"Komputerowy Słownik Angielsko-Polski", wersja II/3.1, (istnieje już wersja II/3.2) to pakiet czterech programów, jeśli nie liczyć pomocniczych (m. in. do definiowania czcionki dla EGA i VGA). Programem głównym jest C.EXE, obsługujący słownik angielsko-polski. Towarzyszą mu: EDYTOR.EXE, służący do wprowadzania nowych haseł lub usuwania haseł uznanych przez właściciela za zbędne; ALI.EXE, który jest programem do tłumaczenia wsadowego całych plików, oraz SETUP.EXE, który służy do ustawiania parametrów słownika, m. in. atrybutów ekranowych, "ciepłych kluczy" ("hotkeys" - - proponowałbym tłumaczyć jako "klawisze aktywne") i standardu polskich liter.

Rezydentny C.EXE pozwala na współpracę z edytorami pracującymi w trybie tekstowym. Obsługa jest bardzo łatwa - <Ctrl>-<F3> lub <Ctrl>-<F4> (klucze aktywne można zmienić SETUP-em) przywołuje na ekran kursor słownika, którym należy "najechać" na słowo do przetłumaczenia (zostanie ono podświetlone). <Spacja> powoduje wyświetlenie objaśnień, poprzedzonych czasami komunikatem wstępnym, jeżeli niejednoznaczność zadania tego wymaga. Kursor słownika bardzo inteligentnie odnajduje swe cele - jeśli słowo jest oddalone o wiele pozycji, nie trzeba mozolnie "jechać" w jego kierunku, bo program odnajdzie najbliższy tekst w jednym ruchu. Wyszukiwanie haseł jest niezwykle szybkie - nawet na moim przedpotopowym XT jest to "mgnienie oka". I to właściwie wszystko o działaniu słownika. Z formalnych niedoróbek odkryłem tylko jedną - jeżeli na monitorze Hercules kursor trafi na słowo wcześniej już podświetlone, to kursor słownika znika z pola widzenia; program słownika nie sprawdza bieżącego atrybutu. Rezydujący w pamięci opera- cyjnej program zajmuje tylko 34.8 kB. Skutecznie współpracuje z myszą.

Od strony lingwistycznej słownik został opracowany znakomicie, co chciałbym mocno podkreślić, gdyż wśród kilku programów związanych z językiem angielskim, jakie krążą po kraju, jest to pierwszy znany mi przypadek pełnego profesjonalizmu w tym zakresie. Podawane jest nie tylko znaczenie słów, ale również przykłady ich zastosowań, zwłaszcza idiomatycznych. Program samodzielnie odróżnia wszelkie przedrostki i końcówki, ale robi to inteligentnie - na przykład, nie dał się nabrać na "overseas", które nie jest ani liczbą mnogą, ani czasownikiem. Czasami troszeczkę mu się te końcówki mieszają - w haśle "playing" znajdujemy idiom "playinged out" - ale, jak widać na przykładzie, tylko w szczególnych okolicznościach, których podłoże łatwo zrozumieć.

Nie tak dawno pisałem o najważniejszym konkurencie Słownika Skalmierskiego - LexiTools, wersja 1.0 - trudno więc powstrzymać się od porównań. Różnice między tymi programami rysują się dość wyraźnie. LexiTools wyraźnie ustępuje poziomem opracowania lingwistycznego, natomiast góruje funkcjonalnością, posiadając to, czego niewątpliwie brakuje Słownikowi Skalmierskiego - możliwość tłumaczenia całych fraz oraz umiejętność wprowadzenia rezultatu tłumaczenia do edytora, w którym pracuje użytkownik. Istotną zaletą Słownika Skalmierskiego jest również to, że instaluje się go z napędu 360 kB, podczas gdy LexiTools potrzebuje napędu 1.2 MB.

Oba programy oferują wsadowe tłumaczenie całych plików. Zadanie, zdawałoby się, to samo, lecz rozwiązania jakże odmienne. Przetłumaczmy wsadowo zdanie, którym przedtem egzaminowałem LexiTools: "I am going to visit zoo after tomorrow". Rezultat jest następujący:

I

zaimek ja

am

czasownik ( am was been ) czasownik:(1lp;am-3lp;is- 2lp,1,2,3lm;are ) a.być [bezosobowo]:it is cold-jest zimno [rozkazująco]:be quiet!-uspokój(cie) się! b.[przyzwalająco];it may be-może być c.[przed bezokolicznikiem oznacza powinność];what was he to say?-co on miał powiedzieć? d.[przed bezokolicznikiem w stronie biernej];what is to be done?-co należy zrobić? e.[z przysłówkiem there oznacza] znajdować się,być;there is a cup on the table-na stole jest filiżanka f.[jako słowo posiłkowe przy formie ciągłej i stronie biernej];he was wounded during the battle-został ranny podczas bitwy g.[połączone z przysłówkami lub przymiotnikami tłumaczy się jako czasownik];be afraid-bać się;be ashamed-wstydzić się

going końcówka : -ing

czasownik (going went gone) a.iść,jechać, (disappear) zniknąć;to set cos,czegos,czemus going -wprowadzić coś w ruch;going along-iść sobie;going through cos,czegos,czemus- wykonać; let it go at that-poprzestańmy na tym;as times go- jak na obecne czasy;to go far-wybić się;to go white- zblednąć;to go bad-zepsuć się;to go after cos,czegos,czemus- gonić za czymś;to go for cos,czegos,czemus-zajmować się czymś, przystąpić do czegoś;to go into a profession-obrać zawód; to go into details-wdać się w szczegóły;to go on- kontynuować;to go over-przeglądnąć,skontrolować;to go to pieces-rozbić się;to go through cos,czegos,czemus-zbadać coś,przebyć coś;to go without cos,czegos,czemus-obejść się bez czegoś b.użyte w present continuous oznacza zamierzenie oraz bardzo bliską przyszłość;he si going to speak-on zaraz będzie mówić;we are going to do it-zrobimy to

to

przyimek a. (up to) do,ku,na;to the ground-na ziemię b.aż do,po (granica przestrzeni lub czasu) c.ku, (according) według d.dwalifikator bezokolicznika;to see,to my mind-moim zdaniem e.od,niż (porównanie);he was very good to me-był dla mnie bardzo dobry f.ku;to my surprice-ku memu zdziwieniu g.dla,względem h.trzeci przypadek i. (of time) za j.cel;man eats to live-człowiek je,aby żyć

przyslowek a.naprzód na miejsce,do dzieła;he came to- przyszedł do siebie;to and fro-tu i tam b.zastępuje bezokolicznik;he meant to tell you but forgot to-miał ci powiedzieć,ale zapomniał

visit

rzeczownik wizyta

czasownik odwiedzać,składać wizytę,zwiedzać

zoo

rzeczownik ogród zoologiczny

after

przyimek po,za,według

przyslowek potem,później;the day after-pojutrze;the night after-następnej nocy

przymiotnik późniejszy

spojnik gdy

tomorrow

przyslowek jutro

rzeczownik dzień jutrzejszy,jutro

Prawda, że wyczerpująca informacja? Tyle, że na tej podstawie raczej trudno byłoby redagować przetłumaczony tekst. Od razu widać, że działanie programu ALI ogranicza się do czysto mechanicznego zbierania haseł ze słownika i wpisywania ich do zbioru wynikowego. LexiTools tylko pozornie rozwiązuje ten problem nieco lepiej - niby gorsza skuteczność Słownika Skalmierskiego w tłumaczeniu wsadowym jest prostą pochodną lepszego i pełniejszego leksykalnego opracowania poszczególnych haseł, bowiem oba programy w trybie wsadowym działają bardzo podobnie. To, co jest zaletą przy tłumaczeniu interakcyjnym - kompletność i obszerność haseł - jest wadą w trybie wsadowym, gdzie wskazana jest właśnie skrótowość i lapidarność. Można odnieść wrażenie, że Autorzy obu słowników popełnili podobny błąd taktyczny sądząc, że tłumaczenie wsadowe jest tylko drobnym problemem, który da się załatwić niejako "na boku", przy okazji opracowywania słownika podręcznego. Tymczasem jest to problem sam w sobie, i to niezwykle trudny.

Niemniej, dopóki mówimy o rezydujących w pamięci operacyjnej słownikach, które można w każdej chwili przywołać, by dowiedzieć się znaczenia słowa, które jakoś uleciało z pamięci, to trzeba przyznać, że Słownik Skalmierskiego jest naprawdę dobrym produktem, który skutecznie spełnia swoje zadanie. Wypada się tylko cieszyć, że na rynku słowników komputerowych konkurują dwa dobre programy. A jeśli konkurują, to znaczy, że wkrótce będą jeszcze lepsze, czego Państwu i sobie życzę.

Tymczasem tłumaczenie wsadowe czeka na kogoś z pomysłem.

program: "Komputerowy Słownik Angielsko-Polski", wersja II/3.1

producent: Pracownia Komputerowa Jacka Skalmierskiego 44-100 Gliwice, skr. poczt. 68A.

Ps. W recenzji LexiTools czepiałem się Autorów programu, że są trudności z wywołaniem słownika przez <Alt>-<S>, gdy jest ono przykryte polską klawiaturą. Tylko starczą demencją mogę usprawiedliwić fakt, że nie zauważyłem wówczas, iż wywołanie to można bardzo łatwo zmienić na inne. Przepraszam.