Broker informacji nie jest tylko zawodem przyszłości. Na świecie istnieje bowiem już dzisiaj znaczący rynek usług infobrokerskich. Zaczynają być one coraz bardziej zauważane i doceniane również na gruncie polskim.

Czy można znać się równie dobrze i dogłębnie na rynku nieruchomości, produkcji urządzeń przemysłowych, urbanistyce, uprawie roślin strączkowych, organizacji imprez kulturalnych, funkcjonowaniu systemu ubezpieczeń zdrowotnych, technologiach komunikacji radiowej i... wielu, wielu innych rzeczach jednocześnie? A czasami trzeba! I to na tyle, żeby podjąć strategiczną decyzję, wyrazić wiążącą opinię, zainicjować skuteczne działanie, podpisać korzystną umowę. Czyż w takich warunkach nie musi dzisiaj funkcjonować coraz więcej osób, przedstawicieli różnych profesji i grup zawodowych - prezydenci dużych miast, komentatorzy wydarzeń politycznych czy gospodarczych, liderzy ruchów społecznych, prezesi dużych firm i wielu im podobnych?

Nikt nie jest w stanie posiąść

tak rozległej wiedzy i opanować tak wielu różnych dyscyplin naukowych lub obszarów praktycznego działania. Nikt też jednak nie może uciec od obowiązku wykonywania przyjętych na siebie zadań i sprawowanych funkcji ani zdjąć z siebie ciężaru odpowiedzialności za podejmowane decyzje, wygłaszane poglądy, podejmowane inicjatywy. Co zrobić, żeby nie popełnić w takiej sytuacji błędu i być skutecznym w swojej aktywności? Wydaje się rzeczą oczywistą, że w pierwszym rzędzie trzeba zapewnić sobie dostęp do właściwych, wiarygodnych, odpowiednich do danej sytuacji i dostarczonych we właściwym czasie informacji! Pytanie: kto ich może dostarczyć?

Zawsze można odwołać się do specjalistycznej, pogłębionej wiedzy konsultantów z poszczególnych dziedzin i branż. Specjaliści zazwyczaj mają jednak tendencję do szczegółowej, dokładnej analizy problemu i przygotowywania obszernych, rozbudowanych raportów. Mogą być one bardzo użyteczne dla innych specjalistów czy dla rozwoju wiedzy w omawianym obszarze, ale nie spełniają swojej roli, gdy potrzebne jest szybkie, ale rzetelne, wiarygodne rozeznanie w sytuacji. W dobie coraz bardziej dynamicznego rozwoju technologii informacyjnych, w czasach lawinowo rosnących zasobów informacyjnych, w sytuacji coraz większego natłoku różnych przekazów informacyjnych "zabiegających" o uwagę odbiorców potrzebny jest ktoś, kto będzie potrafił zebrać szybko potrzebne informacje, przeanalizować je pod kątem adekwatności do istniejącej sytuacji, ocenić ich wiarygodność i aktualność oraz przygotować krótki, syntetyczny komunikat zawierający omówienie najważniejszych, najbardziej istotnych spraw. Tym kimś może być i coraz częściej jest infobroker.

Świat docenia

W Polsce infobrokerstwo traktowane jest wciąż w kategoriach zawodu przyszłości. Tymczasem na świecie usługi infobrokerskie stały się już normalną, codzienną praktyką - nie tylko w sferze nauki, ale też i biznesu oraz administracji publicznej. W Stanach Zjednoczonych, Kanadzie, krajach Europy Zachodniej działa dzisiaj bardzo duża liczba firm i agencji infobrokerskich, a wielu infobrokerów prowadzi działalność na własną rękę. Ich ofertą usług zainteresowana jest coraz większa liczba klientów z różnych sektorów gospodarki i dziedzin życia publicznego.

Infobroker jako zawód pojawił się w latach 60. ubiegłego wieku w Stanach Zjednoczonych, kiedy w bibliotekach na dobre zagościły kopiarki i komputery. Jak wyjaśnia Barbara Szczepańska z biblioteki kancelarii prawniczej Lovells w Warszawie, "łatwość dostarczania poszukiwanych materiałów stała się źródłem zmiany sposobu myślenia o charakterze działalności informacyjnej. Bibliotekarze zdali sobie sprawę, że prowadzona przez nich działalność informacyjna może mieć duże znaczenie dla biznesu, a także, że działalność ta może zmienić swą naturę na działalność komercyjną". W Stanach Zjednoczonych usługi infobrokerskie są też do dzisiaj najbardziej popularne. W Europie największe zainteresowanie ofertą infobrokerską jest w Niemczech. Widać jednak, że infobrokerzy niemieccy nastawieni są bardziej na obsługę sektora gospodarczego, środowisk biznesowych, podczas gdy oferta infobrokerów amerykańskich jest bardziej zróżnicowana, bardziej wszechstronna, dotyczy w jednakowym stopniu praktycznie wszystkich obszarów wiedzy.

Infobroker nazywany jest też często brokerem informacji. W języku angielskim funkcjonują również określenia: information professionals, knowledge broker, cybrarian, freelance librarian, independent researcher, data dealer. Osoba wykonująca ten zawód zajmuje się przede wszystkim wyszukiwaniem, a następnie selekcją i analizą informacji oraz opracowywaniem raportów podsumowujących efekty poszukiwań i analiz. Czasami brokerzy informacji nazywają sami siebie łowcami informacji. W 1976 r. W. Lunin zdefiniował infobrokera jako "osobę indywidualną lub organizację, która na żądanie szuka odpowiedzi, używając wszystkich dostępnych źródeł i która prowadzi działalność dochodową".

Podkreślić należy, że infobroker bierze pełną, osobistą odpowiedzialność za swoje działania. Akredytacja, uwiarygodnienie informacji jest jego najważniejszym, podstawowym zadaniem, ważniejszym od samego odnalezienia informacji. "Akredytacja informacji, jej analiza, weryfikacja i opracowanie są wręcz kluczowymi czynnikami w tej działalności. Infobroker bierze odpowiedzialność za aktualność, jakość i zgodność z faktami przekazanej informacji" - podkreśla Adam Waśkiewicz, infobroker z Ośrodka Informatyki - Terenowego Banku Danych w Gdańsku. Jego zdaniem, w zawodzie infobrokera pierwszoplanowy jest problem etyki zawodowej, równoważny z ogromną wiedzą ogólną, ciekawością świata oraz biegłością w posługiwaniu się technikami informacyjnymi.

Powszechnie uznawanym w środowisku infobrokerskim na całym świecie jest kodeks etyczny opracowany przez The Association of Independent Information Professionals AIIP (Stowarzyszenie Niezależnych Profesjonalistów Informacji). Zgodnie z zawartymi w nim zasadami postępowania i profesjonalnego działania, broker informacji powinien być uczciwy i kompetentny, oferować informacje aktualne, zdobyte zgodnie z prawem. Powinien także przestrzegać praw autorskich i praw licencyjnych oraz gwarantować swym klientom poufność i pomoc w zrozumieniu informacji.

Obiecujący rynek

W Polsce rynek usług infobrokerskich jest jeszcze praktycznie w powijakach. Przyjmuje się, że w naszym kraju działa obecnie 20-30 firm, które zajmują się tego rodzaju działalnością. Z każdym rokiem będzie ich jednak z pewnością przybywać. Jeszcze dwa, trzy lata temu w wynikach wyszukiwania w Google pod hasłem "infobroker" na stronach polskich pojawiało się tylko kilka pozycji. Dzisiaj oprócz namiarów do agencji infobrokerskich jest też coraz więcej linków do różnego rodzaju opracowań i artykułów w języku polskim na temat infobrokerstwa.

Na polskich uczelniach brakuje jednak możliwości kształcenia się chętnych do uprawiania zawodu infobrokera. W ofercie szkół wyższych nie ma infobrokerstwa jako odrębnego, samodzielnego kierunku ani na studiach magisterskich, ani licencjackich. W Instytucie Informacji Naukowej i Studiów Bibliologicznych Uniwersytetu Warszawskiego prowadzone są zajęcia dotyczące wyszukiwania informacji, w Instytucie Dziennikarstwa i Komunikacji Społecznej Uniwersytetu Jagiellońskiego oraz w ramach kierunku "dziennikarstwo i komunikacja społeczna" w Wyższej Szkole Umiejętności Społecznych w Poznaniu infobrokerstwo traktowane jest jako jedna ze specjalizacji. Wyższa Szkoła Stosunków Międzynarodowych i Amerykanistyki w Warszawie uruchomiła w ubiegłym roku dwuletnie studia podyplomowe na tym kierunku, a od tego roku można się kształcić na podyplomowych studiach infobrokerskich w Wyższej Szkole ATENEUM w Gdańsku. Uruchomienie studiów podyplomowych z infobrokerstwa planowane jest we Wszechnicy Polskiej - Szkole Wyższej Towarzystwa Wiedzy Powszechnej.

W 2002 r. Międzyresortowy Zespół do Prognozowania Popytu na Pracę, działający przy ówczesnym Rządowym Centrum Studiów Strategicznych, uznał infobrokerstwo za jeden z priorytetowych zawodów przyszłości. Zdaniem autorów przygotowanego wówczas raportu, rozwój technologii teleinformatycznych oraz gospodarki opartej na wiedzy zwiększać będzie zapotrzebowanie na szybko dostępną, wiarygodną i zweryfikowaną informację. Do jej wyszukiwania i przetwarzania potrzebni będą odpowiednio przygotowani fachowcy.

Znaczenie infobrokerstwa dla rozwoju cywilizacyjnego we współczesnym świecie akcentują także instytucje Unii Europejskiej. Ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego sfinansowany został w tym roku w województwie zachodniopomorskim cykl szkoleń "Przyszłościowe zawody społeczeństwa informacyjnego". W ramach tego przedsięwzięcia przeszkolona została grupa 50 brokerów informacji. Podobny cykl szkoleń infobrokerskich realizowany jest w tym roku również w Warszawie. Jego uczestnicy będą mieli do wyboru: Podstawowy kurs korzystania z oprogramowania służącego do wyszukiwania dokumentów w Internecie, Kurs efektywnego wyszukiwania dokumentów w Internecie oraz Kurs zaawansowanych technik wyszukiwania i ekstrakcji dokumentów w Internecie.

Wszystko to jednak za mało, by w dostatecznym stopniu upowszechnić na polskim gruncie ideę infobrokerstwa i przekonać zarówno środowisko biznesowe, jak i przedstawicieli sektora publicznego do korzyści płynących z wykorzystania umiejętności infobrokerskich do wspomagania swojej działalności. Propagowanie i rozwijanie wiedzy na temat znaczenia infobrokerstwa dla rozwoju cywilizacyjnego i gospodarczego kraju ma być zadaniem powołanego niedawno przy Centrum Badań Ewaluacyjnych i Prognostycznych Wyższej Szkoły Przedsiębiorczości i Zarządzania im. Leona Koźmińskiego w Warszawie Ośrodka Infobrokerstwa Systemowego. "Powstanie Ośrodka przyśpieszy prace badawcze oraz procesy towarzyszące upowszechnianiu procedur infobrokerskich, szczególnie w metodykach pracy zespołów projektowych" - ocenia dr Tadeusz Wojewódzki, kierownik Ośrodka Infobrokerstwa Systemowego. Jako jedno z priorytetowych zadań wymienia standaryzację procedur infobrokerskich. Ważnym obszarem działania będzie też edukacja i upowszechnianie dobrych praktyk.