Trudno wyobrazić sobie nowoczesną firmę, działającą w dowolnej dziedzinie, która nie stosowałaby najnowszych środków informatyki i telekomunikacji. Środki te, w połączeniu z automatyką elektroniczną, zrewolucjonizowały nie tylko pojedyncze biura, ale całe firmy wraz z budynkami.

Wykształcony, inteligentny, operatywny i wysokowydajny pracownik nowoczesnej firmy posiada na swoim biurku telefon i komputer personalny podłączony do sieci LAN, pracuje w estetycznym, dobrze oświetlonym i klimatyzowanym pomieszczeniu, strzeżonym przez system przeciwpożarowy i antywłamaniowy.

Tendencją jest, by w takich warunkach pracowali wszyscy pracownicy danej firmy, mając możliwość komunikacji wewnętrznej (przez telefon i/lub sieć LAN) oraz zewnętrznej (przez sieć telefoniczną, łączność satelitarną lub rozległą sieć komputerową WAN).

Integrująca rola informatyki

Nowoczesne budynki, zapewniające wysoką wydajność, komfort i bezpieczeństwo pracy nazywa się budynkami inteligentnymi, a zespół środków technicznych zainstalowanych w nich - systemami dla budynków intaligentnych IBS (Intelligent Building Systems).

Powstanie budynków inteligentnych to rezultat sukcesywnego wprowadzania i integrowania ze sobą różnych technologii; środkiem integrującym jest informatyka, znakomicie ułatwiająca nadzorowanie procesu usług, realizowanych w budynku inteligentnym. Na rys. 1 pokazano kolejne fazy integracji technologicznej, które doprowadziły do powstania budynków inteligentnych.

Jakie IBS-y?

Budynek może uzyskać miano inteligentnego, jeśli poza zadbaniem o estetyczne wykonanie zainstaluje się w nim i uruchomi odpowiednie systemy elektroniczne, elektryczne i in.

Na rys. 2 pokazano uproszczony schemat budynku inteligentnego, w którym zainstalowano systemy IBS: lokalną sieć komputerową LAN; sieć telefoniczną (V); system grzewczy HVAC (Heating, Ventilation, Air Condition); system przeciwpożarowy; system antywłamaniowy; system dostępu; system sterowania oświetleniem; system modułowych mebli i ścian.

Jak rozumieć inteligencję budynku?

Inteligencja budynku to zespół możliwości technicznych, pozwalających na "odczuwanie" stanów wewnętrznych i zewnętrznych i, w konsekwencji "reagowanie" tego budynku w celu zapewnienia jego użytkownikom komfortowych warunków pracy i/lub wypoczynku.

Przykładami środków technicznych "odczuwających" stany wewnętrzne budynku mogą być: czujniki dymu pracujące w systemie przeciwpożąrowym; czujniki antywłamaniowe, chroniące przed intruzami; czytniki kart identyfikacyjnych, zezwalające tylko użytkownikom budynku na korzystanie z jego udogodnień; czujniki temperatury, określające temperaturę określonego obszaru; sieć LAN, za pośrednictwem której użytkownik otrzymuje informacje z bazy danych; kamery telewizji CCTV (Cross Control Television) wprzęgniętej w proces nadzoru wejść i wyjść w budynku.

Przykładami środków technicznych "odczuwających" stany zewnętrzne budynku mogą być: system zewnętrznej komunikacji telefonicznej; system komunikacji satelitarnej; łącze pomiędzy siecią LAN a publiczną siecią WAN.

Środki techniczne "reagujące" to np.: automatyczne zadziałanie systemu przeciwpożąrowego polegającego na uruchomienie alarmu oraz włączeniu tryskaczy, przez które woda dostaje się do pomieszczeń zagrożonych pożarem; alarm antywłamaniowy; zadziałanie zasilacza UPS w wyniku chwilowego zaniku napięcia w sieci elektrycznej; włączenie systemu HVAC w wyniku zmiany temperatury i wilgotności powietrza, w określonym obszarze budynku.

Klasa budynków inteligentnych

Panuje dość zgodny pogląd, że do klasy budynków inteligentnych powinno się zaliczać budynki, w których mieszczą się (rys. 3): zarządy wielkich korporacji przemysłowych i handlowych; dzierżawione pomieszczenia biurowe (biurowce); siedziby rządowe; instytucje finansowe (przede wszystkim banki); laboratoria i centra badawcze; wyższe uczelnie; szpitale; fabryki o wysokim poziomie technologii produkcji; lotniska; hale widowiskowe.

Podstawowe cechy budynku inteligentnego

Każdy budynek, należący do klasy budynków inteligentnych, powinny cechować:

1. wysoki poziom estetyki - dotyczy to zarówno elewacji zewnętrznych jak i wystroju wnętrz;

2. wysoki poziom automatyzacji prac biurowych, przy wykorzystaniu z sieci komputerowej LAN, nowoczesnego oprogramowania, urządzeń drukujących i powielających;

3. zaawansowane systemy telekomunikacji: łączność satelitarna, szybka komunikacja faxowa, technika wideokonferencji i sieci WAN;

4. automatyzacja zarządzania budynkiem, rozumiana jako eksploatacja systemów: HVAC, antywłamaniowego, przeciwpożąrowego i dostępu;

5. możliwość dokonywania szybkich zmian lokalizacyjnych - uzyskana dzięki równomiernemu rozmieszczeniu środków technicznych oraz mebli i ścianek działowych na jednostkę powierzchni.

Elementy systemu IBS

Każdy system IBS składa się z czterech podstawowych części. Są to: czujniki (np. czujniki dymu, temperatury, czytniki kart, itp.), "odczuwające" stany budynku; jednostki sterujące, zbierające i przetwarzające dane z czujników; jednostka nadzorująca, najczęściej jest to komputer personalny, wyposażony w specjalistyczne oprogramowanie, zbierający informacje z jednostek sterujących i raportujący o stanie budynku np. "stan zagrożenia pożarowego"; okablowanie, zapewniające komunikację czujników z jednostkami sterującymi oraz jednostek sterujących z nadzorującą. Na rys. 4 i 5 pokazano schematy ideowe systemu przeciwpożarowego i kontroli wejść jako przykłady systemów IBS, produkowanych przez firmę Honeywell, w których okablowanie podstawowe stanowi skrętka (UTP).

Polski budynek inteligentny

Wydaje się, że dobrym przykładem budynku inteligentnego w Polsce jest Lotniczy Dworzec Towarowy (Terminal Cargo), znajdujący się w Warszawie przy ul. Wirażowej 35 a Okęciu, wybudowany przez niemiecką firmę Hochtief w 1992 r., w kooperacji z wieloma polskimi podwykonawcami, o powierzchni ok. 18 tys. m kw.

Dworzec jest własnością PLL LOT S.A., a zarządzaniem budynkiem zajmuje się firma AMR Service Polska, Usługi Lotniskowe, Sp. z o.o.

"Główną funkcją Lotniczego Dworca Towarowego - mówi Józef Kamiński, dyrektor techniczny ARM Polska - jest obsługa importu/eksportu towarów drogą lotniczą. Ponadto dworzec jest siedzibą Urzędu Celnego Warszawa-Okęcie oraz Kontrolnej Placówki Granicznej, a także różnych firm spedycyjnych min. DHL.

Obiekt taki jak nasz należy do rzadkości w Europie i w pełni zasługuje na miano budynku inteligentnego, ponieważ przyjmowanie i nadawanie przesyłek odbywa się zawsze pod kontrolą systemu komputerowego co, przy przepustowości 50 tys. ton towarów/rok, znakomicie usprawnia a właściwie warunkuje ten proces. W ramach dworca działa zintegrowany system komputerowy BAS (Building Automation System), spełniający m.in. funkcje nadzorcze nad systemem HVAC, stanem instalacji elektrycznych, systemem wejść/wyjść (access control), systemem antywłamaniowym i przeciwpożarowym. Jesteśmy również wyposażeni w telewizję przemysłową czuwającą nad bezpieczeństwem newralgicznych wejść do budynku".