Poziom rozwoju systemów informatycznych polskich banków dokładnie odzwierciedla ogólny stan bankowości kraju. Zakończono już wprawdzie pierwszy etap automatyzacji podstawowych operacji księgowych, jednak dalszy rozwój banków i ich systemów związany będzie z usprawnieniem obsługi klientów i wdrażaniem nowych produktów bankowych twierdzą specjaliści z bydgoskiej firmy Saba.

W Systemie Automatyzacji BAnków Saba, który uzyskał wyróżnienie na ubiegłorocznych katowickich targach Softarg zakłada się, że na obecnym etapie rozwoju systemów bankowych w znacznie większym stopniu powinno się uwzględniać mechanizm obsługi nie papierowych, lecz elektronicznych dokumentów.

Najważniejszym impulsem do rozwoju informatyki bankowej, jak podkreślają jej użytkownicy, jest uruchamianie rozliczeń za pomocą elektronicznego dokumentu w ramach systemu Elixir Krajowej Izby Rozliczeniowej. Elementem towarzyszącym byłaby tu konieczność uporządkowania pewnych pojęć i wypracowanie niezbędnych standardów.

Najważniejszymi efektami tej standaryzacji powinny być:

* powszechne użycie jednego standardu struktury elektronicznego dokumentu i związanych z nim operacji

* konieczność uporządkowania sposobu identyfikacji jednostek i całych struktur bankowych oraz prowadzenie odpowiedniej bazy danych

* konieczność ujednolicenia zapisu i identyfikacji klientów wraz z ich rachunkami w jak najszerszej skali.

Dlatego też, zapewnie w najbliższej przyszłości, dokument elektroniczny zmieni funkcjonowanie struktur bankowych wszystkich szczebli.

Modelowanie struktur banku

Projekt systemu informatycznego powinien uwzględniać wszystkie poziomy struktury organizacyjnej banku. Pozwala to, w czasie realizacji systemu, na elastyczny wybór etapów, gwarantuje wymaganą otwartość systemu na rozszerzenia zakresu automatyzowanych funkcji i zmiany organizacyjne.

Polskie banki mają w miarę jednorodną strukturę organizacyjną, której modelem jest struktura drzewiasta (hierarchiczna). Zakłada ona istnienie kilku poziomów zarządzania o różnym stopniu samodzielności oraz istnienie zarządzania centralnego. Współistnienie scentralizowanych funkcji zarządzania bankiem regionalnym jest w tym modelu bardzo ważne.

Dowolnie złożony system bankowy można rozpatrywać jako obiekt przeznaczony do wykonania pewnych prac lub rozwiązania dokładnie określonej klasy zadań. Proces funkcjonowania systemu interpretowany jest jako zbiór działań elementów systemu podporządkowanych jednemu celowi. Ważne jest tu określenie zadań oraz celów funkcjonowania systemu. Jeżeli są one dokładnie określone, to można mówić o jakości pracy systemu, którą z kolei określają tzw. wskaźniki efektywności.

Za pomocą wybranych wskaźników oceniane są zarówno projekty systemów, jak i ich realizacja. Korzystne jest stosowanie ich na wszystkich etapach projektowania, gdyż jest to najtańsza metoda sprawdzania poprawności projektu i najtańsza możliwość wprowadzania ewentualnych korekt jeszcze przed ich realizacją. Nieliczne tylko cechy systemu można dołączyć do niego po zakończeniu pierwszej realizacji.

Ważne jest też właściwe określenie wskaźnika niezawodności systemu. Jest on w każdym przypadku warunkowany specyficznymi właściowościami systemu. Im bardziej system jest złożony, tym trudniejsza staje się ocena jego niezawodności. Wskaźniki stosowane w prostszych systemach i tradycyjne metody ich określania są praktycznie bezużyteczne przy tworzeniu złożonych systemów. Takie wskaźniki, jak średni czas bezawaryjnej pracy systemu lub prawdopodobieństwo bezawaryjnej pracy w ciągu danego okresu w większości przypadków nie mają żadnego sensu praktycznego. Zbyt dużo uwagi poświęcają one samemu faktowi awarii, niewiele zaś mówią o wpływie awarii na końcowy efekt funkcjonowania systemu. Praktyczne zastosowanie mają systemy, które działają nawet wtedy, gdy pewne ich elementy są czasowo wyłączone.

Uwzględnienie w projekcie systemu reakcji na określone awarie podsystemów pozwala na wprowadzenie zbezpieczeń, bez konieczności dublowania elementów. Zakładając, że efekt końcowy funkcjonowania systemu jest wspólny dla centrali banku i lokalnych jednostek bankowych, zadowalające rozwiązanie problemu niezawodności musi uwzględniać całą hierarchiczną strukturę ogranizacyjną.

Automatyzacja zarządzania w strukturze hierarchicznej różni się od innych typów zarządzania tym, że informacja jest przetwarzana niemal w całości na niższych poziomach, na wyższe poziomy dostarczane są dane odpowiednio uogólnione, nie poszczególne operacje, lecz całe podsystemy.

Z założenia, hierarchiczne systemy bankowe są bardziej niezawodne od scentralizowanych, ponieważ awaria systemu, np. w centrali banku, nie spowoduje awarii w całej jego strukturze.

Załóżmy, że w danym banku sformułowane są założenia do projektu systemu informatycznego dla całej jego struktury organizacyjnej. Podstawowe założenia tego projektu to:

* zaprojektowanie funkcji systemu informatycznego, w taki sposób, aby dowolny klient banku mógł dokonać wypłaty dowolnej kwoty w dowolnym jego oddziale

* zaprojektowanie systemu informatycznego dla centrali banku w taki sposób, aby dostarczać bieżącą informację o bilansie skonsolidowanym wszystkich jednostek bankowych.

Taka specyfikacja prostych funkcji systemu jest typowa dla banku, który chce wygrać z konkurencją. Realizacja tego postulatu nie jest prosta, szczególnie w naszych warunkach, kiedy nie istnieje praktycznie dobrze funkcjonująca struktura telekomunikacyjna, niezbędna do organizacji bezpośredniego dostępu do baz danych banków operacyjnych.

Opisane funkcje realizowane są przy założeniu, że w dowolnym miejscu struktury organizacyjnej istnieje dostęp do aktualnie zaksięgowanych sald na wybranych kontach klientów i odpowiednio zasegregowane dane o bieżącej sytuacji finansowej banków, dostarczane na poziom zarządzania centralnego.