Opracowana przez młodego wrocławianina funkcja jednokierunkowa VMPC pozwala budować bardzo wydajne szyfry strumieniowe.

Współczesna kryptografia matematyką stoi. Jeden z jej działów okazał się bowiem szczególnie przydatny do zabezpieczania informacji przed niepowołanym wzrokiem ciekawskich. Wyjątkowość tzw. funkcji jednokierunkowych polega na tym, że najprościej rzecz ujmując nie da się lub szalenie trudno jest odgadnąć jej argument(y) (wartości wejściowe) na podstawie wyniku przekształcenia.

Funkcji jednokierunkowych używamy wszyscy na co dzień. Logując się do systemów Unix/Linux, nawet nie zdajemy sobie sprawy, że nasz login i hasło są przekształcane przez funkcję jednokierunkową, np. MD5, by nikt nie mógł ich podsłuchać. Łącząc się za pomocą przeglądarki internetowej z witryną banku, wykorzystujemy funkcję jednokierunkową zawartą w protokole SSL. Funkcji jednokierunkowych (różnych) używa się także podczas składania podpisu elektronicznego.

Przekształcenia danych wykonywane przez powszechnie stosowane funkcje jednokierunkowe (popularnie nazywane haszującymi) charakteryzują się zwykle dużym stopniem skomplikowania, powtarzając wielokrotnie wiele stosunkowo skomplikowanych operacji, by uniemożliwić zdekodowanie oryginalnej treści. Skomplikowanie musi mieć jednak granice, ponieważ większość operacji szyfrowania jest wykonywana programowo. Skomplikowanie zwiększa ponadto ryzyko popełnienia błędu w konstrukcji algorytmu. Od lat matematycy pracują więc nad takimi funkcjami jednokierunkowymi i algorytmami kryptograficznymi, które są zarówno proste (a więc i szybkie), jak i bezpieczne.

Nieoczekiwanie pomysł na prostą funkcję jednokierunkową i oparty na niej prosty, a jednocześnie bezpieczny szyfr strumieniowy zrodził się w Polsce. Jego autorem jest Bartosz Żółtak, niedawny absolwent... Marketingu i Zarządzania na Politechnice Wrocławskiej (wywiad z nim zamieszczamy na str. 22). Opracowana przez niego funkcja jednokierunkowa VMPC składa się jedynie z trzech podstawowych operacji, co przekłada się na bardzo dużą wydajność szyfrowania. Na podstawie tej funkcji Bartosz Żółtak zbudował strumieniowy algorytm szyfrujący działający w przybliżeniu dwukrotnie szybciej niż algorytm AES.

Jak konstrukcja cepa

Nowa funkcja jednokierunkowa opiera się na bardzo prostym przekształceniu. Tak prostym, że wielu specjalistów nie chciało uwierzyć, iż w ogóle jest to możliwe. Posłużmy się prostym przykładem. Pierwsza linia tabeli 1 zawiera numer kolumny (indeks). Poniżej umieszczono dowolnie wylosowany ciąg liczb (bajtów) z zakresu od 0 do 5 - to ciąg początkowy, a dokładnie permutacja ze zbioru (0, 5). W pierwszym kroku następuje przypisanie każdej z otrzymanych wartości permutacji numerowi indeksu. Dla elementu o indeksie 0 wartość permutacji wyniosła 2, dla indeksu 1 - 5 itd.

W drugim kroku sprawdzamy, jaką wartość przyjmuje każdy element permutacji P dla indeksu równego jego wartości. Poczynając od lewej strony, wartości 2 jako indeksowi odpowiada wartość permutacji P = 4, zaś wartości 5 traktowanej jako indeks - P = 1 itd. W trzecim kroku powtarzamy czynność podstawiania, traktując jako ciąg wyjściowy ciąg wartości otrzymanych w kroku drugim. Kluczowa różnica polega na tym, że do wyniku (wartości, która przechodzi na indeks) dodajemy 1. Tam, gdzie wynik przekroczy dopuszczalną wartość z zakresu - w tym przypadku 5 - stosuje się operację modulo ("przekręcenie licznika", w wyniku którego wartość 6 oznacza 0, 7 oznacza 1 itd.). W ten sposób otrzymujemy kolejne wartości funkcji Q = VMPC₁ (P) pierwszego stopnia.

Zbyt proste? Można to skomplikować. Aby otrzymać wartości funkcji VMPC drugiego stopnia, wystarczy w kolejnym (IV) kroku wartości uzyskane potraktować jako permutację początkową, podstawić jej wartości za indeksy - lecz dodając 2 i dla każdego z nich odczytać wartość permutacji P. Tak powstaje wartość funkcji VMPC drugiego stopnia - Q = VMPC₂ (P). Dodanie wartości zaburza strukturę cykli permutacji P, a więc strukturę zależności między indeksami a wartościami permutacji P. Dodawanie w każdej kolejnym przekształceniu innej wartości (zamiast 2 powyżej można było podstawić dowolną liczbę inną niż 1) dodatkowo podnosi trudność odgadnięcia początkowej permutacji (2, 5, 4, 0, 3, 1). Właściwość tę oddaje nazwa funkcji. VMPC to skrót od Variably Modified Permutation Composition - zmiennie modyfikowane złożenie permutacji.

Nie do złamania

Opisana funkcja, mimo swojej prostoty, okazuje się niezwykle skuteczną metodą kodowania. Oczywiście, zbiór sześcioelementowy nie stanowi wyzwania dla dzisiejszych mocy obliczeniowych. Gdy jednak wartości jest 256, sprawy mają się zupełnie inaczej. Na podstawie badań empirycznych autor funkcji twierdzi, że do odgadnięcia oryginalnej permutacji składającej się z 256 elementów potraktowanej funkcją VMPC pierwszego stopnia konieczne jest odgadnięcie co najmniej 34 jej wartości (nie muszą to być liczby kolejne).

Stosując skomplikowany algorytm wnioskowania, jest możliwe odtworzenie pozostałych elementów P. Próba zrealizowania tego zadania przekracza jednak jakiekolwiek istniejące bądź przewidywalne moce obliczeniowe. Do tego celu jest bowiem konieczne sprawdzenie średnio aż 2²⁶⁰ kombinacji. Jest to więcej niż kwadrat uznanej dziś za standard mocy kryptograficznej - 2¹²⁸.

Na bazie funkcji jednokierunkowej VMPC zbudowano szyfr strumieniowy o tej samej nazwie.

To obecnie najprostszy publicznie znany bezpieczny algorytm szyfrowania danych. Do realizacji szyfrowania wykorzystuje on opisaną wcześniej funkcję VMPC oraz dwie dodatkowe operacje, których celem jest zapewnienie jeszcze wyższej odporności na złamanie niż w przypadku samej funkcji (moc kryptograficzna ok. 2⁹⁰⁰ operacji) oraz zapewnienie, że generowany przez szyfr strumień danych dowolnej długości nie da się praktycznie odróżnić od ciągu losowego. Pod tym względem szyfr VMPC znacznie przewyższa właściwościami najpopularniejszy i najpowszechniej stosowany szybki szyfr strumieniowy - RC4.

Więcej informacji pod adresem:http://www.vmpcfunction.com