszym elementem SPR. W różnych analizach i ocenach było i jest nadal wygodnie wskazywać na problemy z realizacją SIPR - aby usprawiedliwiać zaniedbania. Dla weryfikacji faktycznego kształtu i stanu zaawansowania SIPR proponuję dokonać przeglądu i oceny (w skali od 1 do 10) projektu w różnych jego aspektach:

a) ład metodologiczny - poprawność w zdefiniowaniu projektu, właściwe rozumienie pojęć: cel, produkt, oddziaływanie, zadanie.

Studium wykonalności zawiera sformułowanie: "Cele projektu zostały przedstawione na następujących płaszczyznach: produktu, rezultatu, oddziaływania". W tym aspekcie nale-żałoby wystawić negatywną ocenę. Cel, produkt, rezultat i oddziaływanie to odrębne po-jęcia. Cel projektu informuje, czy został zidentyfikowany problem i czy projekt zapewnia jego rozwiązanie. Produkt/usługa są "materialnymi efektami" działań. Rezultat to np. poprawa jakości, samooceny, a oddziaływanie to element propagacji rezultatów projektu na otoczenie. Ocena: 7

b) zdefiniowanie celu głównego projektu i tzw. celów szczegółowych

Problem ładu metodologicznego przekłada się na sposób zdefiniowania celów projektu. W późniejszych dokumentach i prezentacjach projektowych jest nieco lepiej, ale mamy przemieszane rzeczywiste cele (umocnienie poczucia bezpieczeństwa obywateli), produkty (wdrożony system SIPR w WCPR) i rezultaty (monitorowanie cyklu obsługi zgłoszenia). Ocena: 6

c)uzgodnienia z głównymi interesariuszami projektu - w przypadku projektu SIPR są to służby odpowiedzialne za bezpieczeństwo i zdrowie obywateli, a także instytucje dostar-czające swoje produkty do SPR.

Krytyczne znaczenie ma współpraca z policją. Przez cały okres układała się poprawnie. Źle jednak określono wskaźniki. Ponadto, część zadań miała być realizowana przez współpracujące podmioty, które musiały szukać następnych wykonawców. Projekty, w których pośredniczą instytucje publiczne, kontraktując usługi, są mało efektywne i mało skuteczne. Ocena 4

d) umocowanie projektu - jako strategicznego dla państwa

SIPR jest częścią SPR, nie najważniejszą, chociaż łatwo tak utrzymywać, aby kamuflować zaniedbania w sferze dostosowania prawa, organizacji, koordynacji, decyzyjności. Projekt SIPR nigdy nie miał odpowiedniego umocowania. Co prawda, został uwzględniony na liście projektów tzw. europejskich, ale to za mało. Rozdzielenie kompetencji odnoszących się do SPR między dwa resorty pogarsza sytuację.

Ocena: 4

e) wsparcie najwyższego kierownictwa

Wsparcie menedżmentu odgrywa zasadniczą rolę w punktach krytycznych realizacji pro-jektu - najczęściej w fazie kontraktowania, odbiorów i wdrażania. Wsparcie w projekcie SIPR funkcjonuje jak wahadło.

Ocena 5

f) wsparcie sponsora

Zamysł dotyczący modelu zarządzania realizacją programów operacyjnych jest znakomity. Odnosi się to tylko do dokumentów programowych i uszczegółowiających, jak również formalnego zakresu zadań instytucji pośredniczących i zarządzających. W praktyce cała struktura zarządzania programami jest nastawiona na wydatkowanie środków. Brakuje standardów dla struktur organizacyjnych różnych programów operacyjnych.

Ocena 4

g) materialne dokumentowanie postępów projektu

Potrzeba osiągania materialnych sukcesów w okresie realizacji projektów nie jest doce-niana. Przy projekcie wieloletnim i złożonym trzeba pokazywać, że przedsięwzięcie jest uzasadnione, zostało dobrze zdefiniowane, a kolejne efekty nie dają się podważyć.

Ocena: 8

h) obiektywne traktowanie czynnika czasu

Skracanie czasu na realizację odbija się na jakości. Niekiedy straty na jakości udaje się skorygować w okresie wdrażania i gwarancyjnym. Tak było w projekcie SIPR.

Ocena 7

i) poprawność doboru metodyki zarządzania projektem

W ocenie poprawności zarządzania projektami zapanował mit o wyższości jednych meto-dyk. Od jakiegoś czasu za dominującą można uznać PRINCE 2. To efekt mody i promocji tej metodyki oraz rozrośniętej sieci instytucji szkoleniowych. Przewaga PRINCE 2 nie zo-stała dowiedziona, poza tym jest ona wyjątkowo biurokratyczna. Dla administracji dużo lepsze jest podejście z wykorzystaniem metodyki typu agile. W projekcie SIPR wykorzystuje się metodykę wzorowaną na rekomendacjach PMI.

Ocena: 9

j) dostępność środków finansowych - nie ma gwarancji, że projekty wieloletnie otrzymają odpowiednie środki w kolejnych latach

Sytuacja z tzw. projektami europejskimi jest bardziej korzystna. Podpisanie umowy na fi-nansowanie projektu ze środków europejskich daje gwarancję na zabezpieczenie finan-sowe.

Ocena 9

k) dobrze zaprojektowana i realizowana promocja - niedoceniana, traktowana jako spotkania o charakterze informacyjnym

Dobra promocja projektu staje się jego atutem. Pozwala przełamywać opory administra-cyjne, dostarcza argumentów "za", buduje pozytywną atmosferę w grupie interesariuszy i użytkowników docelowych. W projekcie SIPR promocja jest prowadzona zręcznie, wie-lotorowo, z ukierunkowaniem na różnych odbiorców.

Ocena 9

Analiza i ocena projektu SIPR pozwalają wystawić mu ogólną ocenę: dostateczny. Jak dla projektu o strategicznym znaczeniu, to zdecydowanie za mało.

Sprawy do załatwienia

Rozważania na temat projektu SIPR i, szerzej, SPR trzeba by zakończyć rekomendacjami, które mogą być ilustracją skali problemów do rozwiązania:

- Pilne jest przyjęcie jednoznacznych rozwiązań prawnych, które będą definiować ramy Systemu Powiadamiania Ratunkowego. Stan obecny jest niejednoznaczny i pozwala rozbudowywać system o charakterze operatorskim (zgłoszenia w WCPR/CPR przyjmuje osoba cywilna - operator) i dyspozytorskim (zgłoszenia przyjmuje przedstawiciel służby). Konieczne jest określenie sposobu koordynacji służb tworzących SPR (PSP i policji - MSW, PRM - MZ + samorząd terytorialny) oraz działań wojewodów (MAiC).

- Niezbędne jest ustalenie koncepcji SPR oraz wydanie wytycznych dla służb i wojewo-dów nt. sposobu realizacji nowego modelu organizacyjnego.

- Należy zakończyć prace nad dostosowaniem systemów dziedzinowych poszczególnych służb; ręczne przepisywanie informacji o zdarzeniach wydłuży czas rejestracji i obsługi zdarzeń.

- Konieczne jest rozstrzygnięcie sposobu zabezpieczenia wsparcia elektronicznego dla ratownictwa medycznego; system centralny (SWD PRM) nie jest nawet w fazie produk-cji.

- Trzeba ustalić fazy uruchamiania WCPR i dochodzenia do stanu pełnej zdolności "pro-dukcyjnej".

- Należy określić zadania ośrodków wojewódzkich w zakresie obsługi technicznej; ko-nieczne jest ustalenie podmiotu realizującego stałe wsparcie dla SPR.

- Ustalenia wymaga sposób realizacji łączności radiowej między stanowiskami dyspozy-torskimi i jednostkami operacyjnymi.

- Ważne jest zapewnienie świadczenia usług przez operatorów telekomunikacyjnych; przejście na obsługę numerów alarmowych wymaga rekonfiguracji przekierowywania połączeń, a także rozstrzygnięcia płatności za odbierane połączenia.

- Przygotowanie koncepcji rozwoju sieci OST 112, która ma być Ogólnopolską Siecią Te-leinformatyczną dla numeru 112, nie zaś prostym zamiennikiem sieci POLWAN użyt-kowanej przez policję.

Dr Zbigniew Olejniczak - od lipca 2010 do marca 2012 dyrektor Centrum Projektów Infor-matycznych (CPI). Wcześniej pracował w Centrum Rozwoju Zasobów Ludzkich w Warszawie, m.in. jako koordynator Pionu Realizacji Projektów. W latach 2005-2007 członek i przewod-niczący Rady Informatyzacji. W latach 1995-1998 uczestniczył w pracach prowadzonych w projekcie ALSO. Wykładowca akademicki; od 1993 r. prowadzi zajęcia z zakresu organizacji i zarządzania.