Jednym z podstawowych problemów telekomunikacji jest kwestia identyfikacji abonentów. Wynika to z faktu mnogości różnych sieci i technik komunikacyjnych (sieci PSTN, GSM, Internet, komunikacja e-mailowa, komunikatory itp.).

Dla każdego kanału komunikacyjnego konieczne jest wyróżnienie odrębnego identyfikatora, tj. numeru telefonu (dla sieci PSTN lub PLMN), adresu IP (dla sieci bazujących na protokole IP), a także identyfikatorów na poziomie aplikacji (np. adres e-mail, identyfikator dla komunikatorów internetowych itp.). Widać więc, że użytkownik korzystający z różnych technologii telekomunikacyjnych jest zmuszony do posługiwania się wieloma identyfikatorami, co więcej, wieloma terminalami (dla każdej z sieci osobno). Rozwiązaniem może być koncepcja sieci w pełni konwergentnych z wielointerfejsowymi terminalami, umożliwiającymi korzystanie z różnych sieci dostępowych. Być może obecny proces ewolucji rozwiązań telekomunikacyjnych doprowadzi do tego typu architektury, z pewnością jednak jest to kwestia kilku, a raczej kilkunastu lat. Jest więc absolutnie pewne, że w najbliższym czasie nie uwolnimy się od mnogości terminali. Możliwe jest jednak rozwiązanie problemu wielu identyfikatorów, i bynajmniej nie jest to odległa przyszłość. Sposobem na unifikację identyfikacji abonentów w różnych sieciach jest implementacja protokołu ENUM.

Numery z domenami

ENUM (Electronic Numbering) - tak nazwano protokół zatwierdzony pod koniec 2000 r. przez stowarzyszenie IETF i Międzynarodową Unię Telekomunikacyjną ITU (specyfikacja w RFC 2916). Jego podstawową funkcją jest konwersja pełnych numerów telefonicznych (wraz z międzynarodowymi i krajowymi numerami kierunkowymi) w adresy domen, wykorzystująca architekturę opartą na systemie domen DNS (Domain Name System).

Dodatkowym celem protokołu ENUM jest zapewnienie konwergencji pomiędzy publiczną komutowaną siecią telefoniczną PSTN a siecią pakietową opartą na IP. Użytkownik ENUM ma łączność z aparatami telefonicznymi IP, telefonami komórkowymi, pocztą elektroniczną e-mail, faksami i osobistymi urządzeniami cyfrowymi PDA (Personal Digital Assistant). Z jego punktu widzenia największą zaletą stosowania zunifikowanego mechanizmu adresacji w ENUM jest możliwość używania jednego uniwersalnego identyfikatora, co w przypadku zmiany np. numeru telefonu w sieci GSM nie pociąga konieczności informowania o tym fakcie innych abonentów (znajomych, współpracowników itp.). Architektura systemu ENUM umożliwia ponadto kontaktowanie się z danym abonentem przy wykorzystaniu różnych kanałów komunikacyjnych w zależności od aktualnej jego dostępności.

Jednym z założeń protokołu ENUM jest fakt wprowadzenia numeru telefonu do ogólnoświatowego systemu nazw domenowych (DNS). Z numerem tym jest skojarzony określony zbiór danych, zawierających różnego rodzaju identyfikatory obowiązujące dla poszczególnych kanałów informacyjnych - rekordów NAPTR (Naming Authority Pointer). Każdy rekord NAPTR zawiera opis URI (Uniform Resource Idetifier), przechowujący informację o sposobie kontaktu z danym abonentem. Struktura informacyjna rekordu NAPTR uwzględnia możliwość zapisu (i ewentualnych zmian) identyfikatorów, takich jak numer telefonu (PSTN i PLMN), adres e-mail, kluczy publicznych (PGP), adres poczty głosowej itp. Istotnym elementem protokołu jest również priorytetyzacja identyfikatorów usług - ma to szczególne znaczenie w odniesieniu do usług oferowanych przez operatorów telekomunikacyjnych. ENUM umożliwia abonentowi określenie preferencji w odniesieniu do przychodzących połączeń i pozwala na ich kontrolę. Przykładowo, jest możliwe określenie preferencji dotyczących poczty głosowej w zależności od pory dnia, a także ścieżki przekierowania połączenia. Dzięki zapisom w rekordach NAPTR można zdefiniować sposoby kontaktu, np. dokonywanie połączeń z telefonem komórkowym, o ile użytkownik jest niedostępny poprzez VoIP lub pod numerem stacjonarnym.

Zasady konwersji

Działanie protokołu opiera się na wykorzystaniu istniejących reguł numeracji przyjętych w ramach Międzynarodowego Planu Numeracji (International Numbering Plan) i zarządzanych przez ITU. Plan ten (oznaczony przez E.164) określa format, strukturę i hierarchię numerów telefonicznych. Zgodnie z E.164 kompletny numer (międzynarodowy) zawiera pola numeru krajowego, numeru kierunkowego regionu i numeru końcowego abonenta. W kontekście protokołu ENUM numer wywoływanego abonenta jest konwertowany wg następującego schematu:

• konwersja numeru do pełnego formatu (dodanie odpowiednich numerów kierunkowych);

• usunięcie znaków niebędących cyframi;

• odwrócenie kolejności i separacja poszczególnych cyfr kropkami;

• dodanie domeny e164.arpa.

Przykładowo, dla numeru telefonu GSM 609422461 uzyskujemy 1.6.4.2.2.4.9.0.6.8.4.e164.arpa.

Kolejnym etapem działania ENUM jest przesłanie zapytana do odpowiedniego serwera DNS, a następnie odtworzenie rekordów zawierających informacje o konkretnych usługach i aplikacjach przypisanych numerowi w celu wygenerowania odpowiednich akcji komunikacyjnych (zgodnie z listą usług przypisanych numerowi).

Oparcie podstawowych funkcji protokołu ENUM na rozproszonej bazie DNS ma techniczne uzasadnienie - wybór DNS oznacza stosunkowo proste i szybkie osiągnięcie globalnego zakresu działania, a fakt wykorzystania DNS w Internecie zapewnia dość płynne przejście do funkcjonalności realizowanych w ramach protokołu ENUM. Dodatkowo, DNS w naturalny sposób rozwiązuje problem obsługi błędnych numerów. W przypadku próby zestawienia połączenia z numerem, na który DNS nie może odpowiedzieć, do urządzenia lub oprogramowania inicjującego połączenie jest wysyłana informacja wraz ze stosownym komunikatem błędu (analogicznie do przeglądarek internetowych, wyświetlających błąd 404 - Not Found).

Przenoszenie numerów

Istotną cechą protokołu ENUM jest również możliwość współpracy z protokołami H.323 i SIP, co ma szczególne znaczenie w odniesieniu do konwergencji sieci telekomunikacyjnych. Na rys. 1 przedstawiono przykład zastosowania ENUM w usługach VoIP.

Protokół ENUM rozwiązuje również jeden z bieżących problemów operatorów telekomunikacyjnych, jakim jest usługa przenoszalności numerów (Number Portability). Umożliwia ona abonentom zmianę operatora świadczącego określone usługi telekomunikacyjne bez konieczności zmiany numeru telefonu. Z biznesowego punktu widzenia wdrożenie takiej usługi oznacza poważne zwiększenie konkurencji w zakresie usług telekomunikacyjnych. Obecnie brak przenoszalności znacznie redukuje liczbę potencjalnych migracji klientów między różnymi operatorami. Dodatkową kwestią jest elastyczność protokołu ENUM w odniesieniu do różnych typów przenoszalności między:

• różnymi operatorami (Service Provider Number Portability);

• serwisami danego operatora;

• różnymi lokalizacjami.