W połowie kwietnia Ministerstwo Spraw Wewnętrznych unieważniło przetarg na blankiety nowoczesnych dowodów osobistych chipem, na którym można byłoby zapisać dodatkowe dokumenty (np. prawo jazdy czy kartę ubezpieczenia medycznego). Decyzję tłumaczono brakiem pieniędzy na operację wymiany dowodów osobistych.

Roman Dmowski, podsekretarz stanu w Ministerstwie Spraw Wewnętrznych, w dokumencie pt. "Analiza oczekiwań i potrzeb administracji publicznej w zakresie wprowadzenia nowego dowodu osobistego oraz zakresu zaimplementowanych w nim funkcjonalności", przygotowanym dla Komitetu Rady Ministrów do spraw Cyfryzacji (posiedzenie z 23 marca 2012 r.) podaje, że koszt produkcji jednego blankietu elektronicznego dowodu osobistego dla państwa to 44,82 zł brutto. Do tej ceny należy dodać koszt personalizacji, który według szacunków Centrum Personalizacji Dokumentów MSW (CPD) wynosi 10,66 zł.

W konsekwencji, Ministerstwo Spraw Wewnętrznych (MSW) obliczyło, że koszt wymiany obecnych dowodów osobistych na elektroniczne dowody to 2 mld 108 mln zł dla 38 mln osób. Nie podało przy tym, że chodzi o koszty w ciągu 10 lat. "Można przypuszczać, iż w przypadku indywidualnie negocjowanego kontraktu cena dokumentu może się obniżyć do kwoty 30 złotych brutto" - konkluduje Roman Dmowski. Dlaczego MSW woli indywidualnie negocjowany kontrakt od ustalenia ceny w otwartym postępowaniu? Czy chce w ten sposób chronić interesy Polskiej Wytwórni Papierów Wartościowych SA, spółki Skarbu Państwa (PWPW), dotychczasowego monopolisty w produkcji blankietów dowodów osobistych?

Obecnie podatnicy płacą PWPW 23,60 zł brutto za blankiet poliwęglanowego dowodu osobistego bez chipu (5,45 euro według kursu z 22 maja 2012 r.) na podstawie zamówień CPD z wolnej ręki. Koszt personalizacji wynosi zaś 8 zł. 29 lutego br. prezes Urzędu Zamówień Publicznych wszczął postępowanie wyjaśniające, które dotyczy trybu, w jakim CPD udzieliło PWPW zamówienia na dalszą dostawę blankietów na potrzeby wydawania dowodów osobistych. "Do tej pory nie doczekaliśmy się wyjaśnień zamawiającego, pomimo licznych monitów" - mówi rzecznik Urzędu Zamówień Publicznych. Powtórzyliśmy pytanie UZP i ponownie skierowaliśmy je do PWPW i MSW. "Zlecenia dla PWPW SA na wykonanie dokumentów państwowych są powierzane zgodnie z rygorami obowiązującego w Polsce Prawa Zamówień Publicznych. Umowa z CPD MSW objęta jest rygorem tajemnicy przedsiębiorstwa" - odpowiedział nam Arkadiusz Słodkowski, rzecznik Wytwórni. Nie ujawnił, na ile lat PWPW otrzymała to zlecenie. Samo MSW zbyło pytanie o tryb stwierdzeniem, że PWPW "otrzymała od Centrum Personalizacji Dokumentów zlecenie na produkcję dowodów osobistych i książeczek paszportowych na podstawie ustawy o prawie zamówień publicznych". Według naszych informacji, to zamówienie obejmuje okres od 1 stycznia 2012 r. do 30 czerwca 2013 r. Niewątpliwie CPD zdecyduje się ponownie przyznać zlecenie PWPW po 1 lipca 2013 r., ponieważ nie będzie e-dowodów.

Tymczasem na świecie średnia cena blankietu e-dowodu, uzyskiwana w publicznych przetargach, z zachowaniem wszystkich reguł konkurencji (tryb z wolnej ręki uważa się za tryb niekonkurencyjny) oscyluje wokół 3,50 euro. Znowuż za blankiet karty poliwęglanowej bez chipu płaci się ok. 1,30 euro.

Konsorcjum na czele z Consortia sp. z o.o., uczestniczące w odwołanym przetargu na e-dowody, 4 maja 2012 r., złożyło wniosek do prezesa Urzędu Zamówień Publicznych "o wszczęcie kontroli doraźnej postępowania o udzielenie zamówienia publicznego oraz o wszczęcie kontroli przestrzegania zasad systemu zamówień przez organy administracji". Czytamy tam, że "koszt produkcji jednego blankietu elektronicznego dowodu osobistego byłby co najmniej o 25% niższy od ceny <<indywidualnie wynegocjowanej>>", o której wspomina Roman Dmowski. Konsorcjum deklaruje poza tym, że "jest gotowe otworzyć ofertę przed notariuszem i przedstawić protokół z otwarcia tej oferty Prezesowi Urzędu Zamówień Publicznych".

Notabene samo PWPW od kilku lat startuje w zagranicznych przetargach. Tak pozyskała kontrakty na Litwie, w Bangladeszu i Armenii. W tym ostatnim kraju jej zadanie polega na dostarczaniu blankietów niespersonalizowanych paszportów biometrycznych oraz elektronicznych dowodów osobistych w postaci poliwęglanowych kart ID z mikroprocesorem stykowym. Rząd Armenii zamówił ok. 150 tys. blankietów (kraj ma 2,9 mln mieszkańców). Według naszych informatorów PWPW wyceniła blankiet na ok. 4 euro. Dlaczego państwowa firma potrafi za granicą zejść znacząco z ceny, pomimo bardzo małego wolumenu zamówienia?

Sługa dwóch panów

W swoich corocznych raportach ujawnianych w Krajowym Rejestrze Sądowym PWPW uważa za swoich znaczących klientów Narodowy Bank Polski, Ministerstwo Finansów, Centrum Personalizacji Dokumentów oraz 400 wydziałów komunikacji w starostwach i urzędach miast. Słowem, nie tylko drukuje blankiety, czy też sprzedaje za granicę specjalny papier na potrzeby tamtejszych systemów finansowych, ale również na podstawie umów z Ministerstwem Infrastruktury i ze wspomnianymi samorządami świadczy usługi centralnej personalizacji praw jazdy, dowodów rejestracyjnych i pozostałych dokumentów komunikacyjnych, wykorzystując do tego systemy informatyczne Pojazd i Kierowca. Dodatkowo jako jedyna firma drukuje karty do tachografu cyfrowego.

W konsekwencji głównymi produktami PWPW, zapewniającymi w 2010 roku 476,3 mln zł (81,8% obrotów), były: dowód rejestracyjny (16,9%, czyli 98,2 mln zł), banknoty (13,6%, 79,0 mln zł), banderole akcyzowe (11,8%, 68,5 mln zł), paszporty (11,6%, 67,3 mln zł), prawo jazdy (9,5%, 55,4 mln zł), dowód osobisty (6,7 %, tj. 38,9 mln zł) oraz pozostałe dokumenty komunikacyjne (np. nalepki kontrolne, legalizacyjne, karty pojazdu), również w formie personalizowanej (11,8%, 69,0 mln zł).

W 2010 roku PWPW SA osiągnęła 612,0 mln zł przychodów ogółem i 102 mln zysku netto. W 2011 roku przychody spółki wyniosły 632 mln zł. Nic dziwnego, że Skarb Państwa, jedyny właściciel PWPW, traktuje ją jak kurę znoszącą złote jajka. Za 2008 r. pobrał 30 mln zł dywidendy, zaś dwa lata później już 60 mln zł. Może to jest właśnie powód do publicznej dyskusji, czy nadal należy utrzymywać tę firmę w państwowych rękach? Z jednej strony MSW może zorganizować przetarg nieograniczony, np. na dowody osobiste, licząc na spore oszczędności, z drugiej strony - Minister Skarbu może postawić weto, ponieważ każdy tryb konkurencyjny bije w przychody państwa.

Na tym tle twierdzenie ministra Michała Boniego, że państwo nie ma pieniędzy na zakup blankietów dowodów elektronicznych, jest totalnym nieporozumieniem. Zwyczajnie, państwo nie chce pozbawić przychodów swojej firmy, czyli PWPW.

A gdyby dalej brakowało państwu pieniędzy na nowe dowody, niech weźmie przykład z Czech. Tam od początku roku trwa wymiana dokumentów tożsamości na dowody elektroniczne. Czeski rząd nie widzi przeszkód, by pobierać opłatę w wysokości 500 koron (85,9 zł). Wielu młodych ludzi (tam dowód osobisty obowiązuje wszystkich powyżej 15 roku życia) decyduje się na przyspieszoną wymianę. Powód? Dostęp do różnych zdalnych usług dzięki zaimplementowanemu tam podpisowi elektronicznemu. I bynajmniej nie chodzi o tak przereklamowane w Polsce usługi administracyjne. Dla popularyzacji dowodu elektronicznego nie mają one znaczenia. Liczy się, jak do tego podejdzie biznes.