W każdej konfiguracji komputerowej, wśród wielu programów, można znaleźć jeden o najistotniejszym znaczeniu: system operacyjny. Odpowiedzialny za zarządzanie zasobami (np. procesory, pamięci, urządzenia zewnętrzne, czas, kolejki zadań i ich priorytety), komunikację z otoczeniem i przede wszystkim za wykonywanie (uruchamianie, sterowanie, kontrola, korekty błędów) programów (użytkowych). Etymologia OS (operating system) dobrze tłumaczy jego genezę. W początkach informatyki to właśnie operatorzy maszyn cyfrowych pisali procedury software’owe dla ułatwiania sobie powtarzalnej pracy. Z czasem jej efekty stawały się częścią pakietu, który z tego powodu można by też nazywać systemem operatorskim.

W ujęciu współczesnym OS można postrzegać jako rozszerzenie sprzętu, czyli jego wirtualizację. O przełomowości idei systemu operacyjnego świadczy niepowodzenie prac Charlesa Babbage’a nad jego maszyną analityczną (analitical engine, lata 30. XIX w.). Nawet gdyby ówczesna, przedelektroniczna technika pozwalała na zrealizowanie tej śmiałej koncepcji, to możliwości takiego "komputera" nie byłyby większe niż automatu tkackiego Jacquarda (1810 r.) bądź systemu kart dziurkowanych Holleritha (1884 r.), właśnie z uwagi na brak OS. Dodajmy, że przed skonstruowaniem UNIVACA (1951 r.) komputery były przede wszystkim sprzętem, czyli maszynami obsługiwanymi ręcznie przez człowieka z zewnątrz.

Zobacz również:

• Trendy i wyzwania dla przedsiębiorców w 2024 roku – ekspercka analiza Comarch

Tak działał przekaźnikowy MARK I, sterowany taśmą papierową (1944 r.) czy ENIAC (1946 r.), programowany tablicami połączeń. Chęć lepszego wykorzystania czasu bardzo drogich wówczas komputerów doprowadziła do powstania techniki wsadu (batch), którego nadzorowanie przejął prosty program, rezydujący w pamięci, zwany monitorem. Dalsze kroki rozwoju systemów operacyjnych to: tryb pośredni (offline), buforowanie i spooling, wieloprogramowość, wielozadaniowość (multitasking) i podział czasu (time sharing), sterowanie procesami (semafory, kolejki), zarządzanie pamięcią (stronicowanie, segmentacja, nakładki), organizacja i ochrona plików, programy usługowe, systemy rozproszone, wieloużytkowe, wieloprocesorowe i wielokomputerowe czy sieciowe i kratowe (grid).

Mózg przedsiębiorstwa

Co wspólnego ma ten krótki przegląd rozwoju OS z potrzebami biznesowymi współczesnej firmy? Otóż w każdym skomputeryzowanym przedsiębiorstwie również można wyróżnić jego informatyczne centrum. Jest nim właśnie zintegrowany i standardowy pakiet ERP (Enterprise Resource Planning) wspomagający całość procesów informacyjnych przedsiębiorstwa. Tradycyjnym składnikiem współczesnych ERP są aplikacje MRP (Material Resource Planning) umożliwiające strukturalne planowanie i sterowanie produkcją. Inne moduły obejmują: gospodarkę materiałową i magazynową, logistykę, planowanie produkcji, wytwarzanie, zarządzanie personelem i płacami, marketing, sprzedaż czy obsługę klientów, projektowanie wyrobów i prace rozwojowe, zarządzanie jakością, zaopatrzenie, analizę kosztów.

Również małe przedsiębiorstwa zaawansowanej produkcji poddawane są presji rynku i swych większych partnerów na stosowanie określonych standardów informatycznych. W ten sposób stają się częścią systemów ERP, których głównymi użytkownikami są firmy średnie i większe, gdzie bez tych pakietów niemożliwe byłoby rozwijanie konkurencyjnej strategii rynkowej. Niemniej należy wyraźnie podkreślić, że nawet w dużych przedsiębiorstwach pakiet ERP może mieć, z naturalnych przyczyn historycznego rozwoju bądź kosztowych, szkieletowy charakter i być jedynie systemem wiodącym dla heterogenicznych systemów satelitarnych, zintegrowanych z nim w różnym stopniu.