Po nieomal siedmiu latach kupiłem nowy zestaw komputerowy do domu. Przy okazji zauważyłem, jak działa prawo Moore'a. Teoretyczne przewidywania nakazywałyby wzrost około dwudziestokrotny; w praktyce okazuje się dziesięciokrotny: stary komputer miał 128 MB pamięci, nowy - 1 GB; stary miał procesor 32-bitowy taktowany zegarem 450 MHz, nowy zaś - procesor 64-bitowy taktowany zegarem 3 GHz; poprzednio miałem dwa dyski po 10 GB, teraz mam jeden dysk o pojemności 120 GB (i znajomi dziwią się czemu taki mały).

Zwykle uznaje się to za świadectwo szybkiego postępu technicznego - ale zastanówmy się chwilę co umożliwia ten postęp. Na który wymiar komputera nie spojrzeć, zawsze na końcu zobaczymy dobrą teorię. Postęp umożliwia miniaturyzacja, która swoje źródło ma w technologii półprzewodników. Ale technologia elektronowa bazuje na molekularnej teorii materii. I to dzięki niej w krzemowych kostkach można upakowywać coraz więcej tranzystorów, tym samym powiększając pojemność i szybkość działania wszystkich chipów, tj. wszystkich (kilkunastu) procesorów i pamięci. Ta sama molekularna teoria materii oraz kilka teorii z fizyki ciała stałego pozwala zwiększać upakowanie danych na dyskach twardych, które jeszcze 10 lat temu miały pojemność kilkudziesięciu MB, a dziś nie schodzą poniżej 100 GB.

Przyjrzyjmy się sieciom, które w ostatnich latach przeżywały boom jeszcze bardziej spektakularny od sprzętu. Oparte są one na całym zestawie dobrych teorii. Wymieńmy najważniejsze: teoria falowa, która pozwala na transmisję danych w kablach oraz w powietrzu; teoria informacji, która umożliwia ich kompresję i paczkowanie; wreszcie teoria kolejkowania i grafów, które zapewniają sprawny routing informacji od nadawcy do celu. Nie inaczej wygląda "miękka" strona komputera, czyli software. Systemy operacyjne - również teoria kolejkowania; bazy danych i grafika komputerowa - teoria zbiorów i ponownie grafy; multimedia - teorie falowa, informacji oraz percepcji. I wreszcie u podstaw wszystkiego tkwi bardzo stabilna konstrukcja algebry Boole'a oraz algebry liniowej, na których oparte są wszystkie powyższe.

Dobra teoria charakteryzuje się tym, że jest skalowalna. I rzeczywiście, cały powyższy wywód przeprowadzony na przykładzie domowego komputera PC i jego zastosowań stosuje się także do większych architektur, np. wysoko wydajnych serwerów - a to dlatego, że u fundamentów ich działania tkwią dokładnie te same reguły co w przypadku PC. Nie tylko jego zresztą, telefon komórkowy czy karta kredytowa z mikroprocesorem pomyślane są tak samo.

Gdzie nie spojrzeć w informatyce, "na dole" czai się jakiś noblista, profesor, uniwersytet czy laboratorium, publikacja, wzór matematyczny i konferencja naukowa. Kurt Lewin, twórca podstaw współczesnej psychologii społecznej, miał powiedzieć kiedyś: nie ma nic praktyczniejszego niż dobra teoria. Jakże prawdziwe są te słowa!

Myślimy często o ludziach i legendach biznesu informatycznego - Gatesie, Jobsie, Torvaldsie i o przysłowiowym garażu w Krzemowej Dolinie. Bardzo Państwa proszę, pomyślmy dziś z uznaniem o wszystkich naukowcach, bez których pracy nie byłoby żadnego biznesu ani żadnych legend, bo nie byłoby postępu bez porządnej teorii. Doceńmy ludzi, którzy na wszystkich uczelniach świata obmyślają nowe teorie. Myślą bardziej o stopniu naukowym i publikacji niż o postępie, ale ja ich doceniam. Mam ważny powód - bez ich doktoratów nie byłoby mojego nowego komputera.