Rząd przyjął projekty ustaw reformujących system badań naukowych. Zakładają one m.in. prawie 30 proc. wzrost nakładów na naukę w 2009 r. i powiązanie wysokości finansowania z jakością prac badawczych prowadzonych przez poszczególne jednostki naukowe.

Docelowo zmiany mają na celu m.in. zwiększenie konkurencyjności polskiej gospodarki. Akceptację rządu zyskały projektu ustaw o: zasadach finansowania nauki, Polskiej Akademii Nauk, Instytutach Badawczych, Narodowym Centrum Badań i Rozwoju oraz Narodowym Centrum Nauki. Wszystkie projekty poddane były konsultacjom społecznym i środowiskowym.

Nowy sposób finansowania polskiej nauki ma odpowiadać standardom światowym. Projekt zmian przewiduje m.in., że pieniądze przeznaczane na badania będą sukcesywnie wzrastać, a sposób dysponowania nimi będzie uzależniony od osiągnięć badawczych. Zakłada również wzrost wydatków na naukę w 2009 r. o 1,4 mld zł (do 5,6 mld zł). Środki będą przeznaczane na konkretne projekty realizowane w drodze konkursów.

Z kolei projekt Ustawy o Instytutach Badawczych zakłada powołanie nowego ciała opiniodawczego przy ministrze nauki - Komitetu Ewaluacji Jednostek Naukowych. W jego kompetencjach będzie m.in. ocena jednostek naukowych wg standardów i zasad oceny uznanych na świecie. Decyzje Komitetu mają mieć wpływ na wysokość finansowania. Dotychczasowa dotacja statutowa dla jednostek naukowych zostanie zastąpiona dotacją bazową na utrzymanie potencjału badawczego, a najsłabsze ośrodki nie otrzymają dotacji.

Projekt Ustawy zakłada też, że dotychczasowe jednostki badawczo-rozwojowe zostaną przekształcone w instytuty badawcze, podlegające ścisłym zasadom kontroli i systematycznemu audytowi. Podstawowym zadaniem instytutów będzie realizowanie badań i prac rozwojowych na potrzeby gospodarki. Do ich zadań należeć będzie także transfer technologii i przystosowywanie wyników do oczekiwań przemysłu. W pierwszej kolejności przekształcenia takie dotkną tylko najlepiej działających instytutów. Jednostki osiągające najsłabsze wyniki będą zamykane lub reorganizowane.

Pozostałe projekty ustaw zakładają m.in. utworzenie Narodowego Centrum Nauki i zmiany w przepisach o już istniejącym Narodowym Centrum Badań i Rozwoju. NCBiR ma służyć jako katalizator zmian w obszarze współpracy nauki i przemysłu oraz promowanie współpracy z przedsiębiorcami. Z kolei NCN ma być niezależną od polityki instytucją zarządzaną przez naukowców. Jednostka finansowana ze środków publicznych ma odpowiadać m.in. za finansowanie badań podstawowych oraz przyznawanie dotacji i grantów badawczych we wszystkich obszarach nauki - z zachowaniem zasad konkursowych.

Projekt zakłada, że Narodowego Centrum Nauki będzie zobowiązane do przeznaczania min. 15% środków na badania prowadzone przez młodych naukowców. Przyjęte propozycje ustaw zakładają również zmiany w funkcjonowaniu Polskiej Akademii Nauk. Uproszczona ma zostać m.in. struktura PAN i zasady finansowania poszczególnych instytutów badawczych.