Problem odpowiedzialności za działanie programów komputerowych jest analizowany w wielu aspektach. Producenci i dostawcy oprogramowania powszechnie wyłączają, lub przynajmniej starają się wyłączyć, odpowiedzialność za nienależyte wykonanie umowy bądź wprowadzają klauzule ograniczające tę odpowiedzialność. Wprowadza się też zapisy modyfikujące kodeksowe zasady odpowiedzialności deliktowej za skutki działania bądź niedziałania programu komputerowego. Powszechnie wyłącza się odpowiedzialność za wady oprogramowania w zakresie rękojmi, wprowadzając w zamian bardzo ogólne i ograniczone zasady odpowiedzialności na podstawie gwarancji.

Nieco na uboczu tych analiz i praktycznych potyczek przy formułowaniu warunków umów dotyczących oprogramowania komputerowego, pozostaje aspekt możliwości potraktowania programu komputerowego jako produktu i przyjęcia wobec niego odpowiedzialności jak za produkt niebezpieczny.

Pojęcie odpowiedzialności za produkt nie jest określeniem jednolitym. W szczególności, mimo implementacji do polskiego prawa rozwiązań dyrektywy nr 85/374/EWG z dnia 25.07.1985 r. w sprawie zbliżenia przepisów ustawowych, wykonawczych i administracyjnych Państw Członkowskich dotyczących odpowiedzialności za produkty wadliwe, zmienionej dyrektywą nr 1999/34/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 10 maja 1999 r., nadal podkreśla się w literaturze, że do pewnych postaci tej odpowiedzialności można stosować przepisy kodeksu cywilnego dotyczące odpowiedzialności kontraktowej, odpowiedzialności z tytułu rękojmi bądź gwarancji, czy odpowiedzialności deliktowej. Wynika to głównie z faktu, że kodeksowa regulacja odpowiedzialności za produkt nie ma charakteru kompleksowego i nie obejmuje wszystkich szkód wyrządzonych przez niebezpieczne produkty. Na potrzeby niniejszej publikacji, pojęcie odpowiedzialności za produkt oznacza szczególne regulacje w tym zakresie zawarte w art. 449 kodeksu cywilnego i tym regulacjom zostaną poświęcone dalsze rozważania.

Zasady odpowiedzialności

Zakwalifikowanie oprogramowania komputerowego do produktów niebezpiecznych, powoduje określone konsekwencje. Przede wszystkim wskazuje się, że przewidziana w kodeksie cywilnym odpowiedzialność za produkt niebezpieczny stanowi nowego rodzaju reżim bezumownej odpowiedzialności odszkodowawczej , który nie może być jednoznacznie zakwalifikowany ani do odpowiedzialności kontraktowej, ani też deliktowej, bądź też jest uznawany za szczególną postać tej ostatniej odpowiedzialności . Co istotniejsze, odpowiedzialność za produkt, zgodnie z dominującym poglądem, oparta została na zasadzie ryzyka, co powoduje, że nie jest konieczne udowadnianie winy podmiotu odpowiedzialnego, a wyłączenie odpowiedzialności wymaga wykazania zaistnienia konkretnych przesłanek wymienionych w art. 4493 k.c. Dodatkowo, w świetle art. 4494 k.c. domniemywa się, że produkt niebezpieczny, który spowodował szkodę, został wytworzony i wprowadzony do obrotu w zakresie działalności gospodarczej producenta, co stanowi podstawową przesłankę odpowiedzialności za produkt. Reżim tej odpowiedzialności jest więc stosunkowo rygorystyczny, jak na rynkowe standardy odpowiedzialności za programy komputerowe.