Istotą systemów GIS jest przechowywanie informacji geograficznych o obiektach oraz danych opisowych, które nie są związane z samą lokalizacją obiektu, ale są przypisane do niego.

GIS wspomaga decyzje, wizualizując poszczególne obiekty, połączenia oraz zależności między nimi na mapie cyfrowej. Dzięki organizacji danych w postaci wirtualnych warstw - pomimo dużego zagęszczenia informacji - jest ona przejrzysta. Systemy te są nieodzowne w przedsiębiorstwach, które posiadają bardzo rozproszoną infrastrukturę, świadczą usługi na rozległym terenie i oczekują łatwego rozwiązania przy zarządzaniu swoimi obiektami i usługami. Jednym z nich jest Vattenfall Distribution Poland, który wdrożył system SONET. Głównym zadaniem tego programu jest wspomaganie decyzji, usprawnienie najważniejszych działań związanych z zarządzaniem majątkiem i świadczeniem usług. Program jest wyposażony w moduł mobilny, na który składa się zestaw urządzeń przenośnych wyposażonych w odpowiednie oprogramowanie wraz z systemem wymiany danych z SONET. System ten jest największym wdrożeniem GIS w energetyce w Polsce.

Wkracza cyfryzacja map

Proces wdrożenia systemu rozpoczął się sześć lat temu i był poprzedzony długimi analizami. Firma w tym czasie posiadała duże archiwum papierowej dokumentacji oraz bardzo rozproszoną wiedzę na temat niektórych szczegółów pracy. Dane bazowe musiały zostać wprowadzone do systemu. Nad tym zdaniem po stronie wykonawcy - firmy Winuel - pracowało nawet 600 osób. Przy takiej skali nie udało się uniknąć wszystkich błędów. "Jakość informacji w dokumentacji papierowej nie była najlepsza i popełniono sporo błędów. W tym czasie odbywała się też restrukturyzacja firmy, z tego powodu m.in. nie udało się skorzystać z wiedzy wielu pracowników. Zbieg wspomnianych przyczyn sprawił, że niektóre dane nie były dobrej jakości" - wspomina Piotr Rafalski, kierownik projektu GIS w Vattenfall Distribution Poland.

Proces wdrożenia przebiegał etapami. Pierwszym z nich było pozyskanie map oraz materiałów źródłowych. Tymczasem w 2002 r. nie każdy urząd w Polsce posiadał mapy cyfrowe. Niezbędna była zatem digitalizacja wielu map udostępnionych w postaci papierowej. Po dokonaniu przeglądu dokumentacji, inwentaryzacji oraz udokumentowaniu dostępnej wiedzy, odbyło się wprowadzenie danych i wrysowanie ich na cyfrową mapę. Ostatnim etapem, niezbędnym do startu systemu, było uzupełnienie danych opisowych.

System GIS, eksploatowany u operatora energetycznego, wymaga ciągłych aktualizacji danych opisowych. Wynika to nie tylko ze zmian związanych z inwestycjami oraz eksploatacją sieci, ale także z zasad eksploatacji, które są regulowane przez osobne przepisy wpisane w obowiązki koncesyjne operatora. "Przeglądy okresowe, wykonywane co dwa lata, sprawiają, że dane w systemie SONET muszą być aktualizowane na bieżąco. Planowe przeglądy wymagają wprowadzenia danych do systemu, gdyż każdy przegląd musi zawierać informacje na temat stanu technicznego urządzenia oraz wnioski pracowników, którzy ten przegląd wykonują" - mówi Piotr Rafalski. Dotychczas procedura prac planowych zakładała wypełnianie odpowiednich arkuszy i późniejsze ich wprowadzenie do systemu. Ta procedura okazała się pracochłonna i zwiększała prawdopodobieństwo pomyłek.

Zabrać mapę w teren

Usprawnienia tych prac dokonano dzięki zastosowaniu urządzeń mobilnych. Są nimi przemysłowe terminale z systemem Windows Mobile wyposażone w oprogramowanie wyświetlające cyfrową mapę oraz umożliwiające wprowadzenie żądanych informacji do systemu SONET. Obecnie prace planowe odbywają się w ten sposób, że pracownicy posiadają przygotowane zlecenie przeglądu konkretnych obiektów. To zadanie wykonuje SONET w sposób automatyczny na podstawie istniejących danych. Po synchronizacji urządzenia mobilnego z systemem GIS, pracownicy jadą na miejsce pracy w terenie, gdzie mogą na ekranie urządzenia obejrzeć interesujący fragment mapy, zapoznać się z istniejącymi informacjami. Po wybraniu urządzenia, którego praca dotyczy, mogą wprowadzić żądane informacje, będące przykładowo wynikiem przeglądu.

"Przegląd urządzenia, takiego jak wyłącznik obejmuje wiele elementów. Raport z przeglądu informuje o stanie najważniejszych elementów urządzenia, np. styki, czy napęd. To wszystko jest wprowadzone do urządzenia już w terenie. Nie ma zatem potrzeby drukowania i przepisywania dokumentów papierowych" - opowiada Piotr Rafalski. Zapisanie danych cyfrowej mapy i wpisywanie danych do urządzenia w terenie oszczędza wiele pracy i zmniejsza ryzyko powstawania błędów. Po wykonaniu pracy, urządzenie jest synchronizowane, nowe dane podlegają przepisaniu do systemu SONET. Najważniejszym zadaniem segmentu mobilnego jest wspomaganie pracy przy zadaniach planowych, takich jak okresowe przeglądy. Ze względu na planowy charakter prac, nie jest niezbędne synchronizowanie online. Swoje zadanie spełnia pobieranie danych przed wyjazdem w teren i kopiowanie ich po powrocie doskonale.

Do systemu SONET zostały wprowadzone informacje na temat obwodów podstawowych - odpowiedzialnych za przesyłanie energii odbiorcom - oraz obiekty telekomunikacyjne. Obecnie wprowadzane będą obwody wtórne, takie jak same urządzenia zabezpieczeń. Docelowo w systemie mają znaleźć się wszystkie ważne obiekty terenowej infrastruktury wraz z informacjami opisowymi.

Drobne problemy

Najważniejszymi problemami wdrożenia systemu GIS były zagadnienia związane z jakością istniejących danych wejściowych. "Co prawda wykonywana była dokładna inwentaryzacja, ale objęła ona te elementy infrastruktury, które można było obejrzeć, np. linie napowietrzne. Linie kablowe należało wytrasować ponownie i nie zawsze było to możliwe z niezbędną dla nas dokładnością" - wspomina Piotr Rafalski. Oprócz jakości danych, dość ważnym problemem był czynnik ludzki. "Pracownicy przez całe lata byli przyzwyczajeni do tego, że zakończeniem pracy było włączenie przepływu prądu dla odbiorców. Zapominano o wykonaniu szczegółowej dokumentacji. System SONET umożliwia eliminację takich zdarzeń w przypadku nowych prac" - konkluduje.