Ponad 50% przychodów budżetu państwa pochodzi z cła i akcyzy naliczanych w oprogramowaniu stworzonym przez Systemy Komputerowe Główka. Co właściwie wiemy o tej firmie? Jaka jest jej pozycja na rynku IT w Polsce?

W swojej prawie 20-letniej historii Systemy Komputerowe Główka (SKG) tworzyły oprogramowanie dla branży budowlanej, banków i informacji turystycznej. Jednak największe sukcesy przyniosły jej kontrakty w administracji celnej, której strategia informatyzacji opierała się przez lata na produktach bielskiej spółki. Jej autorstwa są System Rozliczeń Celno-Podatkowych i Finansowo-Księgowych ZEFIR, Systemu Wspomagania Obsługi Zgłoszeń Celnych CELINA, czy też system obsługi tranzytu NCTS.

To właśnie zamówienia publiczne spowodowały, że pod względem zysku brutto - prawie 6 mln zł w 2003 r. - SKG lokuje się około 30. miejsca na liście najbardziej rentownych przedsiębiorstw informatycznych wg raportu Computerworld TOP 200. Lepiej powiedzieć - znalazłaby się, gdyby spółka prowadziła przejrzystą politykę informacyjną i udostępniała - nie tylko poprzez sprawozdania kierowane do Krajowego Rejestru Sądowego - wyniki finansowe. Nie powinno to podlegać dyskusji w przypadku firm zarabiających przede wszystkim na kontraktach publicznych.

Rodzinny biznes

Gdy dr inż. Zbigniew Główka zakładał w 1986 r. SKG, miał za sobą kilkanaście lat pracy jako wykładowca na Wydziale Budownictwa Lądowego Politechniki Śląskiej oraz budowę kościołów w stanie wojennym. Początkowo jego firma tworzyła oprogramowanie dla firm budowlanych, z czasem doszły banki. Computerworld odnotował jej działalność w 1992 r. po raz pierwszy po katowickich targach Softarg. Pisaliśmy wówczas, że "Powszechne zaskoczenie wzbudziła bardzo bogata ekspozycja nikomu dotąd nieznanej firmy Systemy Komputerowe dr inż. Zbigniew Główka, oferującej sprzęt i programy dla informatyzacji przedsiębiorstw. Jak się okazało, działa ona od sześciu lat i posiada wcale pokaźne listy referencyjne". Klientami SKG były wówczas m.in. banki spółdzielcze w Bytomiu, Cieszynie i Rybniku. Wdrożyły one Kompletny System Obsługi Banku KOMSIB, pracujący pod kontrolą systemu DOS, z obsługą sieci. Umożliwiał sporządzanie statystyk oraz prowadzenie wykazu zastrzeżonych czeków, bonów, rachunków, dowodów osobistych, a nawet stempli kasowych. Według cen katalogowych KOMSIB kosztował ok. 7500 USD. Równolegle z bankami Zbigniew Główka zaczął się interesować komputeryzacją urzędów celnych. Pionierem w Polsce był niewątpliwie Urząd Celny w Cieszynie, dla którego już w 1990 r. SKG napisało oprogramowanie do ewidencji zgłoszeń celnych, rozliczania cła, podatku obrotowego, odsetek itp. Dwa lata później celnicy zlecili SKG skomputeryzowanie przejścia granicznego za ok. 1 mld ówczesnych złotych, czyli ok. 80 tys. USD. Wszystkie aplikacje działały w DOS w sieci Novell. Odtąd systemy celne - zarówno celników, jak i firm spedycyjnych - stały się "specialité de la maison" SKG.

W 1993 r. Zbigniew Główka zainwestował w informację turystyczną. Mówił wówczas prasie, że to jest towar, na którym zamierza zarabiać. Słowa dotrzymał. Jego Komputerowy System Informacji Turystycznej objął właściwie wszystkie ośrodki turystyczne Beskidu Śląskiego i Żywieckiego, po latach zaczął także działać w Sudetach (jako Dolnośląski System Informacji Turystycznej) i na Suwalszczyźnie. Doświadczenia w tej dziedzinie docenił Urząd Kultury Fizycznej i Turystyki, który w 1997 r. powierzył SKG prowadzenie turystycznej infolinii, zaś po przekształceniu w Polską Organizację Turystyczną - internetowego serwisu informacji turystycznej i promocji Polski.

Cło: dźwignia sukcesu

Skala rosnącego biznesu wymagała nowej formy prawnej. W 1996 r. Zbigniew Główka zakłada spółkę akcyjną Systemy Komputerowe Główka SA, której udziałowcami zostali żona i syn. Początkowo kapitał akcyjny spółki wynosił 100 tys. zł i dzielił się na 100 akcji imiennych. Część kapitału akcyjnego została pokryta aportem przez Zbigniewa Główkę, na który składały się majątkowe prawa autorskie do programów komputerowych: Jednolity Dokument Administracyjny SAD, System Obsługi Recepcji Hotelu/Domu Wczasowo-Sanatoryjnego oraz Uniwersalny System Kosztorysowania i Oferowania Robót Budowlanych i Specjalistycznych. Już po roku nastąpiło podwyższenie kapitału akcyjnego do kwoty 350 tys. zł poprzez wniesienie aportów w postaci majątkowych praw autorskich do programów komputerowych, m.in. ewidencja i rozliczanie należności celnych i spedycyjnych w Urzędzie Celnym, obsługa procedury celnej - zwrot cła importowego, czy też kompleksowa obsługa punktu odpraw celnych.

Za przełomowy rok w działalności firmy SKG należy uznać 1999 r. Wówczas największe dochody przyniósł projekt PHARE na system finansowo-księgowy dla Głównego Urzędu Ceł (GUC), dzisiaj znany jako ZEFIR. Firma zarobiła na tym projekcie przeszło 873 tys. zł, zwolnionych na dodatek od podatku jako pochodzące z międzynarodowych instytucji finansowych. Projekt trwał jeszcze w 2000 r. i - znowuż z funduszu PHARE - wypłacono spółce 486 tys. zł. Należy podkreślić, że w 1999 r., gdy prezesem GUC był Zbigniew Bujak, została przyjęta nowa strategia IT. Główne elementy oprogramowania powstawały w SKG. Wtedy narodziła się też CELINA - sztandarowy produkt bielskiej firmy. Warto podkreślić, że Zbigniew Główka jako jeden z pierwszych zaczął stosować w swoim oprogramowaniu XML. Niewiele osób zdawało sobie sprawę, że wkrótce XML stanie się preferowanym standardem informatycznym w administracji publicznej.

Wdrożenie ZEFIRA w administracji celnej radykalnie poprawiło sytuację finansową spółki. Przychody w 2001 r. wzrosły trzykrotnie, a zysk brutto ośmiokrotnie! Nasuwają się skojarzenia z Prokom Software i ZUS. Dopiero kontrakt na budowę KSI ZUS spowodował gwałtowny wzrost przychodów firmy Ryszarda Krauze. Od tego momentu SKG wyraźnie pozycjonuje się jako specjalistyczna firma od systemów celnych. Za podstawową działalność w 2001 r. uznała właśnie "tworzenie oprogramowania dla administracji celnej, systemów celnych i spedycyjnych dla podmiotów gospodarczych oraz tworzenie i modyfikację oprogramowania dla sieci handlowych". Ciekawa sytuacja następuje w 2002 r. SKG ma niższe przychody o kilka milionów złotych niż rok wcześniej, ale zysk brutto rośnie o 71%. Natomiast w następnym roku rosną zarówno przychody (o 69%), jak i zysk brutto (66%). Ten imponujący wzrost spółka zawdzięcza systemom celnym, które - w trybie z wolnej ręki - zamawia Ministerstwo Finansów. Podobny wynik SKG osiągnęło zapewne w 2004 r., co należy wnioskować po trzech upublicznionych wynikach przetargów na łączną kwotę 11,1 mln zł. Notabene, IDC oszacowało - na naszą prośbę - ubiegłoroczne przychody bielskiej firmy na 52 mln zł i taką kwotę podajemy w tegorocznym raporcie Computerworld TOP 200 (który opublikowany zostanie 14 czerwca br.). Niestety, wiarygodne wyniki finansowe pojawią w bielskim Krajowym Rejestrze Sądowym dopiero w lipcu br.

Wysoka rentowność pozwoliła właścicielom firmy Systemy Komputerowe Główka na dokonanie trzech istotnych inwestycji. Po pierwsze, SKG powołała spółkę Recitel, która zajęła się m.in. świadczeniem usług call center (jej wyniki finansowe nie są konsolidowane, chociaż SKG ma w niej 80% udziałów). Jej klientem stała się Polska Organizacja Turystyczna. Po drugie zaś, bielska firma podwyższyła kapitał własny do 5,1 mln zł, co ułatwia jej startowanie w przetargach publicznych, w których jego wysokość uchodzi za jeden z istotnych warunków. Po trzecie, SKG przeniosła się do nowo wybudowanej siedziby u stóp Szyndzielni. Nie zapobiegła za to jednemu: jak uniezależnić się od zamówień publicznych z resortu finansów, zwłaszcza informatyki celnej.

Strategia na zaś

Gdyby wierzyć wyłącznie utyskiwaniom Zbigniewa Główki na sytuację w administracji celnej, ostatnie cztery lata trzeba by uznać za stracone. Wyniki finansowe jego spółki jednak temu przeczą. Owszem, wiele prac mogłoby zostać wcześniej ukończonych. Nikt też nie podważa, że dzięki systemom celnym z Bielska-Białej Polska spełniła unijne warunki, zaś system CELINA został nawet nagrodzony przez Komisję Europejską. Polskimi aplikacjami zainteresowane są zaś Litwa, Słowacja, a nawet Egipt. Najważniejszym pytaniem na dziś jest, jak powinien wyglądać system celny w przyszłości. Nowe kierownictwo Departamentu ds. Informatyzacji Resortu Finansów dąży do unifikacji systemu celnego i podatkowego w ramach koncepcji budowy e-Podatków. Czy znajdzie się tam miejsce dla SKG?

Jak na razie SKG jest na najlepszej drodze, aby stracić wieloletni kontrakt na utrzymanie i rozbudowę systemu CELINA. Ani Zbigniew Główka, ani Ministerstwo Finansów nie są skore do zawarcia kompromisowej umowy. Spór idzie o koszty utrzymania tego systemu. Najwyraźniej resort finansów wolałby mieć system - może i droższy na początku - lecz tańszy w eksploatacji, przede wszystkim zaś niewymagający tak znacznego wspomagania ze strony wykonawcy. W ten sposób obie strony są w kropce, ponieważ gdyby nawet doszło do przetargu na nowy system celny, każda z wielkich firm widzi swojego podwykonawcę w firmie... Systemy Komputerowe Główka.