Przed przedstawieniem Windows for Workgroups przytaczamy kilka informacji o działaniu sieci lokalnych.

Jak działa sieć?

W późnych latach 60-tych na Uniwersytecie Hawajskim opracowano prototyp współczesnych sieci o dużym zasięgu o nazwie ALOHA. Opracowanie wynikło z potrzeby połączenia rozproszonych zasobów Uniwersytetu. Jego podstawowa cecha techniczna nosi nazwę Carrier Sense Multiple Access with Collision Detection - CSMA/CD (co można luźno przetłumaczyć jako: sprawdzanie występowania sygnału w sieci (Carrier Detection) i wysyłanie informacji tylko wtedy, gdy sieć jest wolna; korzystanie z sieci przez wiele komputerów (Multiple Access) i wykrywanie kolizji informacji przesyłanej w sieci (Collision Detection). Wykrywanie kolizji i powtórne przesyłanie komunikatów z przypadkowo wybranym opóźnieniem stanowią o sukcesie sieci, w której mimo wykorzystywania tych samych przewodów możliwa jest bezbłędna komunikacja różnych komputerów.

Prototyp ten zaowocował opracowaniem sieci Ethernet, której pierwsze instalacje pojawiły się w roku 1975. Współczesne sieci Ethernet przesyłają sygnały na kablu koncentrycznym lub skrętce z częstotliwością do 10 MHz.

Sieć Ethernet

Występują trzy podstawowe wersje sieci lokalnych Ethernet, rozróżniane przez fizyczne łączące je medium - rodzaj kabla. We wszystkich kablach przesyłane są sygnały binarne.

- Sieć 10base2, zwana też Thinnet, korzysta z cienkiego kabla koncentrycznego. Długość pojedynczego odcinka nie przekracza 185 m.

- Sieć 10base5, zwana też Thicknet, korzysta z grubego kabla koncentrycznego o długości nie większej niż 500 m.

- Sieć 10baseT, korzysta ze skrętki bez ekranu (najtańsza metoda łączenia). Pojedynczy odcinek kabla nie przekracza 100 m.

Konfiguracje sieci

W praktyce występują trzy podstawowe konfiguracje sprzętowe sieci:

1. Komputery są połączone za pomocą odcinków kabla z trójnikiem przy każdym rozgałęzieniu (sieć typu szyna lokalna).

2. W budynku zainstalowana jest sztywna struktura sieciowa, do której można dołączać komputery przez odgałęzienia (struktura szkieletowa lub gwiaździsta). Rozwiązanie to jest stosowane dla dużych sieci, a strukturę szkieletową realizuje się na ogół za pomocą światłowodów.

3. Struktura pierścieniowa (komputery stanowią naroża zamkniętego pierścienia kabla, w którym krążą komunikaty w postaci paczek o stałej lub zmiennej długości - Token Ring).

Istnieją dwie podstawowe logiczne konfiguracje sieciowe: od punktu do punktu (ang. peer-to-peer) i z serwerem sieciowym. Konfiguracja z serwerem stosowana jest tam, gdzie większość zbiorów danych i oprogramowanie gromadzi się na dysku stałym serwera, którego jedynym zadaniem jest obsługa żądań stacji roboczych. Stacje robocze mogą nie mieć własnych dysków stałych. W konfiguracji "od punktu do punktu" wszystkie komputery mają takie same uprawnienia, a przesyłanie dokumentów między nimi nie wymaga pośrednictwa serwera. W tym przypadku stacje muszą mieć własne dyski stałe.

Komputery w sieci są połączone za pomocą kabla sterowanego z karty sieciowej. Najpopularniejsze obecnie karty sieciowe typu Ethernet kosztują, zależnie od możliwości i producenta od 200 USD.

Korzyści i kłopoty z sieciami lokalnymi

Większość współczesnych sieci lokalnych pracuje pod nadzorem sieciowych systemów operacyjnych Novell Netware (w różnych wersjach), Lan Manager firmy Microsoft i in. Sieci Novell korzystają z systemu operacyjnego DOS, natomiast sieci LAN Manager oparte są na systemie OS/2 wersja 1.3 w serwerach sieciowych i DOS-u w stacjach roboczych.

Załadowanie do pamięci komputera wszystkich rozszerzeń systemu, niezbędnych do poprawnego działania sieci powoduje, że pozostaje niewiele pamięci dla aplikacji. Typowy komputer sieciowy daje użytkownikowi od 430 do 500 kB wolnej pamięci. Serwer sieciowy wymaga większych rozszerzeń systemu i dlatego zwykle jest dedykowany do obsługi sieci: nie można egzekwować na nim aplikacji.

Podstawowy zysk z instalacji sieciowej, to możliwość korzystania z dużych dysków serwera sieciowego, z tańszej, sieciowej wersji popularnych programów, korzystania ze wspólnej, szybkiej drukarki laserowej i przesyłania danych między komputerami w sieci za pośrednictwem poczty elektronicznej.

Główny kłopot z używaniem sieci, sprowadza się do sporych trudności w administrowaniu siecią (przydzielanie przestrzeni na dysku sieciowym, określenie praw dostępu, gospodarowaniem zasobami sieci, itp.). W efekcie w większych sieciach (powyżej kilkunastu użytkowników) niezbędny jest etatowy administrator sieci, co dla małych firm jest poważnym obciążeniem finansowym.

Windows for Workgroups jako rozwiązanie problemów sieciowych

Windows for Workgroups (WFW) stanowi rozszerzenie wersji 3.1 Windows o możliwości tworzenia lokalnych sieci od punktu do punktu. Instalacja sieci WFW wymaga wywołania z pliku CONFIG.SYS dołączonych sterowników sieciowych do obsługi fizycznej warstwy sieci i protokołów komunikacyjnych oraz wywołania komend startowych sieci z pliku AUTOEXEC.BAT w celu obsługi kart sieciowych w trybie rzeczywistym pracy procesora. WFW pozostawia pełną dodwolność doboru kart sieciowych.

W przypadku procesora 286 sterowniki te zajmują około 120 kB pamięci konwencjonalnej. Po ich załadowaniu należy włączyć się do sieci (LOGIN), a następnie wywołać WFW.

W przypadku procesora 386 do pamięci konwencjonalnej ładowane są tylko podstawowe sterowniki warstwy fizycznej sieci i tak zwanej warstwy danych. Po wywołaniu WFW środowisko to ładuje do pamięci rozszerzonej sterowniki sieciowe. Dalsza obsługa sieci jest oparta na wykorzystaniu tak zwanych sterowników wirtualnych. Ponieważ środowisko Windows działa w trybie z protekcją, to nie może bezpośrednio obsługiwać żądań dostępu do urządzeń fizycznych zwłaszcza, że wiele programów, działających jednocześnie, może żądać dostępu do tych samych urządzeń fizycznych. Sterowniki wirtualne emulują urządzenia fizyczne i zapewniają poprawne rozdzielanie żądań do urządzeń fizycznych. Wirtualne sterowniki sieciowe rezydują wyłącznie w pamięci rozszerzonej.

Możliwe jest uruchomienie w środowisku WFW wielu programów DOS-owych, z których każdy będzie miał dostęp do sieci, a mimo to będzie miał do dyspozycji ponad 600 kB pamięci. Tu widać wyraźny postęp w stosunku do systemów typu Novell Netware czy LAN Manager.

Zainstalowanie WFW na komputerach z procesorem co najmniej 386SX daje znaczne korzyści, jeśli chodzi o optymalne wykorzystanie sieci lokalnej. Podobnie, korzystając z komputerów z procesorem 386, osiąga się znaczne możliwości sięgania do zasobów innych komputerów w sieci.

Cena i sposób dystrybucji Windows for Workgroups

Ceny WFW nie są jeszcze znane, podane poniżej kwoty zostały zamieszczone przez InfoWorld USA i są cenami planowanymi.

Produkt Cena Klient

Windows for Workgroups 250 USD Użytkownik DOS-u

WFW upgrade do Windows 3.1 100 USD Użytkownik Windows 3.1

WFW upgrade do Windows 3.0 150 USD Użytkownik Windows 3.0

Zestaw startowy WFW 850 USD 2 użytkowników DOS

Upgrade startowy WFW 550 USD 2 użytkowników Windows 3.1

Upgrade lub zestaw startowy dla 2 użytkowników, oprócz kopii programu WFW, zawiera także karty sieciowe Ethernet, 2 złącza 2T, 2 zakończenia kablowe, 7,5 m kabla koncentrycznego i taśmę wideo z instrukcją instalacyjną.

Pierwszy rzut oka na Windows for Workgroups

Instalacja WFW jest równie prosta jak Windows 3.1, chociaż w moim przypadku pojawiły się pewne trudności, które przypisuję faktowi, że dysponowałem tylko wersją beta programu. Trudności sprowadzają się do tego, że program nie działa po zainstalowaniu sterownika SUPERVGA.DRV dla rozdzielczości 800x600. W wersji Windows 3.1 podobny sterownik w połączeniu z kartą Trident 8900 dawał doskonałe wyniki.

Program instalacyjny wykrywa typ procesora komputera, rodzaj karty sieciowej i instaluje odpowiednie sterowniki sieciowe w pliku CONFIG.SYS oraz modyfikuje plik AUTOEXEC.BAT. Jeżeli zamierzamy (przynajmniej czasowo) pozostawić nietkniętą instalację Windows 3.1, to przed rozpoczęciem procesu należy ze ścieżki systemu usunąć odwołania do katalogu Windows.

Co nowego w stosunku do Windows 3.1?

W zasadzie pozostajemy nadal w znanym środowisku Windows, ale po uważnym przyjrzeniu się widać, że pojawiły się zupełnie nowe możliwości środowiska, zaś dawniejsze aplikacje przeszły dość istotne, wcale nie kosmetyczne, zmiany.

W Control Panel pojawiła się ikona Networks. Z okienka (rys. 1) dialogowego możemy określić, jaką część zasobów komputera chcemy przeznaczyć do obsługi współpracy w sieci, a jaka będzie przeznaczona do wykonywania aplikacji. Załączenie dzielenia zasobów (Enable Sharing) pozwala na korzystanie z danych zawartych na dysku, drukarki dołączonej do komputera i Clipbooka (sieciowej wersji Clipboarda). Z tego okienka możemy także zmienić rodzaj adaptera sieciowego, protokołu komunikacyjnego, określić procedurę korzystania z komputera i podać hasło otwierające zasoby.

Pojawiła się zupełnie nowa aplikacja Mail (poczta elektroniczna). Jest to bardzo potężne narzędzie, które umożliwia przesyłanie i odbieranie komunikatów, zawierających dowolne obiekty występujące w środowisku, łącznie z plikami. Program Mail (rys. 2) oparty jest na analogii klasycznej poczty ze skrzynkami pocztowymi (poczta wychodząca i przychodząca), listą użytkowników, książką adresową, itd. Ze względu na potrzebę zachowania tajności, dostęp do Mail zabezpieczony jest za pomocą hasła, ustalanego przez użytkownika.

Pojawiła się także inna nowa aplikacja: Scheduler+. Sądzę, że jest to nieco uproszczona wersja samodzielnego programu Scheduler 2+, który niedawno pojawił się na rynku. Program służy do organizacji pracy zarówno indywidualnego użytkownika WFW jak i grupy użytkowników (w przypadku gdy komputery połączone są w sieć). Składa się on z notatnika spotkań, kalendarza planowania i listy zadań. Każda z tych opcji jest widoczna w postaci zakładek z boku ekranu (rys. 3). Każde spotkanie może zostać ustalone na stałe lub być uzależnione od możliwości innych osób w grupie i zależnie od tego pojawi się w innej formie w notatniku. Niektóre terminy można zarezerwować na prace własne, inne można zaplanować na powtarzające się spotkania, prace lub zadania. Każdy z tych terminów zostanie zaznaczony w oknie planowania za pomocą innej ikony. Scheduler może przypominać o pewnych terminach za pomocą komunikatów na ekranie lub sygnałów dźwiękowych. Terminy spotkań grupowych ustala się przez wysyłanie i odczytywanie komunikatów za pomocą poczty elektronicznej.

Lista zadań pozwala na śledzenie przebiegu wykonania prac indywidualnych i grupowych. Większe projekty można podzielić na mniejsze zadania i nadać im priorytety wykonania, posortować alfabetycznie, według dat wykonania lub ważności (rys. 4).

Prosta aplikacja Chat (rys. 5) służy do prowadzenia konwersacji w sieci, tzn. wymiany komunikatów z dowolnym komputerem w sieci.

Co zostało zmienione w stosunku do Windows 3.1?

Właściwie każde standardowe narzędzie z Windows 3.1 uległo w jakiejś mierze zmianie, mającej na celu przystosowanie do nowych warunków pracy.

Zmodyfikowany File Manager (rys. 6) pozwala na określenie sposobu korzystania z plików na dysku przez innych użytkowników sieci oraz służy do kopiowania zbiorów dyskowych między komputerami sieci. Możliwe jest dołączenie i odłączenie katalogów dyskowych od sieci oraz ograniczenie dostępu do zbiorów za pomocą hasła. Pojawił się pasek narzędzi, w którym rodzaj i liczba ikon narzędzi jest ustalana przez użytkownika komputera - można tu dodać aż 14 nowych ikon!. Na przykład, w ramach menu Window można wygodnie podzielić ekran na poziome lub pionowe łamy z różnymi dyskami w sieci, ale dodanie odpowiedniej ikony w pasku narzędzi ułatwi wykonanie tej czynności.

Print Manager (rys. 6) pozwala teraz na korzystanie z drukarki sieciowej, niezależnie od jej usytuowania. Jego pasek narzędziowy również daje się przystosować do wymagań użytkownika.

Dostęp do plików na innych komputerach w sieci i do drukarki jest możliwy tylko z komputera wyposażonego w procesor 386SX lub lepszy.

Bardzo duże zmiany zaszły w bardzo ważnej aplikacji Windows -w Clipboardzie. Teraz jest to samodzielny program o dużych możliwościach i nazywa się Clipbook. Pozwala on na zapisywanie do pliku kolejnej zawartości lokalnego Clipboard-u. Oprócz standardowego Clipboard Viewera, znanego z poprzednich wersji Windows (zwanego obecnie Local Clipboard) zawiera Clipboard Server, służący do korzystania z danych zawartych w lokalnych Clipboard-ach innych komputerów sieci i udostępnianie im stronic Clipbook-u. Wszystkie te możliwości powstały w wyniku rozszerzenia właściwości funkcjonalnych dynamicznej wymiany danych DDE o dostęp do sieci.

Ujawnione błędy

Wersja beta (3.1.027), którą dysponuję, ma pewne dość niemiłe błędy ujawniające się np. w tym, że po otwarciu kilkunastu okien wykazuje niestabilność: na moim komputerze następowało samoczynne przechodzenie między oknami pod wpływem ruchów kursora myszy, bez naciskania klawisza. Zawsze wprawdzie udawało mi się dotrzeć do właściwego okna, ale efekt jest denerwujący. Wspominałem już o trudnościach z instalacją dla karty SVGA 800x600, które pokonałem dopiero przez przeniesienie sterownika SUPERVGA.DRV z Windows 3.1. Mam nadzieję, że wersja handlowa będzie miała większą liczbę sprawnych sterowników kart graficznych, większą liczbę sterowników drukarek i zostaną w niej usunięte błędy, które jeszcze pozostały.

Pierwsze wrażenia

Windows for Workgroups jest drugim, po OS/2 2.0, systemem operacyjnym dla komputerów typu PC, korzystającym z tzw. preemptive multitasking. Poprzednie wersje Windows w celu przejścia między aplikacjami korzystały z przesyłania komunikatów (message passing). Zdarzało się więc, że źle napisany program był w stanie zmonopolizować zasoby procesora (nie przesyłając komunikatu lub czekając na dane z klawiatury). W przypadku preemptive multitasking aplikacja otrzymuje od systemu dobrze sprecyzowany odcinek czasu, po którym jest usuwana z pamięci, działać zaś zaczyna następny program. Oczywiście aplikacja może wcześniej zwolnić procesor, jeśli np. oczekuje na dane, nie może natomiast w całości zmonopolizować zasobów. Jest to więc wyraźny postęp w stosunku do Windows 3.1.

Preemptive multitasking jest możliwy tylko na procesorach 386 i to jest właśnie powód, dla którego dzielenie zasobów dyskowych i drukarki możliwe jest tylko dla komputerów z takim procesorem.

Windows for Workgroups robi jak najlepsze wrażenie jeśli chodzi o przybliżenie możliwości sieciowych na biurko każdego użytkownika komputera. Nie udało mi się jednak przetestować tych możliwości, gdyż WFW mam zainstalowane na jednym komputerze, bez karty sieciowej. Wydaje się, że gdy pojawią się nowe aplikacje (lub grupowe wersje dawnych aplikacji), aktywnie wykorzystujące możliwości sieciowe WFW, środowisko to stanie się poważnym konkurentem innych sieciowych systemów operacyjnych, łącznie z produktem Microsoft, LAN Managerem. Sama firma Microsoft nazywa je obecnie systemem operacyjnym Windows for Workgroups i tak chyba należy je traktować, niezależnie od tego, że nadal oparte jest na systemie DOS. Wydaje mi się, że to bardzo dobrze, iż nareszcie powstała naprawdę prosta możliwość instalowania sieci lokalnej bez potrzeby uczenia się zupełnie innego systemu operacyjnego.