Pierwsze systemy operacyjne pojawiły się w latach 50. W ciągu następnych 20 lat uległy poważnym przeobrażeniom zarówno pod względem koncepcji, jak i technologii. W miarę upływu czasu teoria i praktyka systemów operacyjnych zaczęła wykazywać pewną dojrzałość i stabilność. Od początku lat 80. pojmowanie zarządzania procesami, planowania przydziału procesora, koordynacji procesów, zarządzania pamięcią, systemu plików itd., zmieniało się w coraz mniejszym stopniu.

Mając powyższe na uwadze, z dużym zainteresowaniem sięgnąłem po monumentalne dzieło trzech amerykańskich naukowców pt. Podstawy systemów operacyjnych wydane niedawno przez WNT. Z jednej strony byłem ciekaw, jak radzą sobie nowoczesne systemy operacyjne z problemami dostarczanymi przez coraz szybciej rozwijającą się technologię (wieloprocesorowość, systemy rozproszone), z drugiej - intrygowało mnie, czy rozwiązania problemów, które studiowałem na UW pod koniec lat 70. (synchronizacja procesów, pamięć wirtualna itd.) nadal mają rację bytu.

Pozycja, którą udostępniono polskiemu czytelnikowi, to trzecie wydanie Podstaw, które w USA ukazały się w 1991 r. Pierwsze ujrzało światło dzienne w 1983 r. i, jak przyznają autorzy, niewiele różni się od ostatniego pod względem treści, znacznie bardziej natomiast pod względem formy.

Systemy operacyjne są zasadniczą częścią systemu komputerowego, a wiedza na ich temat, stanowi podstawową część edukacji informatycznej. Książka, którą rekomenduję, nie jest przeznaczona dla początkujących, gdyż wymaga ogólnej znajomości programowania w assemblerze oraz organizacji komputera. Od pierwszego wydania została pomyślana jako podręcznik dla studentów kierunków informatycznych, a jej ostateczna wersja zawiera między innymi uwagi tych wszystkich, którzy będą za jej pomocą zgłębiali tajniki "duszy" komputera.

Studenci znajdą więc w książce podstawowe objaśnienia struktury systemów operacyjnych, teorię zarządzania procesami, zasady zarządzania pamięcią operacyjną i pomocniczą oraz opis ochrony informacji w komputerze.

Nieco starsi doświadczeniem informatycy, po przeczytaniu powyższych rozdziałów przekonają się jedynie, że w tych obszarach wiedzy niewiele się zmieniło przez ostatnie 10 lat. To co będzie dla nich naprawdę interesujące, to świetnie napisane dwie ostatnie części, specjalnie przeredagowane do ostatniego wydania.

Mam tu na myśli część V poświęconą systemom rozproszonym, a w szczególności komunikacji i synchronizacji oraz rozproszonym systemom plików oraz część VI zawierającą opis porównawczy dwóch unixopodobnych systemów operacyjnych Unix 4.3BSD oraz Mach. Ten ostatni zaprojektowano z myślą o włączeniu ostatnich innowacji z obszaru badań systemów operacyjnych, do w pełni funkcjonalnego i technicznie zaawansowanego, nowoczesnego systemu operacyjnego. Mach w przeciwieństwie do Unixa ma wbudowane elementy wieloprzetwarzania i jest zaprojektowany tak, by mógł pracować w systemach komputerowych zawierających od jednego do tysięcy procesorów. Jego podstawowym przeznaczeniem jest wykonywanie zadań rozproszonego systemu operacyjnego, który potrafi działać na niejednorodnym sprzęcie. Bedąc całkowicie zgodnym z systemem UNIX 4.3BSD daje niepowtarzalną możliwość porównania dwóch systemów operacyjnych podobnych funkcjonalnie, a jednocześnie wewnętrznie odmiennych.

Jak na podręcznik przystało, każdy rozdział zakończony jest zbiorem pytań i problemów mających za zadanie utrwalenie wiedzy tudiujących. Należy jedynie wyrazić żal, że zadania pozostawiono bez odpowiedzi, a nie wszystkie z nich są elementarne. I jak tu nie wspomnieć epokowego podręcznika prof. Turskiego Propedeutyka informatyki, na którym kształciło się nie jedno pokolenie informatyków, a które wspólnymi siłami asystentów UW, zostało wzbogacone o zbiór zadań z obszernymi komentarzami.

A może II polskie wydanie światowego bestselleru będzie bogatsze o rozwiązania zadań? Co na to Instytut Informatyki UW? Co na to wydawnictwo?