Natychmiast albo wcale

Z profesorem Zbyszko Melosikiem, socjologiem kultury i edukacji, kierownikiem Zakładu Socjologii Edukacji na Wydziale Studiów Edukacyjnych Uniwersytetu Adama Mickiewicza w Poznaniu, rozmawia Andrzej Gontarz.

Z profesorem Zbyszko Melosikiem, socjologiem kultury i edukacji, kierownikiem Zakładu Socjologii Edukacji na Wydziale Studiów Edukacyjnych Uniwersytetu Adama Mickiewicza w Poznaniu, rozmawia Andrzej Gontarz.

Dlaczego jesteśmy dzisiaj tacy niecierpliwi? Chcemy, aby wszystko było wykonane jak najszybciej, za wszelką cenę szukamy sposobów przyspieszenia niemal każdej czynności. Szukamy pomocy we współczesnej technice w nadziei, że ta odciąży nas od czasochłonnych zajęć. Tymczasem, jak policzono w Stanach Zjednoczonych, dzięki wykorzystaniu zmywarki i kuchenki mikrofalowej można zaoszczędzić zaledwie 5 czy 6 minut dziennie.

Odpowiedź zależy w dużym stopniu od tego, czy stoimy na gruncie determinizmu technologicznego. Jeżeli tak, to wtedy za Tofflerem, Fullerem i innymi podobnymi im myślicielami powiemy, że postęp techniczny jest nieunikniony, że następuje alienacja nowych technik, uniezależnienie się ich od człowieka, że człowiek jest zmuszony dostosować się do technologii, że nowe rozwiązania techniczne są mu narzucane zarówno przez reklamę, jak i logikę rozwoju społeczno-cywilizacyjnego. Jeżeli jednak odrzucimy ten punkt widzenia, to możemy powiedzieć, że człowiek może, ale nie musi korzystać z nowych technik - bo ma możliwość wyboru, tj. sam kreuje siebie i swoją przyszłość.

Istotny jest również czynnik zabiegania o prestiż społeczny. Zaczynamy "być" poprzez "mieć", posiadanie jest wyrazem naszej pozycji zawodowej i statusu społecznego. Chcemy mieć gadżety techniczne, bo one dają nam poczucie sukcesu życiowego, poczucie bycia na topie, w kręgu wtajemniczonych. Oczywiście, ich używanie nie prowadzi do posiadania większej ilości wolnego czasu. Służą raczej do upychania coraz większej ilości zajęć w tym samym czasie.

Które czynniki są, wg Pana, najważniejsze? Jaką rolę przypisałby Pan w tej pogoni za czasem technice komputerowej?

Natychmiast albo wcale

Zbyszko Melosik, socjologiem kultury i edukacji

Moje stanowisko mieści się gdzieś pośrodku. W swoich publikacjach wprowadziłem pojęcie kultury instant. Oznacza ono nawyk do życia w natychmiastowości. U niektórych osób jest on tak silny, że są w stanie żyć tylko w wymiarze "teraz", nie są zdolni do życia w przeszłości ani w przyszłości.

Trzy najbardziej dobitne wyznaczniki kultury instant to: fast food - z McDonald'sem i coca colą w pierwszej kolejności, fast seks - z viagrą i AIDS, tj. natychmiastowy seks i natychmiastowa śmierć w jego wyniku, oraz fast car - z możliwością szybkiego przenoszenia się z miejsca na miejsce.

W kulturze instant mamy do czynienia z kurczeniem się czasu i przestrzeni. W każdym momencie możemy być wszędzie i mieć wszystko. Dla ułatwienia dostępu wszystko jest przemieszane, różne rzeczy występują tuż obok siebie, każda rzecz, myśl, idea może zająć inne, dowolne miejsce. Na przykład w domu towarowym mamy cały świat w miniaturze, wszystko jest wymieszane z wszystkim. Tanie sklepy sąsiadują z bardzo drogimi, zabytkowe przedmioty z XVII wieku są w pobliżu wytworów współczesnej techniki XXI wieku.

Symbolem kultury instant jest Internet. To kultura klikania. W świecie rzeczywistym zachowujemy się tak jak w Internecie - klikamy raz tu, raz tam, wybieramy raz to, raz tamto, jesteśmy raz tu, raz tam.

Dawniej uczestniczyliśmy w świecie w sposób linearny, wszystkie zjawiska miały charakter przyczynowo-skutkowy. Dzisiaj po 1, 2 wcale nie musi być 3, równie dobrze może to być 7 albo 15. Tego nauczył nas Internet - nawigując po stronach, możemy sami wybierać drogę, wchodzić tam, gdzie sami uznamy za stosowne. W takim świecie pytanie o jakikolwiek determinizm w gruncie rzeczy nie ma sensu. Zmieniają się diametralnie relacje, które określają naszą życiową aktywność, w tym stosunek do innych ludzi i nasze kontakty z rzeczywistością.

W celu komercyjnej reprodukcji treści Computerworld należy zakupić licencję. Skontaktuj się z naszym partnerem, YGS Group, pod adresem [email protected]

TOP 200