Obsługa baz danych jest bezwątpienia jednym z ważniejszych zastosowań komputerów. Wiele uporządkowanych informacji, składających się na takie bazy jest zarządzanych przez zestawy programów nazywane systemami baz danych, które pozwalają m.in. na wyszukiwanie i aktualizację zawartych w tych bazach informacji.

Od szybkości wyszukiwania i pełnego dostępu do takich danych zależy niejednokrotnie działalność wielu przedsiębiorstw czy urzędów - stąd też wielu producentów tego typu oprogramowania prześciga się oferując coraz korzystniejsze relacje właściwości do ceny produktu. W bieżącym zestawieniu prezentujemy kilka systemów zarządzania relacyjnymi bazami danych z wykorzystaniem języka SQL.

Waga ciężka, średnia i lekka

Systemy relacyjnych baz danych, które mogą zarządzać zasobami informacji o pojemności do kilkuset GB a nawet TB (terabajtów) są najbardziej skomplikowane i kosztowne. Można zaliczyć do nich produkty CA, w tym CA-IDMS i CA-Datacom, rodzinę systemów IBM na którą składają się systemy DB2 bazujące na systemie operacyjnym MVS, system Oracle 7 firmy Oracle a także system Adabas firmy Software AG i SQL Server 10 firmy Sybase. Są one często używane w ogromnych organizacjach jak duże banki czy przedsiębiorstwa, obsługują systemy sprzedaży i finansowe wykorzystujące techniki OLTP (On-Line Transaction Processing), które wymagają szybkiego przepływu dużej ilości danych. Produkty te często pracują w systemach wieloprocesorowych, co pozwala na ich rozbudowę i nadążanie z właściwościami systemu w miarę wzrostu przedsiębiorstwa i jego komputerowych potrzeb. Z takich RDBMS (Relational DataBase Management Systems) korzysta często tysiące użytkowników.

Średni zakres zastosowań obejmuje systemy baz danych obsługujące zarządzanie informacjami o pojemnościach kilkanaście do kilkudziesięciu GB. Zaliczyć do nich można takie systemy baz danych jak: Ingres, InterBase Borlanda, ALLbase/SQL 6.0 Hewlett-Packarda, system DB2 firmy IBM w wersji na RS/6000, Informix, MS SQL Server 4.2x oraz Progress 7 firmy Progress Software corp. Ich obszar zastosowań, to mniejsze zakłady pracy czy też obsługa pracy oddziałów dużych firm.

Wagę lekką wśród wymienionych w bieżącym zestawieniu systemów prezentują NetWare SQL 3.0 firmy Btrieve, SQLBase Server 5.1.4 firmy Gupta oraz Watcom SQL Network Sever 3.2 firmy Watcom. Produkty tego typu są przeważnie stosowane w pracy zespołowej czy w mniejszych oddziałach zakładów pracy. Głównie wykorzystują systemy komputerowe z pojedynczym procesorem, obsługują kilkuset użytkowników i zarządzają informacją o objętości do 1 GB.

Klienci i serwery

Ważną zaletą tych systemów jest możliwość implementacji rozwiązań architektury klient/serwer. Sercem wielu instalacji z taką architekturą jest właśnie oprogramowanie obsługujące relacyjne bazy danych. W tych zastosowaniach proces klienta (reprezentowany przez aplikację najpopularniejsze, typu front-end) dostarczający interfejsu z użytkownikiem wysyła zlecenie usługi do procesu serwera (realizowanego przez oprogramowanie zaplecza, tj. tzw. back-end aplikacji lub database engine). Oprogramowanie zaplecza zarządza przetwarzaniem danych, tzn. może je uaktualniać, przeszukiwać, dbać o integralność danych, sterować kolejno wieloma zleceniami (kolejkowanie). Pracuje ono tak długo, aż otrzymany rezultat będzie przesłany do procesu klienta w formie komunikatu.

Proces klienta kontaktuje się z procesem serwera tylko w czasie wysyłania zlecenia usługi lub odbioru komunikatu. Jest to możliwe dzięki użyciu języka SQL, jako formy zdalnego dostępu z aplikacji najpopularniejszej do serwera, zarządzającego bazą danych. Język SQL opracował IBM w latach 70, a następnie rozpowszechnił Oracle Corp.

Między aplikacjami frontowymi a oprogramowaniem zaplecza jawi się cała gama produktów i standardów, które powinny być uzgadniane w fazie projektu architektury klient/serwer - są to np. różne standardy języka SQL, cały szereg interfejsów programowych aplikacji typu API (Application Program Interfaces) czy rozmaite gatewaye (śluzy) które dokonują konwersji rozmaitych sposobów zarządzania danymi.

Warto dodać, że w odróżnieniu od opisywanych tu systemów relacyjnych baz danych na rynku dostępne są także prostsze rozwiązania, które wymagają aby przetwarzanie danych było wykonywane wyłącznie po stronie klienta. Przykładem takich rozwiązań są: Access i FoxPro firmy Microsoft a także Paradox i dBase firmy Borland.

Cena podstawowego oprogramowania tzw. ''zaplecza'', zależnie od konfiguracji, może się wahać od kilkuset USD do kilkuset tysięcy USD, a jego koszt jest tylko częścią ponoszonych wydatków. Kolejne to narzędzia do tworzenia aplikacji frontowych (rekordzistą pod względem liczby związanych z serwerem DBMS narzędzi jest firma Sybase, która - łącznie z autorami zewnętrznymi - oferuje kilkaset takich narzędzi), gotowe aplikacje, usługi współpracujące itp. Koszt pełnego RDBMS, obsługującego tysiące użytkowników dużych baz danych może przekroczyć 1 mln USD. Podane ceny pochodzą z katalogów producentów - na rynku polskim należy doliczyć do nich także cło, podatek graniczny i VAT (22%).

Zestawienie '''Serwery relacyjnych DBMS'' opracowano na podstawie materiałów zamieszczonych w periodykach Network World na przełomie br. W tym też czasie drukowaliśmy na łamach CW PL cykl artykułów omawiających szczegółowo pojęcia związane z tą tematyką a także opis działania wybranych systemów zarządzania bazami danych.