Wbrew pozorom, sprawa nie jest wcale taka oczywista. Zacznijmy od przepisów prawa. Pojęcie siły wyższej, choć wielokrotnie używane, nie doczekało się w polskim prawie umów swojej definicji. Powszechnie uznaje się jednak, iż siła wyższa to zdarzenie: (a) zewnętrzne, (b) niemożliwe (lub prawie niemożliwe) do przewidzenia, (c) którego skutkom nie można zapobiec. Tyle teorii, przejdźmy do przykładów.

Najczęściej podawanymi przykładami siły wyższej są zdarzenia związane z działaniami sił przyrody - np. powodzie, pożary o dużych rozmiarach, wybuchy wulkanów, trzęsienia ziemi czy epidemie. Drugą grupą są przypadki związane z niecodziennymi zachowaniami zbiorowości - zamieszki, strajki generalne czy działania zbrojne. Wreszcie trzecia kategoria - działania władzy państwowej - zakazy importu i eksportu, blokady granic i portów, ale też np. wywłaszczenie. I - z punktu widzenia tradycyjnego - w zasadzie to tyle. Nie jest więc tak, że siła wyższa to tylko - jak mawiają Anglicy - "act of God".

Należy jednak pojęcie siły wyższej interpretować niezwykle ostrożnie, gdyż jest to daleko idący wyjątek od reguły nakazującej wykonanie zobowiązania zgodnie z jego treścią. O ile więc w umowie nie zdefiniowano siły wyższej inaczej, nie będą za siłę wyższą uznawane na przykład działania producentów zamówionego sprzętu lub oprogramowania, sezon urlopowy, organizacja olimpiady czy mistrzostw w piłce nożnej ani opady śniegu w marcu (chyba że w Afryce Równikowej).

Niewykonanie umowy z powodu siły wyższej prowadzi do braku odpowiedzialności za powstałe z tego powodu szkody. Oczywiście, o ile istnieje związek miedzy szkodą a siłą wyższą oraz o ile umowa nie reguluje tego inaczej. Oznacza to m.in., co do zasady, brak kar, brak odszkodowań oraz konieczność dokończenia umowy po ustaniu siły wyższej. Przepisy nie mówią nic odnośnie wygaśnięcia zobowiązania, prawa do wypowiedzenia umowy czy też jakichkolwiek innych uprawnieniach (o tym może natomiast stanowić umowa).

Poszerzona definicja

W zasadzie nie ma znaczenia czy umowa zawiera klauzulę siły wyższej. Jeśli nie, stosuje się wówczas przepisy prawa, a więc m.in. zasadę braku odpowiedzialności za szkody. Należy jednak podkreślić, iż w tej sytuacji rozumienie siły wyższej będzie wąskie i ograniczone (tak jak opisane powyżej rozumienie doktryny i orzecznictwa). Umowa może natomiast taką wąską definicję rozszerzać.