Odwieczne żywioły - woda, ogień, ziemia, powietrze - świetnie symbolizują stan rejestrów publicznych w Polsce. Budowa zintegrowanego systemu katastralnego wymusiła ich połączenie.

Niespodziewanie dostałeś wezwanie do wydziału podatkowego urzędu miasta? Dziwisz się, bo przecież solidnie płacisz podatki od trzech nieruchomości. Na miejscu okazuje się jednak, że urzędnicy wykryli właśnie rozbieżność między danymi zawartymi w ewidencji podatkowej a ewidencją budynków i gruntów. Zataiłeś przed fiskusem fakt posiadania działki rolnej na obrzeżach gminy. Na nic nie pomogą tłumaczenia, że o czwartej posiadłości zapomniałeś. Trzeba płacić. Skąd jednak urzędnicy się dowiedzieli? Pewnie sąsiad doniósł.

Woda

Nieczyste sumienie podatników zawsze podpowie, że sąsiad jest zawistnikiem i donosicielem. Tymczasem wiedza urzędników płynie z zastosowania nowoczesnych narzędzi informatycznych powstałych w ramach programu PHARE 2000 Budowa Zintegrowanego Systemu Katastralnego. Składały się nań trzy komponenty sprawdzone w pilotażach, które objęły sześć starostw: Bytom, Poznań, Olsztyn, Płock, Wejherowo i Warszawa Praga-Południe.

Za pierwszy komponent odpowiadał Główny Urząd Geodezji i Kartografii. Na tę fazę projektu GUGiK otrzymał ponad 1,2 mln euro z unijnych funduszy. Chodziło o opracowanie zasad dostępu do baz danych ewidencji gruntów i budynków oraz procedur wymiany danych z księgami wieczystymi i ewidencją podatkową. Założenia i oprogramowanie przygotowały HP Polska i FinSkog. W rezultacie powstał rdzeń Zintegrowanego Systemu Katastralnego (ZSK): Integrująca Platforma Elektroniczna (IPE). Umożliwia ona elektroniczną wymianę danych pomiędzy systemami źródłowymi ZSK: Ewidencją Budynków i Gruntów (EGiB), Nową Księgą Wieczystą (NKW), Ewidencją Podatkową Nieruchomości (EPN) i systemem Powszechnej Taksacji Nieruchomości (PTN).

"Uzyskaliśmy możliwość krytycznego wglądu w swoje dane" - twierdzą zgodnie Paweł Sobka, główny specjalista w Oddziale Informatyki w Urzędzie Miasta Płocka, i Dariusz Dobosz, geodeta miejski. "Płock należy do znaczącej grupy gmin, w których ewidencja gruntów i budynków jest prowadzona w dwóch nieprzystających do siebie programach: część opisowa w EGB5 firmy Geobaza, a część graficzna w EwMapa firmy Geobid" - tłumaczy Paweł Sobka. "To najbardziej niekorzystny układ spośród wszystkich występujących w sześciu ośrodkach, ponieważ nie pozwala na prostą wymianę i porównanie danych między zbiorami" - dodaje.

Dane opisowe i graficzne z Płocka trafiły do serwera centralnego, gdzie zostały porównane. IPE umożliwia też dostęp do systemów, takich jak REGON i PESEL. Baza centralna ma przede wszystkim łączyć powiatową bazę nieruchomości z danymi zawartymi w Nowej Księdze Wieczystej. Korzystanie z tego systemu jest bardzo łatwe, ponieważ zostały wykorzystane w nim standardowe mechanizmy przeglądarki internetowej.

"Oceniamy, że obecnie zgodność naszej ewidencji z hipoteką wynosi ok. 97%" - wyjaśniają Marian E. Nikel, pełnomocnik starosty wejherowskiego ds. organizacji Systemu Informacji o Nieruchomościach, i Adam Klimek, specjalista w zakresie organizacji oraz zarządzania informacją, doradca pełnomocnika starosty wejherowskiego. Wynika to wszakże z zawartego w 1997 r. porozumienia między starostą a prezesem Sądu Rejonowego w Wejherowie, następnie zaś z funkcjonowania IPE. "Tempo dokonywania uzgodnień wynosi w Wejherowie ok. 10% wszystkich wpisów rocznie. Można zatem przyjąć, że gdyby tego typu rozwiązania zostały wprowadzone w całej Polsce, wpisy w ewidencji byłyby zweryfikowane i uzgodnione z księgami wieczystymi w ciągu 10-15 lat" - tłumaczy Adam Klimek.

Równocześnie powstaje System Informatyczny Wspomagający Powszechną Taksację Nieruchomości (PTN). "Część centralna PTN-C ma za zadanie przechowywanie wszystkich danych i wyników procesu taksacji dla całej Polski" - mówi Jerzy Albin, główny geodeta kraju. Powiatowa część PTN-P umożliwi zaś m.in. wyznaczanie stref taksacyjnych, sporządzanie map taksacyjnych, wykazów stref i wykazu tabel taksacyjnych oraz sporządzanie w formacie SWDE (Standard Wymiany Danych Ewidencyjnych) pakietu danych z wynikami taksacji. Zostanie on następnie przekazany - za zgodą rady gminy i za pośrednictwem modułu PTN-P - do PTN-C.

Z funduszu PHARE 2001 będzie sfinansowana (do końca 2004 r.) druga faza budowy IPE. W jej trakcie nastąpi dostosowanie 43 powiatowych baz danych ewidencji gruntów i budynków do obowiązujących standardów (na podstawie technologii będącej własnością Głównego Urzędu Geodezji i Kartografii). Do wybranych ośrodków trafi sprzęt niezbędny do wdrożenia systemu IPE. Kontynuacja wdrożenia systemu IPE jest przewidziana w ramach PHARE 2003 (lata 2004-2005). Zakłada się, że w ramach tego projektu zostanie podłączonych kolejnych 185 powiatów. Tymczasem w połowie lutego 2004 r. został rozstrzygnięty przetarg na dostosowanie 43 powiatowych baz. Zadania tego podjęły się za 400 tys. euro Małopolska Grupa Geodezyjno-Projektowa i krakowski Compass.

Ogień

Kolejnym celem projektu PHARE 2000 (drugi komponent) stała się poprawa funkcjonowania systemu ksiąg wieczystych poprzez stworzenie i wdrożenie, w strategicznych ośrodkach, oprogramowania elektronicznej księgi wieczystej i oprogramowania automatyzującego pracę wydziałów ksiąg wieczystych w sądach powszechnych. "Wdrożenie tego oprogramowania oraz rozpoczęcie procesu przenoszenia danych w strategicznych 24 wydziałach ksiąg wieczystych poskutkowało przyspieszeniem załatwiania spraw i rozpoczęciem procesu tworzenia zasobu danych, umożliwiającego wdrażanie wypracowanych mechanizmów w ramach budowy Zintegrowanego Systemu Katastralnego" - mówi Rafał Czubik, kierownik projektu NKW w ramach PHARE 2000.

W rezultacie powstaje ich centralna baza. I tak od października ub.r. trwa w Górze Kalwarii spisywanie warszawskich ksiąg wieczystych w wersji elektronicznej. Codziennie do komputerowej bazy trafia kilkaset ksiąg z Wydziału X (dla Woli i Śródmieścia) Sądu Rejonowego Warszawa Mokotów. W sądzie powstało też specjalne stanowisko do przeglądania skomputeryzowanych ksiąg. Według zapowiedzi Ministerstwa Sprawiedliwości dostęp do ksiąg będzie miał każdy, odpis zaś będzie można otrzymać od ręki. Jednocześnie zostanie zmodernizowany system poboru podatku od nieruchomości. System informatyczny ewidencji podatkowej umożliwi wyszukiwanie różnic między danymi w bazach Ewidencji Budynków i Gruntów oraz Ewidencji Podatkowej Nieruchomości poprzez pobieranie i porównywanie informacji z tych baz.