Systemy Unix nie ewoluują tak szybko jak platformy Linux czy Windows, ale klienci nadal są żywo zainteresowani ich rozwojem.

Udział serwerów unixowych w wartości sprzedaży wszystkich serwerów spadł z poziomu 50% w końcu lat 90. do ok. 35% obecnie, ale jest to pokaźny segment rynku, a producenci oprogramowania wciąż inwestują w rozwój systemów, narzędzi i aplikacji Unix. Mimo bowiem tego, że popularność systemów Windows i Linux rośnie, a sytuację na rynku systemów Unix można określić jako stagnację, platforma ta ma wciąż wiele zalet i przynajmniej w niektórych zastosowaniach nie musi obawiać się konkurencji.

Jak mówi Jacek Kędzierski, dyrektor IBM ds. sprzedaży serwerów dla rynku finansowego, rynek unixowy nieco się kurczy, jednak w niektórych przypadkach następuje proces odwrotny - migracja z Windows lub Linux do Unixa. Dotyczy to oczywiście użytkowników wykorzystujących systemy o znaczeniu krytycznym, wymagających wysokiej niezawodności, dostępności i bezpieczeństwa. Pod tym względem systemy Unix wciąż są najlepszym rozwiązaniem.

x86 podgryza RISC

Na razie Unix ustępuje miejsca serwerom Windows i Linux, przede wszystkim w systemach biurowych i produkcyjnych, które nie mają najwyższych wymagań co do niezawodności i bezpieczeństwa. Jeszcze kilka lat temu platforma x86 była kojarzona wyłącznie z tanimi serwerami, nienadającymi się do obsługi aplikacji o znaczeniu krytycznym i niebędącymi praktycznie żadną konkurencją dla komputerów mainframe czy RISC.

Dziś mamy do czynienia z serwerami klasy średniej wykorzystującymi procesory x86. Pomaga w tym z jednej strony systematyczny wzrost wydajności względnie tanich procesorów x86 oferowanych przez Intela i AMD, a z drugiej wprowadzanie technologii i mechanizmów zarezerwowanych wcześniej dla platform RISC i mainframe, jak przetwarzanie 64-bitowe, układy wielordzeniowe, sprzętowe mechanizmy wspomagania wirtualizacji oraz technologie budowy systemów klastrowych. Postęp techniczny oraz ekonomia systematycznie zwiększają możliwości zastosowań i popularność platform x86 w skali masowej.

Mogłoby się wydawać oczywiste, że wiele firm rezygnujących z Unixa lub rozbudowujących swoje środowisko będzie migrować przede wszystkim na platformę Linux. W praktyce okazuje się, że więcej z nich skłania się do wdrażania systemów Windows.

Na zlecenie Microsoftu IDC przeprowadziła ostatnio sondaż wśród 400 firm z USA korzystających z systemów unixowych, które zostały wybrane losowo z listy subskrybentów miesięcznika Network World. Okazało się, że 71% z nich korzysta z systemu Sun Solaris, 55% z IBM AIX, 44% z HP-UX, a kilkanaście procent z systemów SCO i HP Tru64. Liczby nie sumują się do 100%, bo w jednej firmie działa zwykle kilka różnych systemów.

Prawie połowa ankietowanych użytkowników deklaruje plany migracji (przede wszystkim dotyczy to systemów SCO i Tru64 Unix), ale pozostali zdecydowanie wspierają platformę Unix podkreślając, że wolniejszy w porównaniu z Windows rozwój tej technologii wynika przede wszystkim z tego, że systemy te dobrze działają w wieloletniej perspektywie i nie wymagają szybkich modyfikacji. Zaskakujące jest jednak to, że 44,8% nowych serwerów w tych firmach ma działać pod kontrolą Windows, a tylko 37,1% - Linux. Serwery x86 można kupić nawet za 1/3 ceny systemów RISC o porównywalnej wydajności. Planując zakup nowego systemu należy zwrócić uwagę nie tylko na cenę serwera, ale również, a może przede wszystkim na kompletną ofertę, strategię rozwoju prezentowaną przez producenta oraz jego współpracę z dostawcami oprogramowania, a także funkcjonalność narzędzi do zarządzania. Traktowanie serwerów wyłącznie jako sprzętu nie ma obecnie sensu.

Unifikacja bez perspektyw

W porównaniu z Windows lub Linux nowe wersje systemów Unix pojawiają się na rynku stosunkowo rzadko, a plany rozwoju są z reguły okryte tajemnicą i producenci nie udzielają zbyt wielu informacji na temat przygotowywanych modyfikacji systemów.

Wynika to m.in. z bezpośredniej konkurencji - Unix nie doczekał się jak dotąd i być może nigdy się nie doczeka unifikacji - praktycznie każda platforma BSD, HP, IBM, SCO lub Sun wymaga własnych, odpowiednio dopasowanych wersji aplikacji. Nie ulega wątpliwości, że z punktu widzenia użytkowników jest to niekorzystne, powoduje bowiem wzrost kosztów oprogramowania i przywiązanie do producenta.

Ale w porównaniu z latami 90. i tak nastąpiła znaczna konsolidacja i obecnie pod względem wartości sprzedaży na rynku systemów unixowych pozostało praktycznie trzech liczących się producentów: Hewlett-Packard, IBM i Sun Microsystems, choć pod względem liczby licencji, przede wszystkim na masowych platformach x86, liczą się jeszcze SCO i system BSD Unix. Warto też zauważyć, że w czerwcu Sun ponownie publicznie zaproponował integrację systemów Solaris i HP-UX (pierwszy raz taka oferta została ogłoszona w marcu br.). HP odpowiada grzecznie, lecz wymijająco.

Zdaniem specjalistów idea taka jest technicznie trudna do realizacji, a także słabo ekonomicznie uzasadniona. Ewentualna integracja tych dwóch systemów miałaby sens tylko wtedy, gdyby umożliwiała uruchamianie aplikacji zaprojektowanych do pracy na platformach Solaris/UltraSparc i Solaris/Opteron oraz HP-UX/PA-RISC i HP-UX/Itanium. Wiadomo jednak, że osiągnięcie takiego stanu byłoby bardzo trudne i prawdopodobnie nie przyniosłoby pożądanych rezultatów. Znacznie prostszą i skuteczniejszą metodą jest wprowadzenie niskopoziomowej wirtualizacji.

Poza wszystkim trudno powiedzieć, jak HP miałoby skorzystać na tej współpracy. Jednak na poziomie usług profesjonalnych HP, Sun i IBM wzajemnie wspierają swoje systemy, instalując je i serwisując u klientów. Proponowana przez Sun integracja Solaris i HP-UX oznaczałaby istotne ujednolicenie platform Unix, ale lepsza byłaby inicjatywa nawiązania szerszej współpracy nie tylko z HP, ale również z IBM, SCO lub BSD w celu utworzenia jednego standardu dla systemu Unix. To się jednak prędko nie stanie, jeśli kiedykolwiek. Na pewno nie ma co na to liczyć, dopóki nie zakończy się całkowicie spór o kod źródłowy między SCO i IBM. Po wstępnej analizie sąd zgodził się rozpatrzyć tylko kilkanaście spośród ok. 200 zarzutów stawianych przez SCO firmie IBM. Rozprawa sądowa ma odbyć się w lutym 2007 r.

HP-UX 11i v3 i v4

Nowa wersja HP-UX pojawi się na rynku pod koniec 2006 r., ale szczegóły jej dotyczące nie są jeszcze znane. Przedstawiciele firmy obiecują, że więcej informacji podadzą po wakacjach. Wiadomo jednak, że HP już przygotowuje kolejną wersję swojego systemu HP-UX 11i v4, która ma się pojawić na rynku najprawdopodobniej w 2009 r.

Dalekosiężne plany mają swoje uzasadnienie. Według ocen HP roczna wartość sprzedaży systemów wykorzystujących HP-UX (licencji, serwerów, pamięci masowych, aplikacji i usług) sięga 10 mld USD, a więc stanowi blisko jedną trzecią całkowitych obrotów HP Technology and Services Group. Plany są ważne dla klientów, ale z pewnością bardziej interesują ich rzeczywiste postępy, a z tymi bywa różnie. Premiera HP-UX 11i v3 początkowo była zapowiadana na koniec 2003 r., później przesunięta na połowę 2005 r. Ostatecznie system ten pojawi się dopiero późną jesienią br.

Trzecia wersja systemu HP-UX będzie zawierać mechanizmy ułatwiające automatyczne dopasowywanie obciążeń w środowiskach wykorzystujących systemy wirtualne. Oprogramowanie ma umożliwiać zdefiniowanie polityki dotyczącej zasobów udostępnianych aplikacjom i jej realizację - automatyczną modyfikację konfiguracji systemu zależnie od bieżących obciążeń. Oprócz tego HP-UX 11i v3 ma być wyposażony w mechanizmy szyfrowania wolumenów i systemów plików oraz centralnego zarządzania identyfikacją i przydzielaniem dostępu.

Dużym sukcesem HP jest rosnące ostatnio wsparcie dla platformy HP-UX. W marcu 2006 r. Oracle ogłosił, że HP-UX - Itanium jest platformą strategiczną i baza Oracle 12i będzie dostępna w wersji dla HP-UX 11i. Dotychczas Oracle wspierał w ten sposób tylko platformy Solaris (UltraSPARC i Opteron) oraz IBM AIX (Power).

Natomiast IBM Software Group zapowiedział ostatnio, że HP-UX (Itanium) uzyskał status platformy "priorytetowej" i firma zamierza potroić liczbę własnych aplikacji certyfikowanych na tę platformę z ok. 20 do blisko 60. Terminy premier nie zostały na razie ujawnione. IBM Software Group oferuje lub zamierza przenieść na platformę HP-UX/Itanium m.in. oprogramowanie integracyjne WebSphere, narzędzia Rational, Tivoli, Lotus oraz bazę DB2 i związane z nią narzędzia.

Oprócz tego Tibco, producent korporacyjnego oprogramowania integracyjnego dla rynku finansowego, zdecydował się na zmianę tzw. "preferowanej" platformy z Sun Solaris właśnie na HP-UX 11i. Wzrost popularności HP-UX/Itanium przynajmniej częściowo można przypisać zapowiedzianym przez HP nakładom na rozwój, wsparcie i marketing tych systemów, które mają sięgać 1 mld USD rocznie.

Perspektywy Solaris

Sun Microsystems zaktualizował ostatnio system operacyjny Solaris 10, wprowadzając do niego (wreszcie) system plików ZFS. W najbliższym czasie znane z Solaris mechanizmy samonaprawy systemu dla platformy UltraSparc zostaną przeniesione także do systemu Solaris dla platformy AMD Opteron. Czerwcowa aktualizacja Solaris 10 zawiera również zintegrowaną bazę danych open source PostgreSQL, wprowadzony do jądra systemu mechanizm SSL proxy, odtwarzacz multimedialny RealPlayer, a także bardziej niż dotąd wydajne funkcje do obsługi protokołów UDP i Tibco.

ZFS to nowy, 128-bitowy system plików, który według Suna istotnie ułatwia zarządzanie pamięcią masową i poprawia integralność danych. Umożliwia tysiącom serwerów i aplikacji dostęp do plików we wspólnym zasobie pamięci przy wykorzystaniu pełnego, współdzielonego pasma przepustowości I/O. W praktyce ZFS przenosi funkcje zarządzania wolumenami do samego systemu plików, co znacznie ułatwia konfigurowanie systemów plików.

Sun ogłosił również nowy cennik usług wsparcia technicznego. Dla zintegrowanej z Solaris 10 wersji PostgreSQL 8.1.3 kosztuje ono 1596 lub 3996 USD rocznie za jedno gniazdo procesorowe, odpowiednio wsparcie w wersji standard (5 dni w tygodniu) lub premium (24/7). Ceny te są więc znacznie niższe niż usługi wsparcia baz Oracle, Sybase lub IBM w wersjach dla Solaris. Wymienione ceny nie obejmują wsparcia dla samego systemu Solaris.

Kolejne wersje Solaris mają współpracować z oprogramowaniem do wirtualizacji Xen oraz w pełni integrować mechanizmy zabezpieczeń wykorzystywane obecnie przez system Trusted Solaris. Solaris 10 zawiera ok. 5 mln linii kodu, z których ok. 90% jest dostępne w wersji systemu dystrybuowanej na zasadach open source (OpenSolaris). Pozostałe 10% to przede wszystkim sterowniki urządzeń opracowane przez dostawców sprzętu.

Największe problemy dotyczące popularyzacji OpenSolaris nie są związane z technologią, a raczej ze zrozumieniem przez profesjonalistów IT do czego ten system się nadaje, a do czego nie. OpenSolaris nie jest przeznaczony do obsługi korporacyjnych centrów danych lub aplikacji krytycznych, a raczej dla instytucji akademickich, agencji rządowych lub nawet użytkowników indywidualnych, którzy chcą wziąć udział w rozwoju tej platformy. System ten jest też polem doświadczalnym, które ma ułatwić rozszerzenie zastosowań Solaris poza obecne platformy UltraSparc i x64 na inne systemy, takie jak IBM Power (projekt Polaris).

Udostępnienie kodu Solaris (kod źródłowy tego systemu od dawna był dostępny, ale wymagał wniesienia opłat) ma na celu przyspieszenie rozwoju, bo użytkownicy nie tylko wykrywają błędy, ale często również proponują własne łaty i poprawki. System OpenSolaris, a także licencje Solaris 10 dla małych serwerów są dostępne bezpłatnie - podstawowa różnica między nimi polega na tym, że Solaris 10 jest oferowany jako system skompilowany, a OpenSolaris w postaci kodu źródłowego.

AIX

IBM wprowadza kolejne wersje systemu AIX w korelacji z nowymi generacjami procesorów co 2-3 lata. Obecnie oferowany AIX 5.3 miał premierę w 2004 r., gdy IBM wprowadzał na rynek układy Power5. Jak twierdzi Jacek Kędzierski z IBM, kolejna wersja 5.4 pojawi się na rynku najprawdopodobniej w 2007 r. wraz z procesorami Power6. Na razie IBM nie ujawnia bliższych szczegółów dotyczących modyfikacji i ulepszeń systemu, ale można oczekiwać, że utrzymana zostanie dotychczasowa tendencja implementacji kolejnych zaawansowanych funkcji wykorzystywanych obecnie w systemach mainframe.