Przebudowa i modernizacja systemu PESEL ma kosztować 200 mln zł. Jeśli się powiedzie, to w połowie 2008 r. uzyskamy referencyjny i nowoczesny rejestr, w którym osoba będzie identyfikowana wyłącznie przez numer PESEL, a firma przez NIP.

Jak zapowiada Ludwik Dorn, wicepremier, minister spraw wewnętrznych i administracji i minister właściwy ds. informatyzacji, "Nie będzie jednego, centralnego przetargu na budowę systemu PESEL 2. Przez jednego generalnego wykonawcę władza publiczna jest trzymana za gardło. Nie możemy pozwolić na monopol". Tym samym projekt "Przebudowa i integracja systemu rejestrów państwowych", zatwierdzony i sfinansowany w 75% w ramach Sektorowego Programu Operacyjnego Wzrost Konkurencyjności Przedsiębiorstw Działanie 1.5, ma wprowadzić nowe zwyczaje w informatyzacji administracji publicznej. To MSWiA będzie integratorem.

To także sposób - w ocenie wicepremiera Ludwika Dorna - na rozwój sektora małych i średnich przedsiębiorstw. Stąd też Piotr Piętak, pełnomocnik ministra spraw wewnętrznych i administracji ds. PESEL 2, zapowiada konsultacje ze wszystkimi przedsiębiorstwami zainteresowanymi kilkunastoma przetargami. Cały rejestr PESEL 2 ma powstać do końca 2007 r., a najdalej do połowy 2008 r. (wymóg unijny). Piotr Piętak dodał, że część środków przeznaczona na PESEL 2 zostanie skierowana do wojewodów, którzy także będą przeprowadzać przetargi w ramach tego projektu.

To właściwie ostatni dzwonek na rozpoczęcie projektu, o którym mówiło się od początku lat 90. XX w. Samo studium wykonalności dla projektu "Przebudowa i integracja systemu rejestrów państwowych" powstało dwa lata temu siłami Stowarzyszenia "Miasta w Internecie" i ówczesnego Departamentu Rejestrów Państwowych MSWiA. Natomiast umowa na wykorzystanie środków unijnych w tym projekcie została podpisana w sierpniu 2005 r. Wciąż grozi nam utrata tych pieniędzy, jeśli projekt rzeczywiście nie ruszy. Na dodatek PESEL, czyli Powszechny Elektroniczny System Ewidencji Ludności, po 36 latach od decyzji o jego utworzeniu bardzo zestarzał się technologicznie i organizacyjnie.

Przypomnijmy, PESEL wciąż działa na bazie danych Jantar, będącej zmodernizowaną wersją bazy Adabas. Na skutek braku odpowiednich rozwiązań funkcjonalno-technicznych ten rejestr nie może dzisiaj zapewnić dostępu do wiarygodnej i gwarantowanej informacji. W konsekwencji prowadzone w państwie rejestry osobowe nie są ze sobą zintegrowane. Nie ma mowy o rozwoju usług elektronicznej administracji bez modernizacji PESEL. "Ze względu na istnienie wielu niezależnych i niepowiązanych systemów wydawania dokumentów oraz rejestrów zawierających informacje o wydanych i utraconych dokumentach, brak jest możliwości sprawnej i bezpiecznej identyfikacji mieszkańców Polski oraz weryfikacji autentyczności dokumentów, którymi się posługują w kontaktach z organami państwa oraz w obrocie gospodarczym i operacjach finansowych" - czytamy w studium wykonywalności.

Wobec tego za główne zadania w tym projekcie należy uznać zinformatyzowanie Urzędów Stanu Cywilnego (USC) i przeniesienie ksiąg stanu cywilnego do formy elektronicznej oraz powiązanie wpisów w księgach prowadzonych w formie elektronicznej z już nadanymi numerami identyfikacyjnymi. Niezbędne jest także połączenie online systemów informatycznych USC z systemami ewidencji ludności oraz ewidencji wydanych i utraconych dowodów osobistych w gminach z równoważnymi im systemami prowadzonymi na szczeblu centralnym.

Gdziekolwiek jesteś...

Gdy powstanie system PESEL 2, obywatel będzie mógł uzyskać odpis aktu urodzenia czy ślubu w dowolnym Urzędzie Stanu Cywilnego. Nikt nie będzie od nas żądał dodatkowych numerów identyfikacyjnych - wystarczy numer PESEL. Jego konstrukcja nie zmieni się, dalej będzie uwidoczniona data urodzenia, ale gruntowne zmiany nastąpią w organizacji przepływu informacji o obywatelu.

Wbrew pozorom system PESEL jest uregulowany prawnie dopiero od sześciu lat. Nastąpiła wtedy znaczącnowelizacja Ustawy o ewidencji ludności i dowodach osobistych z dnia 10 kwietnia 1974 r. Odtąd ustala ona sposób nadawania numeru Powszechnego Elektronicznego Systemu Ewidencji Ludności, wydawania dowodów osobistych, prowadzenia ewidencji ludności, jak również ewidencji wydanych i utraconych dowodów osobistych oraz zasady udostępniania danych osobowych m.in. ze zbioru PESEL oraz ewidencji wydanych i utraconych dowodów osobistych. Według ustawy, ewidencję ludności prowadzi się w systemie informatycznym na podstawie danych osobowych zgłoszonych przy wykonywaniu obowiązku meldunkowego oraz innych zgłoszeń (np. danych dotyczących urodzenia, zmiany stanu cywilnego, imienia lub nazwiska, czy zgonu) w formie zbiorów meldunkowych i zbioru danych osobowych PESEL. Zgodnie z art. 44c ust. 1. ustawy, każda zmiana danych osobowych musi być wprowadzona do zbiorów meldunkowych w systemie PESEL oraz w ewidencji wydanych i utraconych dowodów osobistych. Przekazywanie danych do aktualizacji w PESEL odbywa się za pomocą nośnika magnetycznego lub teletransmisji w formie dokumentu elektronicznego z aktualnego programu informatycznego.

Tak jak to ujmuje studium wykonywalności, aktami stanu cywilnego na poziomie gminy zajmują się Urzędy Stanu Cywilnego, które prowadzą księgę stanu cywilnego. Rejestr ten prowadzony jest generalnie w formie papierowej, jedynie część Urzędów Stanu Cywilnego posiada systemy informatyczne, które pozwalają na wprowadzanie i modyfikację poszczególnych aktów stanu cywilnego w formie elektronicznej. Systemy te nie są jednak przygotowane do komunikacji z centralnymi systemami informatycznymi, zarządzającymi podstawowymi danymi osobowymi mieszkańców Polski.

Systemy informatyczne odpowiedzialne za gminną ewidencję ludności - Lokalne Bazy Danych (LBD) - istnieją w większości gmin w Polsce. Zbudowane są w oparciu o różne technologie i posiadają zróżnicowany zakres funkcjonalności. Systemy te nie mają jednak komunikacji z centralnymi systemami informatycznymi zarządzającymi podstawowymi danymi osobowymi mieszkańców RP. W ocenie studium wykonywalności, część LBD została zbudowana w oparciu o technologie, które nie dają możliwości takiej ich modyfikacji, która umożliwiłaby właściwą komunikację z centralnymi systemami. Będą musiały zostać zastąpione przez inne rozwiązania. Pozostałe Lokalne Bazy Danych będą musiały zostać zmodyfikowane (np. poprzez zbudowanie dodatkowego komponentu odpowiedzialnego za przetwarzanie komunikatów) w celu zapewnienia komunikacji z centralnymi systemami informatycznymi państwa.

Broker integracyjny

Według Stowarzyszenia Miasta w Internecie i MSWiA, przebudowa PESEL umożliwi powstanie Zintegrowanego Systemu Osobowych Rejestrów Państwowych (ZSORP). Składałby się on z Centralnego Rejestru Aktów Stanu Cywilnego (CRASC), Ogólnokrajowej Ewidencji Wydawanych i Utraconych Dowodów Osobistych (OEWiUDO) oraz Powszechnego Elektronicznego Systemu Ewidencji Ludności (PESEL). Studium wykonywalności podaje, że powstanie także Centralna Ewidencja Ludności i Dokumentów (CELiD), działająca w oparciu o zintegrowany system rejestrów państwowych. W skład CELiD wejdą komponenty zintegrowanego systemu rejestrów państwowych prowadzonych przez stosowny departament MSWiA. Dla prawidłowego funkcjonowania zintegrowanego systemu rejestrów państwowych i powstania CELiD niezbędna jest modernizacja istniejących rejestrów (Aktów Stanu Cywilnego, Lokalnych Baz Danych, Systemu Obsługi Obywatela, PESEL) i stworzenie nowych (właśnie CRASC i OEWiUDO) oraz zapewnienie ich interoperacyjności i bezpieczeństwa.

Spośród 2478 gmin w Polsce w ok. 1800 gminach występują informatyczne systemy ewidencji ludności. Wymagają one jednak modernizacji i dostosowania do wymagań współpracy z brokerami integracyjnymi. Broker integracyjny - występujący na poziomie centralnym i lokalnym - będzie odpowiedzialny za szybką i prawidłową wymianę informacji, obsługę standaryzowanych komunikatów, będzie też pośredniczył i integrował działanie różnych aplikacji. Po raz pierwszy wprowadzi też komunikację elektroniczną w systemach ewidencji ludności z systemem PESEL. Obecnie dane te nie są przesyłane przez sieć. W ramach projektu PESEL 2 zostanie stworzona także Podstawowa Aplikacja LBD, obsługująca ewidencję ludności, która obejmie również komunikację z brokerami integracyjnymi.

Część Urzędów Stanu Cywilnego (w sumie ok. 2300 jednostek) posiada już własne systemy informatyczne, które pozwalają na ewidencję aktów stanu cywilnego w formie elektronicznej. W ramach projektu PESEL 2 zostanie jednak zbudowana Podstawowa Aplikacja USC, pozwalająca na zarządzanie aktami stanu cywilnego i komunikację z brokerami integracyjnymi. Nieco inaczej przedstawia się sytuacja w zakresie gminnych systemów informatycznych wspomagających zarządzanie informacją w zakresie wydanych i utraconych dowodów osobistych. Identyczne systemy - Systemy Obsługi Obywatela (SOO) - zostały zainstalowane w prawie wszystkich gminach w Polsce w ramach wcześniejszych działań MSWiA. Systemy te jedynie w niewielkim stopniu muszą zostać zmodernizowane, przede wszystkim w celu zapewnienia właściwej komunikacji z brokerami integracyjnymi. Docelowo, zbudowany w ramach projektu broker integracyjny powinien pełnić funkcje integracyjne także w stosunku do innych systemów informatycznych na poziomie gminnym.