Żywność i napoje w systemach ERP

Przetwórstwo żywności i jej konfekcjonowanie - w tym produkcja i konfekcjonowanie napojów - jest podstawowym dla gospodarki, a jednocześnie niedocenianym przemysłem. Zostało to dostrzeżone jakiś czas temu przez wytwórców i dystrybutorów oprogramowania ERP, wskutek czego powstały specjalizowane wersje systemów ERP.

Przetwórstwo żywności i jej konfekcjonowanie - w tym produkcja i konfekcjonowanie napojów - jest podstawowym dla gospodarki, a jednocześnie niedocenianym przemysłem. Zostało to dostrzeżone jakiś czas temu przez wytwórców i dystrybutorów oprogramowania ERP, wskutek czego powstały specjalizowane wersje systemów ERP.

Mimo że część finansowa, zarządzanie dystrybucją czy zasobami ludzkimi, gospodarka remontowa i inne elementy oprogramowania do obsługi przedsiębiorstwa przetwarzającego żywność specjalnie nie różnią się od tych przeznaczonych do obsługi innych przedsiębiorstw, to należy stwierdzić, że obsługa sfery produkcji - zazwyczaj produkcji procesowej - ma specyficzne wymagania i wybierając system ERP, trzeba brać je pod uwagę.

Produkcja dyskretna a produkcja procesowa

Produkcja - niezależnie od sektora - zwykle realizowana jest jedną z dwóch metod wytwarzania: jako produkcja procesowa lub dyskretna. Istnieje wiele odmian produkcji, jednak większość może być opisana na jeden z tych dwóch sposobów. Jakie są różnice między nimi? Dla produkcji dyskretnej mechanizm produkcyjny określa się poprzez zdefiniowanie materiałów wprowadzanych na wejściu i przetwarzanych następnie w procesach technologicznych pozwalających na uzyskanie z nich wyrobów gotowych, przy czym zestawienie materiałów przetwarzanych w procesie produkcji w określonym gnieździe produkcyjnym (tzw. BOM - Bill of Materials) jest stałe. Dla produkcji procesowej zaś definiuje się procesy produkcyjne, w których otrzymuje się wyroby gotowe z materiałów wyjściowych na poszczególnych stanowiskach. Jest to zwykle przetwarzanie partiami w tzw. procesorach, czyli kotłach, pojemnikach i instalacjach. Zestawienia materiałowe BOM praktycznie nie występują, stanowiąc część opisu procesu produkcyjnego - receptury.

Materiały używane w produkcji procesowej są zwykle odmienne niż w produkcji dyskretnej. Są to na ogół proszki, ciecze lub gazy, które muszą mieć określoną wilgotność, temperaturę, granulację czy zawartość pewnych składników (np. skrobi w ziemniakach). Pomiar ich ilości często nie jest łatwy. Materiały te na ogół są odbierane blisko źródła ich pochodzenia, np. od rolników. Jest to jedna z przyczyn, dla których jakość i skład materiału mogą być zmienne i mocno zależne od partii surowca czy pory roku. Wymaga to rozbudowanych procedur kontroli jakości, segregacji i nadzorowania poszczególnych partii materiałów. Atrybuty jakości zwykle stanowią część identyfikatora - indeksu materiału. Procesy przetwórcze takich materiałów zmieniają się w czasie zależnie od jakości materiałów. Stanowi to dużą niedogodność i narzuca stosowanie wielu receptur dla części stanowisk.

Określenie wytwarzania według sposobu wytwarzania pozwala na łatwiejsze zdefiniowanie produkcji procesowej. Należy zauważyć, że po wytworzeniu wyrobu w produkcji procesowej nie można rozłożyć go na pierwotne czynniki składowe; z zupy rybnej nie da się odzyskać ryb, z których ją przyrządzono. W przypadku produkcji dyskretnej jest to możliwe; samochód można rozłożyć na jego podstawowe podzespoły i materiały do wykorzystania np. na części zamienne. Generalnie w produkcji procesowej opisuje się formuły wytwarzania z zastosowaniem wielu różnych jednostek miary (kilogramy, litry, porcje itp.) lub procentowej zawartości składników, a w dyskretnej najistotniejsze są zestawienia materiałowe do wytworzenia zespołu lub wyrobu wyższego rzędu, gdzie najczęściej stosowaną jednostką miary jest sztuka, a w przypadku innych jednostek, np. wagowych, ilość podana w zestawieniu jest stała.

Wytwarzanie w produkcji procesowej jest skalowalne. Zwykle jeśli np. proces jest określony dla 1000 kg wsadu, którym mogą być np. jabłka, a mamy tylko 600 kg, to możemy wyprodukować nasz sok, tyle że w mniejszej ilości. Mając trzy koła, nie zmontujemy samochodu na taśmie. W produkcji procesowej staramy się wytwarzać produkty w porcjach zwanych wsadami lub szarżami dostosowanymi do posiadanego wyposażenia, np. kadzi lub pojemników o określonej objętości. Dopiero po wytworzeniu produkty są pakowane zgodnie z wymaganiami klienta. W produkcji dyskretnej możemy śledzić wytwarzanie pojedynczych wyrobów - od początkowych stadiów produkcji do wyrobu gotowego, np. maszyn lub komputerów. Wszystkie te różnice stanowią o tym, że oprogramowanie, które obsługuje świetnie produkcję dyskretną, lecz nie obsługuje produkcji procesowej, nie nadaje się dla firmy zbudowanej wokół procesowego przetwórstwa żywności.

Produkcja żywności i napojów - wymagania jakościowe

Sposób produkcji środków spożywczych może mieć wpływ na zdrowie nabywców wytworzonych wyrobów, dlatego wymagania jakościowe i sposób sterowania jakością podlegają kontroli zewnętrznych organów państwowych przed dopuszczeniem na rynek. Także później spełnianie wymogów zewnętrznych organów kontrolnych oraz reagowanie na częste zmiany przepisów i modyfikacje wyrobów są istotną funkcją sterowania jakością w przedsiębiorstwie z branży spożywczej. Jakość wyrobów zależy od dostarczonych przez dostawców komponentów. Użyte oprogramowanie powinno więc umożliwiać sterowanie jakością w łańcuchu dostaw oraz spełnianie formalnych wymogów organów kontrolnych.

Jednocześnie oprogramowanie, które ma służyć przedsiębiorstwu zajmującemu się przetwórstwem żywności, powinno umożliwiać elastyczne dostosowywanie się do wymagań i przyzwyczajeń klientów - żywieniowych i estetycznych. Może być konieczne dokładne nadzorowanie ilości i jakości składników. Przykładowo, kwaśność owoców determinuje ilość innych składników soku, takich jak woda i cukier, które mogą być dozowane w taki sposób, aby utrzymać kwaśność na wymaganym poziomie. Poziom pH zarejestrowany w procesie sterowania jakością będzie zatem wpływał na specyfikację produktu, a oprogramowanie powinno pozwalać na szybkie zmodyfikowanie używanych formuł produkcyjnych - receptur.

Zwykle w przypadku każdej partii produktów wymagana jest rejestracja specyfikacji składników, wymagań jakościowych co do smaku i koloru oraz dopuszczalnego czasu przechowywania produktu i jego przydatności do spożycia, przy czym oczekuje się automatycznego blokowania partii wg terminu przydatności do spożycia. Oprócz tego każda partia surowca powinna być nadzorowana na wszystkich etapach przetwarzania począwszy od zwolnienia partii przyjętej od dostawcy, poprzez rezerwację określonych partii surowców do określonej produkcji dla konkretnego klienta aż do momentu sprzedaży. To kolejna poprzeczka dla systemu ERP.

Śledzenie parametrów jakości

Nawet chwilowe załamania jakości mogą spowodować u produkcenta żywności znaczne straty. Aby zminimalizować to niebezpieczeństwo, konieczne jest ścisłe nadzorowanie każdej partii i subpartii towaru w procesie produkcji i u dostawców. Zabiera to dużo czasu i jest kosztowne. Oprogramowanie powinno wspomagać te procesy. Trzeba zwłaszcza brać pod uwagę, że występuje dziedziczenie cech charakterystycznych od partii do jej składowych - subpartii. Przykładem może być dziedziczenie charakterystyk mięsa otrzymywanego w ilościach hurtowych od dostawców, a wykorzystanego następnie do przygotowania w pojemnikach - subpartiach - kotletów dla różnych odbiorców, np. stołówek pracowniczych czy wojska. Dzięki dziedziczeniu cech charakterystycznych możliwe jest rejestrowanie już na linii produkcyjnej danych jakościowych poszczególnych subpartii, co jest łatwiejsze do obsługi i generuje mniejszą liczbę błędów. Dane z nadzorowania partii i subpartii muszą pozostać nienaruszone aż do przekazania produktu klientowi, a następnie zarchiwizowane. Pozwala to w razie potrzeby na odtworzenie przyczyny reklamacji przekazanej wraz z produktem dostawcy. Jeżeli oprogramowanie nie obsługuje któregoś z powyższych warunków, to cały proces sterowania jakością staje się “dziurawy". I trzeba stosować czasochłonne, kosztowne procedury obsługiwane manualnie.

W celu komercyjnej reprodukcji treści Computerworld należy zakupić licencję. Skontaktuj się z naszym partnerem, YGS Group, pod adresem [email protected]

TOP 200