Zdrowie w normie
- Edward Byczyński,
- Marek Wesołowski,
- 26.04.2004
Normalizacja systemów informatycznych w ochronie zdrowia staje się koniecznością. Bez tego trudno będzie myśleć o stworzeniu systemów telemedycznych czy poprawie efektywności leczenia i ulepszeniu obsługi pacjenta.
Normalizacja systemów informatycznych w ochronie zdrowia staje się koniecznością. Bez tego trudno będzie myśleć o stworzeniu systemów telemedycznych czy poprawie efektywności leczenia i ulepszeniu obsługi pacjenta.
W śród osób odpowiedzialnych za zamówienia publiczne z dziedziny informatyki w ochronie zdrowia w naszym kraju - zarówno zamawiających, jak i dostawców oraz wykonawców usług - daje się zauważyć brak dostatecznej wiedzy na temat norm technicznych funkcjonujących w tej branży. Konieczność odwoływania się do nich nakazuje już nowa ustawa Prawo o zamówieniach publicznych.
Zgodnie z treścią art. 30 ww. ustawy zamawiający ma obowiązek określić przedmiot zamówienia za pomocą cech technicznych i jakościowych "przy przestrzeganiu":
- polskich norm przenoszących europejskie normy zharmonizowane;
- europejskich aprobat technicznych;
- wspólnych specyfikacji technicznych;
- polskich norm przenoszących normy europejskie;
- norm państw członkowskich Unii Europejskiej przenoszących europejskie normy zharmonizowane;
- polskich norm wprowadzających normy międzynarodowe;
- polskich norm;
- polskich aprobat technicznych.
Obowiązek opracowania strategii przestawienia się na stosowanie norm, zawierającej m.in. określone horyzonty czasowe dla konkretnych działań, może skutecznie odstraszyć wiele podmiotów od korzystania z dopuszczalnych na podstawie art. 30 Ustawy odstępstw. Przygotowanie nieodpowiadających obowiązującym wymogom opisów przedmiotów zamówień może narazić oferentów na dodatkowe koszty związane z przygotowywaniem ofert.
Dla lepszej komunikacji
Normalizacja w odniesieniu do systemów teleinformatycznych jest konieczna nie tylko ze względu na potrzebę przestrzegania obowiązujących aktów prawnych dotyczących zamówień publicznych. Ogólne cele normalizacji dla systemów teleinformatycznych zostały określone w Decyzji Rady Unii Europejskiej z dnia 22 grudnia 1986 r. (87/95/EWG). Są one następujące:
- ułatwianie wymiany informacji poprzez zmniejszanie przeszkód, wynikających z niekompatybilności spowodowanej brakiem lub nieprecyzyjnym brzmieniem norm;
- przyczynienie się do integracji wewnętrznej w sektorze technologii informatycznych i telekomunikacyjnych;
- zwiększenie międzynarodowej konkurencyjności produktów, odpowiadających europejskim i światowym normom;
- dbałość, by uwzględniane były wymagania użytkowników co do tworzenia szerszych możliwości kompletowania systemów, w sposób gwarantujący ich funkcjonalną kompatybilność, a w konsekwencji ich lepsze działanie przy ponoszeniu niższych kosztów;
- propagowanie stosowania norm i specyfikacji funkcjonalnych przy realizacji zamówień publicznych.
Pacjenci również zaczynają żądać, by ich dane medyczne były dostępne bezpośrednio. Coraz częściej chcą, by było możliwe otrzymanie profesjonalnych informacji zdrowotnych związanych z ich przypadkiem bezpośrednio z miejsca, gdzie zostały zapisane, niezależnie od tego, gdzie by się ono znajdowało. Istnieje też potrzeba zwiększenia skuteczności leczenia poprzez umożliwianie coraz szerszej, prowadzonej nowymi metodami współpracy specjalistów. Systemy informatyczne mogą wydatnie się do tego przyczynić, zapewniając integrację i zdalne współdziałanie specjalistów.
Stałego dostępu do gromadzonych w różnych miejscach danych wymagają poza tym systemy zarządzania jakością. Systemy informatyczne są konieczne do zarządzania ważnymi procesami nadzorowania jakości i kontroli. Związane jest to zarówno z działaniami władz, jak i jednostek świadczących usługi medyczne. Informacje zgromadzone w trakcie monitorowania stanu zdrowia powinny być dostępne dla obywateli/pacjentów.
Normalizacja umożliwia integrację modułów systemów pochodzących od różnych dostawców.
Normy mają często decydujące znaczenie dla nawiązania komunikacji między nimi. Są bardzo ważne dla otwartych, bardzo złożonych systemów informatycznych w ochronie zdrowia, wykonywanych przez wiele różnych organizacji i jednostek, integrowanych z systemami informatycznymi od różnych dostawców, zapewniającymi wsparcie różnych części systemu informatycznego. Dostawcy, ogólnie rzecz biorąc, są przychylni normom, które umożliwiają rozwiązania modularne dla systemów.
Normy pomagają obniżać koszty działalności i ułatwiają realizację zamówień. Umożliwiają lepsze funkcjonowanie rynku dla ofert pochodzących od konkurujących dostawców działających w wielu krajach. Należy jednak stwierdzić, że systemy informatyczne w ochronie zdrowia w wielu przypadkach wymagają adaptacji do warunków konkretnego kraju. Normy pozwalają zmniejszać koszty wsparcia dla systemów informatycznych, szczególnie wtedy, kiedy konieczna jest ich integracja. Integracja przez komunikację jest kluczowym czynnikiem w rozwijaniu systemów informatycznych, także w ochronie zdrowia.
Dostawcy rozwiązań i usług nie mogą być jednak jedyną siłą sprawczą wprowadzania normalizacji w systemach medycznych w naszym kraju. Potrzebne jest także włącznie się osób wykonujących zawód medyczny i jednostek administracji publicznej.
W marcu 2000 r. zostało podpisane porozumienie między CEN/TC251 i HL7, w którym stwierdzono m.in., że obie organizacje mają wspólne, podstawowe cele. Tak więc utrzymywanie się niespójności pomiędzy zbiorami norm nie byłoby korzystne w dłuższej, ogólnej perspektywie. Potrzeba istnienia globalnej "rodziny" norm jest od pewnego czasu oczywista. Obie organizacje zgodziły się współpracować na drodze do osiągnięcia unifikacji swoich zbiorów norm i udostępnienia ich następnie ISO.
Problemy, które występują we współpracy, są związane m.in. z potrzebą obejmowania w nowych komunikatach treści występujących w poprzednich wersjach standardu HL7. CEN wykorzystuje obecnie opracowany przez HL7 obiektowy model informacji w służbie zdrowia określony jako referencyjny (Reference Information Model - RIM) w restrukturyzacji komunikatów. Mimo występujących jeszcze problemów we współpracy, Deutsches Institut für Normung (DIN) (niemiecki odpowiednik Polskiego Komitetu Normalizacji) uznał w 2002 r. standard HL7 ver. 2.4 jako normę niemiecką. Obecnie prawie wszystkie szpitale w Niemczech posługują się wyłącznie standardem HL7. Bliskie jest także uznanie HL7 jako standardu ISO.