W krajach Unii Europejskiej rozwijane są głównie te usługi elektronicznego rządu, które służą wspieraniu działalności tradycyjnych organów państwa.

W pierwszym rzędzie zapewnione są możliwości łatwego rozliczania się obywateli i firm z należności wobec budżetu państwa. Praktycznie nie ma w Unii Europejskiej kraju, który nie oferowałby jakichkolwiek elektronicznych narzędzi do rozliczenia na odległość podatku dochodowego, dokonania zwrotu podatku VAT czy uiszczenia innych opłat i obciążeń na rzecz Skarbu Państwa. Można by powiedzieć, że z punktu widzenia interesów państwa najważniejsze cele e-government zostały osiągnięte. A co z innymi sferami życia publicznego?

Generalnie usługi online dla obywateli są wciąż trudniej dostępne niż internetowe serwisy dla firm. Jednak zarówno w przypadku firm, jak i obywateli usługi umożliwiające ściąganie należności podatkowych są na wyższym poziomie zaawansowania niż te, które polegają na świadczeniu odbiorcom usług przez państwo (np. rejestracje, pozwolenia itp.). Na dodatek w 2003 r. rozwój elektronicznego rządu został w krajach Piętnastki wyraźnie spowolniony. Elektroniczne usługi administracji państwowej nie rozwijały się już tak szybko jak w latach poprzednich.

Takie wnioski wypływają z czwartej edycji badania Web- based Survey on Electronic Public Services przeprowadzonego przez Cap Gemini Ernst & Young (CGEY) na zlecenie Komisji Europejskiej.

Więcej starań

Zasięg elektronicznej administracji w Europie Zachodniej wciąż się rozszerza, mimo że tempo jej wzrostu w ostatnim roku osłabło. Stopień dostępności e-usług zwiększył się w porównaniu z rokiem 2002 średnio o 7% i wynosi 67%. W roku 2001 w sieci było dostępnych 45% usług administracji publicznej. Nie wszystkie jednak dostępne w sieci serwisy administracji publicznej umożliwiają załatwianie wszystkich spraw w całości przez Internet. Tylko 45% internetowych usług publicznych ma charakter w pełni interaktywny, umożliwiający stuprocentową transakcyjność. Liderami w tej dziedzinie są Dania, Austria i Szwecja.

Spośród wszystkich krajów unijnych największe postępy w pracach na rzecz elektronicznego rządu poczyniła w ub.r. Austria.

Wiele usług związanych z funkcjonowaniem państwa i życiem obywateli ma już w tym kraju charakter w pełni interaktywny. Oznacza to, że niektóre rzeczy można załatwić całkowicie zdalnie, bez konieczności wizyty w urzędzie. W trybie online są zagwarantowane: obsługa podatków dochodowych i VAT, funkcjonowanie prokurmentu, poszukiwanie pracy, korzystanie z systemu ubezpieczeń społecznych, rejestracja urodzeń dzieci, rejestracja przemieszczeń związanych np. ze zmianą miejsca zamieszkania czy miejsca pracy, a także korzystanie z bibliotek publicznych czy dokonywanie zapisów na wyższe uczelnie.

"Osiągnięty poziom jest w dużej mierze efektem konsekwencji władz austriackich we wdrażaniu przyjętych wcześniej założeń i planów" - ocenia Krzysztof Kaczurba, konsultant z polskiego oddziału Cap Gemini Ernst & Young. (CGEY Polska prowadzi od dwóch lat badania dostępności e-usług administracji publicznej w Polsce. Trzecia edycja raportu ma się ukazać w drugim kwartale tego roku).

"Pomiar europejskich postępów w zakresie usług w pełni dostępnych w Internecie daje raczej pesymistyczny obraz" - uważa Stan Cozon, światowy lider sektora publicznego w CGEY. Dlatego też Komisja Europejska zamierza zachęcać państwa członkowskie do nasilenia starań na rzecz zwiększenia dostępności e-usług, zwłaszcza tych, które są przeznaczone dla obywateli i nie wiążą się tylko ze ściąganiem należności do budżetu państwa. Tylko rozwiązania online ułatwiające mieszkańcom załatwianie codziennych spraw, poprawiające jakość życia mogą przyczynić się do zwiększenia akceptacji i wykorzystania możliwości elektronicznego rządu.

Za mało usług, za dużo urzędników

Za jedną z podstawowych przyczyn osłabienia tempa rozwoju usług elektronicznego rządu w krajach Unii Europejskiej eksperci uznają istniejące już duże nasycenie tego typu rozwiązaniami. Internetowe platformy administracji publicznej wciąż są tworzone i uzupełniane nowymi możliwościami, ale przy istniejącej skali dostępności e-usług każdy kolejny ruch nie jest już tak znaczący jak w początkowej fazie rozwoju. Za tą tezą mogłaby przemawiać zmiana metodologii badań prowadzonych przez CGEY. W ub.r. ograniczono się tylko do określenia dwóch stopni zaawansowania usług świadczonych przez administrację przez Internet. Badano, ile e-usług jest już w pełni interaktywnych, a ile jeszcze tego poziomu nie osiągnęło.

Wśród innych barier wymienia się także tzw. czynnik społeczny. Wraz z wprowadzaniem technik informacyjnych coraz więcej czynności w urzędach ulega automatyzacji.

Pociąga to konieczność restrukturyzacji zatrudnienia, a do tego rządy krajów europejskich nie są jeszcze przygotowane. "Dalszy rozwój zastosowań systemów informatycznych w administracji będzie wymagał głębokich zmian zasad organizacji pracy organów państwa. Tylko wtedy będzie można myśleć o wprowadzeniu nowych jakościowo rozwiązań" - uważa Krzysztof Kaczurba.

Administracja publiczna w krajach europejskich osiągnęła, zdaniem analityków, pewien brzegowy poziom rozwoju elektronicznych usług, możliwy do osiągnięcia w obecnych warunkach. Zrobienie następnego kroku nie będzie możliwe bez zwiększenia automatyzacji wielu prac, a co za tym idzie, zwolnienia niektórych urzędników. Władze muszą znaleźć sposób rozwiązania tego problemu, by móc myśleć o kolejnych inicjatywach e-government. W opinii Krzysztofa Kaczurby elektroniczny rząd to nic innego, jak wykorzystanie systemów informatycznych do usprawnienia funkcjonowania administracji publicznej.