Hybrydowa biblioteka

Gwałtowny rozwój powszechnie dostępnych, internetowych narzędzi wyszukiwawczych każe spojrzeć na nową rolę bibliotek w upowszechnianiu informacji o książkach.

Gwałtowny rozwój powszechnie dostępnych, internetowych narzędzi wyszukiwawczych każe spojrzeć na nową rolę bibliotek w upowszechnianiu informacji o książkach.

Hybrydowa biblioteka

Utworzenie katalogu centralnego spowodowało obniżenie kosztów i przyspieszenie budowy katalogów komputerowych w bibliotekach oraz upowszechnienie standardów w zakresie katalogowania - Maria Burchard, kierownik Centrum NUKAT

Pięć lat temu powstał w Polsce biblioteczny katalog centralny NUKAT. Dzisiaj jest w nim już ponad milion opisów bibliograficznych. We współkatalogowaniu za pośrednictwem Internetu uczestniczy prawie 100 bibliotek z całego kraju. Prowadzona jest też centralna kartoteka języka haseł przedmiotowych KABA.

Powstanie NUKAT zmieniło w zasadniczy sposób organizację pracy przy katalogowaniu książek i czasopism. Biblioteki nie muszą już tworzyć samodzielnie wszystkich opisów bibliograficznych, mogą skorzystać z gotowych propozycji znajdujących się w bazie danych. Opis do bazy wprowadzany jest przez bibliotekę, która pierwsza kataloguje dany tytuł. Czytelnicy mogą sprawdzić dostępność poszukiwanych książek czy czasopism w konkretnej bibliotece uczestniczącej w NUKAT. Przy opisach bibliograficznych są linki do katalogów bibliotek mających w swoich zbiorach daną publikację. Informacje o zasobach NUKAT udostępniane są także do WorldCat oraz Google Scholar. To m.in. zwiększa dostępność do informacji o polskich książkach na świecie.

Podsumowaniu doświadczeń z dotychczasowej działalności oraz omówieniu wyzwań i planów na przyszłość poświęcona była zorganizowana w Bibliotece Uniwersytetu Warszawskiego międzynarodowa konferencja "Rola katalogu centralnego NUKAT w kształtowaniu społeczeństwa wiedzy w Polsce". Computerworld był jej patronem medialnym.

"Utworzenie katalogu centralnego spowodowało obniżenie kosztów i przyspieszenie budowy katalogów komputerowych w bibliotekach, upowszechnienie standardów w zakresie katalogowania, a także stosowanie standardów w zakresie obsługi danych w dostępnych na polskim rynku systemach bibliotecznych" - podkreślała Maria Burchard, kierownik Centrum NUKAT. Jej zdaniem baza katalogu centralnego może być też dobrą podstawą do budowania szerokiego, ogólnokrajowego systemu informacji o różnego rodzaju zbiorach - nie tylko bibliotecznych, ale też muzealnych i archiwalnych. Nieoceniona może być również rola NUKAT w porządkowaniu zasobów powstających w naszym kraju bibliotek cyfrowych.

Problem w tym, że potencjał tkwiący w NUKAT nie jest jeszcze należycie dostrzegany i doceniany. Odzwierciedla się to m.in. w braku stabilności finansowania tego przedsięwzięcia. "Istnienie NUKAT nie przeniknęło do świadomości twórców kultury, toteż gremia tzw. ludzi książki nie debatują nad jego lepszym wykorzystaniem" - ocenia Henryk Hollender, dyrektor Biblioteki Politechniki Lubelskiej. Jest to tym bardziej dziwne, że NUKAT stanowi w skali światowej swoisty fenomen, jest przykładem rzadko spotykanego sukcesu w prowadzeniu wspólnego katalogowania przez biblioteki.

System dynamiczny

Swoistym zagrożeniem dla przyszłości bibliotecznego katalogu centralnego może być rozwój internetowych narzędzi wyszukiwawczych. "Dziś użytkownicy wolą rozpoczynać pozyskiwanie informacji od skorzystania z narzędzi, takich jako Google czy Yahoo! Tendencja ta stawia pod znakiem zapytania przyszłą przydatność i przetrwanie bibliotek" - uważa Vinod Chachra z VTLS Inc. Coraz częściej bowiem biblioteki wykraczają poza fizyczne ramy mieszczących je budynków i dążą w stronę repozytoriów dokumentów dostępnych drogą elektroniczną. Każdy z czytelników zyskuje w ten sposób możliwość korzystania z nieograniczonych zasobów wiedzy. Narzędzia wspomagające i ułatwiające pozyskiwanie informacji oraz jej analizę są niezbędnym elementem tworzenia tak rozumianej "biblioteki bez ścian".

Zdaniem Marka Nahotko z Instytutu Informacji Naukowej i Bibliotekoznawstwa Uniwersytetu Jagiellońskiego, upowszechnienie narzędzi webowych może być również szansą dla katalogów bibliotecznych w Internecie. Za sprawą wyszukiwarek internetowych użytkownicy odchodzą od bibliotek jako głównego źródła informacji, ale też biblioteki mają coraz większe możliwości promocji i upowszechniania swych usług oraz zasobów w sieci. W ten sposób możliwe staje się, poprzez wykorzystanie jednego narzędzia wyszukiwawczego, dotarcie do informacji opracowanej i udostępnianej przez biblioteczny katalog centralny czy lokalny.

"Powstaje globalna biblioteka hybrydowa. Nie ma potrzeby stosowania różnych narzędzi do wyszukiwania informacji. Wystarczy Google plus światowa infrastruktura katalogów lokalnych i centralnych" - uważa Marek Nahotko. W jego opinii, jedną z najważniejszych zasad staje się współdziałanie (interoperability). System biblioteczny należy postrzegać jako zbiór zazębiających się wzajemnie elementów funkcjonalnych, a nie jako monolityczną czarną skrzynkę. Dane biblioteczne są scalane z innymi danymi z innych źródeł, tworząc całkiem nowe aplikacje i usługi. W ten sposób biblioteki mogą dostarczać online informacje wszędzie tam, gdzie są one potrzebne.

Zjawiskiem stawiającym przed bibliotekami i katalogami bibliotecznymi nowe wyzwania jest Web 2.0. Trwają dyskusje, ile może ono przynieść korzyści, a ile wyrządzić szkód dla funkcjonowania bibliotek i systemów bibliotecznych. Przykładami interaktywnych narzędzi używanych w Bibliotekach 2.0 są: tagi, recenzje, wiki, blogi. Zdaniem Janifer Gatenby z OCLC Leiden, w świecie Sieci 2.0 tworzy się usługi dynamicznie łączące dane z różnych źródeł, określane nazwą mashups, co pozwala na przyciągnięcie nowych użytkowników do danych z katalogów centralnych.

Ku przyszłości

Aby sprostać wyzwaniom przyszłości oraz lepiej wykorzystać istniejący potencjał, zespół NUKAT też myśli o nowych usługach i funkcjach. W najbliższym czasie wskazane jest m.in. przeniesienie całości informacji o zbiorach bibliotek do postaci elektronicznej, rozbudowa centralnego źródła danych (np. pobieranie danych dla publikacji zagranicznych z baz zagranicznych), uruchomienie zbiorczych portali informacyjnych i narzędzi wyszukiwawczych, współtworzenie dodatkowych (komercyjnych lub darmowych) usług bibliograficznych, np. skany okładek i spisów treści, fragmenty tekstów, recenzje, życiorysy autorów, dopuszczenie udziału użytkowników w rozbudowywaniu bazy danych zgodnie z ideą Web 2.0.

W celu komercyjnej reprodukcji treści Computerworld należy zakupić licencję. Skontaktuj się z naszym partnerem, YGS Group, pod adresem [email protected]

TOP 200